فضيلت37

هشام در پرتو بهره‏هاى علمى فراوانى كه از مكتب امام ششم برد، بزودى مراحل عالى علمى را پيمود و در گسترش مبانى تشيع و دفاع از حريم اين مذهب كوششها كرد و در اين زمينه ميراث علمى بزرگى از خود به يادگار گذاشت. توجه به فهرست آثار و كتابهاى او كه بالغ بر 30 جلد است، روشنگر عظمت علمى و حجم بزرگ كارهاى او به شمار مى‏رود، اينك فهرست تأليفات او، در زمينه‏هاى مختلف:

1- كتاب امامت/

2- دلائل حدوث اشيأ

3-رد بر زنادقه/

4-رد بر ثنويه(دوگانه پرستى)/

5-كتاب توحيد/

6-رد بر هشام جواليقى/

7-رد بر طبيعيون‏

8-پير و جوان/

9-تدبير در توحيد(36)

10-ميزان‏

11-ميدان/

12-رد بر كسى كه بر امامت مفضول اعتقاد دارد(37)

13-اختلاف مردم در امامت/

14-وصيت، و رد بر منكران آن/

15-جبرو قدر/

16-حكمين/

17-رد بر اعتقاد معتزله در مورد طلحه و زبير/

18-قدر/

19-الفاط/

20- معرفت (شناخت)/

21-استطاعت/

22-هشت باب/

23-رد بر شيطان طارق‏

24-چگونه فتح باب اخبار مى‏شود؟

25- رد بر ارسطاطيس در توحيد/

26-رد بر عقائد معتزله/

27-مجالس درباره امامت(38)/

28-علل تحريم.

29-فرائض (ارث)(39)

پي نوشتها:

-1 ذهبى، شمس الدين محمد، تذكرْ الحفاظ، بيروت، داراحيا، التراث العربى، ج 1، ص 166/
-2 مجلسى، بحارالانوار، ط2، تهران، المكتبْ الاسلاميه، 1395 ه’.ق ج 47، ص 217- حيدر، اسد، الامام الصادق و المذاهب الاربعْ، ط 2، بيروت، دارالكتاب العربى، 1390 ه’.ق، ج 4، ص 335/
-3 ابن حجر العسقلانى، تهذيب التهذيب، ط 1، بيروت، دارالفكر، 1404 ه’.ق ج 1، ص 88/
-4 حيدر، اسد، همان كتاب، ج 1، ص 53/
-5 الارشاد، قم، منشورات مكتبْ بصيرتى، ص 270/
-6 الصواعق المحرقه، ط 2، قاهره، مكتبْ القاهره، 1385 ه’.ق، ص 201/
-7حيدر، اسد، همان كتاب، ج 1، ص 55(به نقل از رسائل جاحظ)/
-8مختصر تاريخ العرب، تعريب: عفيف البعلبكى، ط 2، بيروت، دارالعلم للملايين، 1967 م، ص 193/
-9 رفيات الاعيان، تحقيق: دكتر احسان عباس، ط 2، قم، منشورات الشريف الرضى، 1364 ه’.ش، ج 1، ص 327/
-10 (شيهد) مطهرى، مرتضى، سيرى در سيره ائمه اطهار(ع) چاپ اول، قم، انتشارات صدرا، 1367 ه’.ش، ص 142 - 160 (با تلخيص و اقتباس)
-11 حيدر، اسد، الامام صادق و المذاهب الاربعه، ط 2، بيروت، دارالكتاب العربى، 1390 ه’.ق، ج 2، ص 113-126/
-12زنادقه منكران خدا و اديان بودند و با علوم و زبانهاى زنده آن روز نيز ناآشنا نبودند/
-13 مقصود از علم كلام، علم اصول عقايد است. اين علم از علوم بسيار رايج و پرطرفدار آن زمان بود و متكلمين بزرگ آن عصر در زمينه‏هاى مختلف عقيدتى بحث و گفتگو مى‏كردند/
-14 شيخ مفيد، الارشاد، قم، مكتبه بصيرتى، ص 271 - حيدر، اسد، همان كتاب، ج 1، ص 69/
-15 صفائى، سيد احمد، هشام بن حكم مدافع حريم ولايت، تهران، نشر آفاق، ط 2، 1359 ه’.ش، ص 19 - فتال نيشابورى، روضه الواعظين، ط 1، بيروت، موسسْ الاعلمى للمطبوعات، 1406 ه’.ق، ص 229 - طبرسى، اعلام الورى باعلام الهدى، ط 3، منشورات المكتبه الاسلاميه، ص 284/
-16 ابن نديم در كتاب «الفهرست» بيش از دويست و بيست جلد كتاب به جابر نسبت داده است. (الفهرست، قاهره، المكبتْ التجاريه الكبرى، ص 512-517/)
-17 توحيد مفضل، ترجمه علامه مجلسى، تهران، كتابخانه صدر، ص 7-11 و ر.ك به: پيشواى ششم حضرت امام جعفر صادق (ع)، موسسه در راه حق، ص 47-58/
-18 حيدر، اسد، همان كتاب، ج 1، ص .70 اسم ابوحنيفه نعمان ثابت بوده است.
-19حيدر، اسد، همان كتاب، ص 38/
-20 نجاشى، فهرست مصنفى الشيعه، تحقيق: سيد موسى شبيرى زنجانى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين، ص 39 و 40/
-21 تهذيب التهذيب، ط 1، بيروت، دارالفكر، 1404 ه’.ق، ج‏1، ص 88/
-22 مرآْ الجنان، ج 2، ص 304/
-23 طوسى، اختيار معرفه الرجال(معروف به رجال كشى)، تحقيق: حسن مصطفوى، مشهد، دانشگاه مشهد، 1348 ه’.ش، ص 275-278 - تسترى، شيخ محمد تقى، قاموس الرجال، تهران، مركز نشر كتاب، ج 3، ص 416/
-24قياس عباريت است از اين كه حكمى را خداوند براى موردى بيان نموده باشد و بدون اينكه وجود علت آن حكم در مورد ديگرى شناخته گردد، در مورد دوم هم جارى گردد/
-25«لتسئلن يومئذ عن النعيم» (سوره تكاثر، 8)/
-26مجلسى، بحارالانوار، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج 10، ص 22 - محمدى رى شهرى، محمد، مناظره درباره مسائل ايدئولوژيكى، قم، انتشارات دارالفكر، ص 130-132/
-27كلينى، اصول كافى، تهران، مكتبْ الصدوق، 1381 ه’.ق، ج 1، ص 186/
-28(آيت لله) خامنه‏اى، سيدعلى، پيشواى صادق، تهران، انتشارات سيد جمال، ص 87-91/
-29در مورد زندگى هشام رجوع شود به: نعمه، عبدالله، هشام بن الحكم، ط 2، لبنان، دارالفكر، ص 39-53/
-30تسترى، شيخ محمد تقى، قاموس الرجال، تهران، مركز نشر كتاب، ج 9، ص 351/
-31 صفائى، سيد احمد،هشام بن الحكم، مدافع حريم ولايت، ط 2، تهران، نشر آفاق، 1359 ه’.ش، ص 14- مامقانى، عبدالله، تنقيح المقال، تهران، انتشارات جهان، ج 3، ص 301/
-32امين، احمد، ضحى الاسلام، ط 7، قاهره، مكتبْ النهضْ المصريْ، ج 2، ص 54/
-33صفائى، همان كتاب، ص 14/
-34با توجه به اينكه «حيره» يكى از شهرهاى عراق بوده و هشام در كوفه سكونت داشته است، گويا اين ديدارها در جريان يكى از سفرهاى اجبارى اما صادق (ع) به عراق، صورت گرفته است/
-35 طوسى، همان كتاب، ص 256- صفائى، همان كتاب، ص 15/
-36اين كتاب را يكى از شاگردان هشام بنام «على بن منصور» با استفاده از بحثهاى هشام گرد آورده است/
-37مقصود از مفضول كسى است كه ديگرى از نظر فضيلت و شايستگى بر او برترى و اولويت داشته باشد/
-38 شيخ طوسى، الفهرست، مشهد، دانشكده الهيات و معارف اسلامى، ص 355- نجاشى، فهرست مصنفى الشيعْ، قم، مكتبْ الداورى، ص 304- ابن النديم، الفهرست، قاهره، المكتبه النجاريه الكبرى، ص 264- صدر، سيد جسن، تأسيس الشيعْ، شركْ النشر و الطباعه العراقيه، ص 361/
-39نجاشى، همان كتاب، ص 304/
منبع : بنیاددعبل خزاعی

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5· 6· 7· 8· 9· 10· 11· 12· 13· 14· 15· 16· 17· 18· 19· 20· 21· 22· 23· 24· 25