مستحب است در ابتدای شب های قدر، انسان غسلِ احیا کند. پاک و پاکیزه وارد این شب بشود. وضو بگیرد، نماز مغرب و عشا را که خواند و افطار کرد،

اعمال شب قدر را انجام دهد.از اعمال مهم امشب، خواندن دورکعت نمازِ شب قدر است بااین توضیح که در هر رکعت حمد یک بار و سورۀ توحید، هفت بار خوانده می شود و بعد از نماز هفتاد مرتبه می گوید: «اَسْتَغْفِرُ اللّهَ وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ.»

در روایتی از رسول اکرم(صلی الله علیه و اله) آمده که این شخص از سرِ سجادۀ نمازش برنمی خیزد، مگر اینکه خداوند گناهان او و پدر و مادرش را می آمرزد.نفْس بیداریِ امشب موضوعیت دارد و چه سنّت خوب و حسنه ای از اهل بیت(علیهم السلام) به ما رسیده است که شب قدر زیر سایۀ قرآن بروید و قرآن به سر بگیرید و بگویید: «بِکَ یا اللّهُ، [بِمُحَمَّدٍ،] بِعلیٍّ، بِفاطِمَةَ و… .»

و چه نیکوست کسی که فرصت دارد نماز شب بخواند، نماز قضا بخواند. امشب همچنین صد رکعت نماز مستحبی توصیه شده است؛

اما قلّۀ اعمال لیلةالقدر سه نکته است:

1. زیارت امام حسین(علیه السلام): خوشابه حال آن هایی که در شب های قدر، کربلا هستند.

2. خواندن دعاهای مربوط به شب قدر: بزرگان دین در شب قدر دعای سلامتی امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به ما یاد داده اند. همین دعای «اَللَّهُمَّ كُنْ لِوَلِيِّکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ…» را که شما می خوانید، توصیه کرده اند شب قدر بخوانید.

3. کسب علم و معرفت به عنوان افضل اعمال در شب های قدر: چه خوب است که انسان در شب قدر مطالعۀ دینی داشته باشد یا نزد عالِمی برود و از فضایل ومناقب اهل بیت(علیهم السلام) بشنود. ” قدر” صاحب اصلی این شب یعنی وجود نورانی حضرت فاطمه(علیها السلام) را بشناسیم و با معرفت فاطمی و علوی به سحر برسیم که: «سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»

ملائکۀ الهی به همراه حضرت روح، رهبر ملائکة الله، به احترام شبی که شب نزول قرآن است، در همۀ سال ها تا قیامت، به محضر مبارک امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) رسیده و سلام و صلوات خداوند را به قلب مبارک امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نازل می کنند.

بندۀ گنهکار [باید در این شب ها] پیش خدا بیاید، درهای رحمت در این شب ها بازِ باز است. اینکه کسی بگوید: «من از فرط گناه، خجالت می کشم [درِ خانۀ خدا] بیایم»، یأس از رحمت خداست. [شاعر چه زیبا می گوید:]

غرق گنه نااُمید مشو ز درگاه ما

که عفوکردن بُوَد در همه دم کار ما

توبه شكستى بيا، هرآنچه هستى بیا

اميدوارى بجوى ز نام غفار ما

بندۀ شرمنده تو، خالق بخشندۀ من

بیا بهشتت دهم، مرو تو در نار ما

برخی از اعمال سفارش شده در این شب ها عبارت اند از:

1. شب های احیا به خصوص شب نوزدهم تا می توانید استغفار کنید. شیخ مفید(رحمة الله علیه) دراین باره چنین آورده است: «وَ يُسْتَحَبُّ فِيها كَثْرَةُ الْاِسْتِغْفارِ.»راه می روی، استغفار کن. نشسته ای، استغفار کن. در بستر هستی،

2. با دعای جوشن کبیر که امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) نقل کرده است، هزار نام خداوند را تکرار کن، بعد بگو: «سُبْحانَکَ یا لا اِلَهَ اِلّا اَنْتَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ خَلِّصْنا مِنَ النّارِ یا رَبِّ.»(منزهی تو ای خدایی که جز تو خدایی نیست. به تو پناه آوردم، به تو پناه آوردم. ما را از آتش [قهرت] آزاد کن ای پروردگار.)

3. شب قدر تا می توانید دعا کنید. امام محمد باقر(علیه السلام) تا نیمه شب دعا می کردند و بعد از نیمه شب، به نماز می ایستادند.آنچه در دل دارید بگویید. آنچه می خواهید بگویید. اگر عاقبت به خیری برای خود و بچه هایتان و برای نسل و نواده هایتان تا قیامت می خواهید، دعا کنید. برای حل مشکلات جهان اسلام دعا کنید. در شرایطی حساس قرار داریم. دشمنان اسلام برای کُشت وکُشتار در جوامع اسلامی خیز برداشته اند که ]البته[ اینجا هم تدبیر لازم است و هم دعا. دعا کنیم خداوند توطئه های آن ها را به خودشان برگرداند. اصولاً روح دعا، نجوای با خداست.

4. نماز بخوانید که نماز پرچم عشق به خداست. نماز پُل ارتباطی بنده با خداست. نماز یعنی انس با خدا. نماز یعنی عشق به ذات مقدس ربوبی. می توانید در شب قدر دو رکعت نماز بخوانید، می توانید نماز قضا بخوانید.

5. امام صادق(علیه السلام) فرمودند: قرآن را جلوی صورتتان بگیرید، بالای سر بِبرید و بگویید: «اَللَّهُمَ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيه … .» (خدايا به حق اين قرآن و به حق كسی كه آن را بر او فرستادى و به حق هر مؤمنى كه او را در قرآن ستودى… .)

احیای هدفمند یعنی این. شب قدر، شب انس با خداست. هرکس می خواهد بداند که آیا اعمالش قبول شده یا نه، پایان این شب [وقت سحر] به دلش مراجعه کند و ببیند چقدر به خدا نزدیک شده است! آیا قرار بندگی با خدا بسته است؟ آیا قرار عشق به ذات مقدس ربوبی بسته است؟ اگر این امور را در روح و جانش یافت، بداند شب زنده داری اش قبول درگاه حق قرار گرفته است.

منبع بهار طاعت / جعفر حسن زاده

مهم ترین نقش دعا در زندگی این است که می تواند سرنوشت انسان را عوض کند [؛ حتی اگر قطعی و حتمی شده باشد].

در روایات بسیاری نقل شده است که گاهی خداوند [براساس گفتار و کردارمان] برای ما چیزی تقدیر کرده است، اما شخص دعا می کند و این دعا می تواند قضاوقدر خداوند را تغییر دهد.

به عنوان مثال چون من صلۀ رحم را ترک کرده ام، خداوند مقدر می کند که عمر من کوتاه شده و سال آینده [سالِ] پایان زندگی ام باشد. من بدونِ اطلاع از این موضوع، تصمیم می گیرم در زندگی برخی اشتباهات گذشته ام را جبران کنم. اگر کسی را ناراحت کرده ام، از او عذرخواهی می کنم. سعی می کنم با کسانی که قطع رابطه کرده ام، دوباره ارتباط و پیوند برقرار کنم یا اگر بدهکارم و توان پرداخت بدهی ام را ندارم، به طلبکارم ضمانت می دهم که ان شاءالله بدهی اش را پرداخت می کنم تا او نیز نگران نباشد و بعد دعا می کنم که خدا مرا ببخشد و بر انجام این امور موفق کند.

مطمئن باشید که این تغییر روش در زندگی همراه با دعا و درخواست از خدا، اثر وضعی خواهد داشت و می تواند تقدیرات الهی را تغییر دهد یا به تأخیر اندازد. خداوند در قرآن به رسول گرامی خود(صلی الله علیه و آله و سلم) چنین می فرماید: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّیلَوْ لا دُعاؤُکُمْ» ([به امت خود] بگو: «پروردگارم به شما اعتنایی نمی کرد، اگر دعا و عبادتان نبود!)

منبع:بهار طاعت / جعفر حسن زاده

«وَلا تَجْعَلْ لِلشَّیْطانِ فیهِ عَلَیَّ سَبیلاً»،«بار خدایا در این روز راهی را برای شیطان بر من قرار مده».

کار شیطان، اغواگری و وسوسه ی درونی است؛ اما بدون خواست انسان نمی تواند به صورت تکوینی او را به انجام کارهای نشاپسند مجبور کند. در روز رستاخیز نیز که برخی به شیطان اعتراض می کنند و او را مسئول کارهای ناشایست خود می دانند، او در دفاع از خود می گوید:

«ماکان لی علیکم من سلطان الّا ان دعوتکم فاستجبتم لی فلا تلومونی ولوموا انفسکم»،«من در دنیا بر شما سلطه ای نداشتم، تنها من شما را فرا خواندم این شما بودید که دعوتم را پذیرفتید، پس مرا سرزنش نکنید، بلکه خود را سرزنش کنید.» هنگامی که در دعاها از خدا رهایی از شیطان را می خواهیم، در حقیقت به خدا پناه می بریم و برای مقابله با وسوسه های او، که با سوارگان و پیادگانش بر ما هجوم آورده و ما را تحت فشار قرار می دهد، از خدا یاری می خواهیم.

راه مقابله با شیطان تقوا (خویشتن بانی) و وَرَع (پرهیزگاری) است.

خواجه عبداللّه گوید:

«ورع بازپرهیزیدن است از کارهای ناپسندیده، افزونی های ناشایسته و خاطره های شوریده.

ورع از ناپسندیده به سه چیز توان: 1. دریغ داشتن خود از نکوهش، 2. نگاه داشتن دین خود از کاهش 3. باز داشتن دل از آلایش.

ورع از افزونی به سه چیز توان: 1. درازی حساب و میزان،2. شماتت خصمان 3. غبن از وارثان.

ورع از خاطره های شوریده به سه چیز توان: 1. به تدبر قرآن، 2. به زیارت گورستان 3. به تفکر در حکمت حکیمان».

دعای روز بیست و یکم ماه رمضان: «اللّهمَّ اجْعَلْ لی فیهِ اِلی مَرْضاتِکَ دَلیلاً وَلا تَجْعَلْ لِلشَّیْطانِ فیهِ عَلَیَّ سَبیلاً وَاجْعَلِ الْجَنَّةَ لی مَنْزِلاً وَمَقیلاً یا قاضِیَ حَواَّئِجِ الطّالِبینَ».

[ذکر این روز «اعوذباللّه من الشیطان الرجیم» است.]

منبع: سی گام خودسازی/ محمود صلواتی.

امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)در روایتی فرموده اند: «اِنْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ فَاِنَّها تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ .»(فرصت هاى نيک را دريابيد كه همچون ابر مى گذرند.)

1. فرصت اُنس با خدا: از این فرصت می توان در قالبِ اهتمام به نماز شب یا نماز جماعتِ اول وقت یا ارتباط با خداوند از طریق دعا و مناجات استفاده کرد. بیست دقیقه، نیم ساعت قبل از اذان صبح برای مناجات شبانه با خدای متعال وقت بگذارید و خودتان را در فهرست نمازِشب خوان ها قرار دهید. در مفاتیح الجنان برای روزها و شب های ماه مبارک و وقت افطار و سحر، دعاهای فراوانی آمده است. یکی از آن ها «دعای ابوحمزۀ ثمالی»است که هدیۀ امام سجاد(علیه السلام) به ابوحمزه است. آن پیرمرد و غلام اهل بیت(علیهم السلام) و پدر شهید، نزد امام زین العابدین(علیه السلام)جایگاهی ویژه دارد. [ابوحمزه] این دعا را که سرمایه ای است گران بها، یاد گرفته و به شیعیان و شاگردانش یاد داده تا به دست من و شما رسیده است.

2. فرصت انس با قرآن و اهل بیت(علیهم السلام): ما پیرو رسول اکرم(صلی الله علیه و اله) هستیم. ایشان فرموده اند: «اِنِّی تارِکٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتابَ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِتْرَتِی اَهْلَ بَيْتِی اَلا وَ هُمَا الْخَلِيفَتانِ مِنْ بَعْدِی وَ لَنْ يَفْتَرِقا حَتّى يَرِدا عَلَیَّ الْحَوْضِ .»

(من در میان شما دو وزنۀ گران بها به یادگار می گذارم: کتاب خدای عزّوجلّ و عترتم که اهل بیت من هستند. آگاه باشید که این دو، جانشینان پس از من هستند و هیچ گاه از هم جدا نمی شوند تا در کنار حوض [کوثر] بر من وارد شوند.)

ماه رمضان بهار قرآن است؛پس بیایید در محضر قرآن زانو بزنیم؛ اما حتماً آن را با ذکر توسل به ساحت مقدس اولیای الهی کامل کنیم و حتی همین قرآن را که می خوانیم، ثوابش را به چهارده معصوم(علیهم السلام)هدیه کنیم. در مجالسی که ذکر روضه یا فضائل ائمۀ اطهار(علیهم السلام) است، شرکت کنیم و برای این کار، وقت بگذاریم. این گونه وقت گذاشتن هاست که آیندۀ زندگی من و شما را بابرکت می کند.

راننده ای که مسیری طولانی در پیش دارد، هیچ گاه احساس نمی کند وقتی چنددقیقه در پمپِ بنزین می ایستد تا بنزین بزند، وقتش تلف شده است؛ بلکه با خود می گوید: «[دیر نمی شود؛ به جایش] باک ماشین را پر کرده ام تا به راحتی و با آرامشِ خاطر به مقصد برسم.» هرچه پای مجالس قرآن و اهل بیت(علیهم السلام) وقت بگذارید، مثل همین سوخت گیری است: سوخت گیری معنوی برای زندگی است که [باعث می شود بهتر و راحت تر] در مسیر بندگی حضرت حق باشید.

3. فرصت مهرورزی به خلق خدا: همۀ شما این روایتِ [پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)] را شنیده اید که اگر [حتی به اندازۀ] یک خرما افطاری دهید، ثوابش مانند آزادکردن بنده ای است.در ادامه می فرمایند: «در ماه مبارک رمضان، صلۀ رحم را تقویت کنید.»بنابراین، مهروَرزی را تمرین کنید. در ماه مبارک رمضان اگر کسی برای شما کاری انجام می دهد، کار را برای او آسان بگیرید و سخت گیری نکنید. در ماه رمضان، برای زن و بچۀ خود، میدان را به گونه ای فراهم کنید که روزه را یک عمل مهم بدانند.

4. فرصت کسب سلامت روح و روان و جسم و جان: روزه گرفتن مایۀ سلامتی جسم و زمینه ساز سلامتی روح است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «صُومُوا تَصِحُّوا.»[این روایت را] به دو شکل ترجمه کرده اند: «روزه بگیرید تا سالم بمانید» و «روزه بگیرید تا سالم شوید.»

5. فرصت برنامه ریزی برای بندگی خدا بر اساس نظم حاکم بر فقه: شما ساعت ها روزه می گیرید، اما اگر آن را یک ساعت کم یا زیاد کنید، دچار مشکل می شوید. [فرض کنید] آقایی به مسافرت می رود و قبل از اذان ظهر به حدّ ترخص شهرش می رسد. اگر او از صبح چیزی نخورده باشد، روزه اش درست است؛ اما اگر همین فرد، [قبل از اذان ظهر به حدّ ترخص] نرسد و حتی به اندازۀ یک دقیقه تأخیر کند، روزه اش باطل است، یا اگر حتی چند ثانیه بعد از اذان صبح، چای یا لقمۀ نانی را که در دهانش است، بخورد، روزه اش باطل است؛ تازه اگر این کار را عمداً انجام دهد، کفّاره هم دارد. از این نظم باید بفهمیم که چقدر [فراگیری احکام روزه] مهم است. شهید این ماه، امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)هم در وصیتشان فرموده اند: «اُوصِيكُما… بِتَقْوَى اللهِ وَ نَظْمِ اَمْرِكُمْ .»(شما را… به تقوای الهی و نظم در کارهايتان توصيه می کنم.) پس منظم باشید.

یکی از مصادیق این نظم را می توانیم توضیح احکام فقهی ماه مبارک رمضان معنا کنیم؛ یعنی در مسیر بندگی برنامه داشته باشید و هر روز، به طرف کمال حرکت کنید.

منبع:بهار طاعت

یکی از آثار تواضع در برابر خداوند بلند رفعتی و بزرگ شدن در چشم مردم است. این مطلب از گفتار متعدد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و امامان (علیهم) گرفته شده، از جمله رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرمایند: «مَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَهُ اللَّهُ فَهُوَ فِی نَفْسِهِ ضَعِیفٌ وَ فِی اَعْیُنِ النَّاسِ عَظِیمٌ وَ مَنْ تَکَبَّرَ وَضَعَهُ اللَّهُ فَهُوَ فِی اَعْیُنِ النَّاسِ صَغِیرٌ وَ فِی نَفْسِهِ کَبِیرٌ

کسی که برای خداوند فروتنی کند، خدا او را بالا می برد. پس او در نزد خویش ناتوان و ناچیز است، ولی در دید مردم بزرگ جلوه می کند؛ و کسی که تکبر ورزد، خدا او را پایین می آورد. پس او در چشم مردم کوچک است و در نزد خود [به خیالش] بزرگ جلوه می کند.»

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرمایند: «التَّواضُعُ سُلَّمُ الشَّرَفِ؛ تواضع و فروتنی نردبان بزرگی است.»

البته رفعت مقام متواضع به اندازه تواضع او نیست، بلکه همراه با عنایت و عظمت و بزرگی خداوند است. امام کاظم (علیه السلام) فرمود: «وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَمْ یَرْفَعِ الْمُتَوَاضِعِینَ بِقَدْرِ تَوَاضُعِهِمْ وَ لَکِنْ رَفَعَهُمْ بِقَدْرِ عَظَمَتِهِ وَ مَجْدِهِ؛

و بدان که خداوند متواضعین را به اندازه تواضعشان بالا نمی برد، بلکه به اندازه عظمت و بزرگی خود، آن ها را بالا می برد.»

حضرت امام خمینی (ره) در برابر خداوند متواضع به معنای واقعی کلمه بودند. با آن همه مقام و عظمت و علم و دانش که جهانیان را خیره کرده است، خود را تنها، یک طلبه می دانست و با این همه خدمت به اسلام و زنده کردن تشیّع هیچ گونه حریمی برای خویش قائل نبود و با کمال فروتنی، خطاب به جوانان رزمنده جبهه ها می گوید: «من دست و بازوی شما را که دست خدا بالای آن است می بوسم و بر این بوسه افتخار می کنم»

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) می فرمایند: «التَّوَاضُعُ یَکْسُوکَ الْمَهَابَةَفروتنی بر تو هیبت و بزرگی می پوشاند.»

حجه الاسلام و المسلمین سید محمّد باقر حجّتی نقل کردند: «حضرت امام (ره) با اینکه در زمان آقای بروجردی یکی از استوانه های حوزه بودند، در مجلس روضه ای که در ایّام فاطمیّه در بیت آقای بروجردی برقرار شده بود، ایشان متواضعانه از اول تا آخر مجلس دو زانو در بین مردم عادی دورتر از آقا نشسته و به سخنان مرحوم تربتی که منبر رفته بودند، گوش فرا می دادند.»

ثمره این تواضع، هیبت و ابهت خاص و وقار در بین مردم بود، حتی امروزه نیز در کشورهای غربی از حضرت امام به عنوان فردی بزرگ و قابل احترام یاد می کنند.

 منبع:حیات طیبه