نقش ایمان و اخلاق در تحکیم بنیاد خانواده

نقش ایمان و اخلاق در تحکیم بنیاد خانواده

 خانواده ، یک واحد کوچک اجتماعی است که با پیمان ازدواج زن و مرد آغاز می‏شود و با تولد فرزندان ، توسعه و استحکام می‏یابد. جوامع بزرگتر نیز از همین واحدهای کوچک تشکیل می‏شوند. بشر از آغاز ، زندگی خانوادگی را به عنوان بهترین نوع زندگی برگزیده و در همه زمان‏ها و مکان‏ها بدان پایبند بوده و هست.
این نوع زندگی ، از امتیازات انسان محسوب می‏شود و فوائد گوناگونی دارد ، از جمله اینکه زن و مرد را از پریشانی و بی هدفی نجات می‏دهد و به خانواده وابسته و دلگرم می‏سازد وآنها از نعمت انس و مودت بهره‏ مند می‏شوند .
وابستگی کودکان ، نوجوانان و جوانان نیز به خانواده ، فوائد زیادی را در بردارد ؛ چرا که از انواع مفاسد اخلاقی ، اجتماعی ، انحرافات جنسی ، ارتکاب جنایت ، بزهکاری و اعتیاد ، بیشتر مصون می مانند.
بنابراین ، سلامت و سعادت جامعه ، تا حد زیادی ، به وضع خانواده‏ها و کیفیت روابط بین زن و شوهر و والدین و فرزندان بستگی دارد. هر چه روابط بهتر و سالم تر ، باشد زندگی شیرین‏تر و با صفاتری دارند و ارتباط صمیمانه تری با خانواده برقرار می کنند و از خطر انحراف مصونیت پیدا می‏کنند.
هدف از ازدواج در اسلام ، یعنی ایجاد انس و محبت و صفا درخانواده ، خانه ‏ای که در آن صفا و محبت نباشد از هم گسیخته است و ویرانه . حتی می توان گفت که زندانی بیش نیست.
● معیار در انتخاب همسر
اسلام در جهت تحقق اهداف ازدواج و تحکیم بنیاد خانواده ، بر دو امر تاکید دارد : یکی ایمان و دیگری اخلاق ، و به کسانی که قصد ازدواج دارند توصیه می‏کند که دین و اخلاق همسر خود را منظور بدارند.
مردی به خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و در امر ازدواج با او مشورت نمود ، آن حضرت فرمود: «با زنان دیندار ازدواج کن تا خیر فراوانی نصیب تو شود» . (۱)
علی بن موسی الرضا علیه السلام فرمود: « سودی بهتر از زن صالح و شایسته نصیب انسان نمی‏شود ، زنی که شوهرش را خشنود می‏سازد و در غیاب او ، از خودش و زندگی شوهرش نگهداری می‏کند» . (۲)
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: « اگر کسی از دختر شما خواستگاری کرد و دین و اخلاقش را پسندید ، با او وصلت ایجاد کنید و گرنه فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود می‏آید» . (۳)
برای حسن رابطه بین زن و شوهر و بقاء و استحکام بنیاد خانواده ، و برای جلوگیری از اختلافات خانوادگی و وقوع طلاق ، بهترین وسیله رعایت ارزش‏های اخلاقی است و در این رابطه توصیه ‏های فراوانی شده است .
اسلام ، ازدواج را پیمانی مقدس می‏داند که بین زن و مرد ، به اعتبار این که دو انسان هستند بسته می‏شود و مهمترین هدفش ، تامین نیازهای انسانی ، آرامش و سکون و انس زن و مرد به یکدیگر است ؛ حتی تولید و پرورش فرزندان را نیز ، در راه تامین هدف عالی انسانی محسوب می‏دارد.
قرآن کریم در این رابطه می‏گوید: « و از نشانه‏ های خداست که برای شما از جنس خودتان همسرانی بیافرید تا با تمایل به سوی آنان آرامش بیابید ، و در میان شما محبت و دلسوزی قرار داد . همانا که در این موضوع برای اندیشمندان نشانه‏ هایی است» ( روم/۲۱)
در آیه مذکور ، انس و آرامش خانوادگی به عنوان ثمره ازدواج معرفی شده است. در پیمان مقدس ازدواج ، زن و مرد با تمام وجود به سوی یکدیگر جذب و با هم متحد و یک دل می‏شوند و در تمام ابعاد زندگی ، در خدمت یکدیگر قرار می‏گیرند. مأنوس ، همفکر ، هم راز و یک هدف می‏شوند.
در آیه مذکور ، زندگی خانوادگی ، بر دو پایه نیرومند مودت و رحمت استوار گشته است . یکی از پایه‏ های ازدواج ، مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به یکدیگر است . زن و شوهر خوبی‏ها و نقاط مثبت یکدیگر را مورد توجه قرار می‏دهند و از صمیم قلب یکدیگر را دوست می‏دارند. هر یک از آنان ، دیگری را نعمتی ارزشمند از جانب خدا و وسیله انس و الفت ، آرامش و دلگرمی و شریک زندگی می‏شمارد و از این نعمت بزرگ قدردانی و سپاسگزاری می‏کند.
پایه دیگر ازدواج ، که در آیه به آن اشارت شده “رحمت” یعنی مهربانی و دلسوزی است ، هر گاه یکی از زوجین به نقصان و ضعف و نیازی در همسرش مواجه شد ، همدلانه فکر می کند ، او فکر ‏کند که همسرش یک انسان است و انسان بی نقص نیست. چنان که خود نیز بی عیب نمی باشد . پس با نرمی و مدارا و از روی مهربانی و دلسوزی ، نقص او را در صورت امکان برطرف می سازد و در صورت عدم امکان ، او را با همان حال می‏پذیرد. نقصانش را نادیده می‏گیرد و به زندگی ادامه می‏دهد. لازمه رحمت و دلسوزی ، این است که چنانچه فرد خیر و صلاح خود را می‏خواهد ، در همه حال خواسته‏ ها و تمایلات همسرش را منظور بدارد ، هر چه را برای خود می‏خواهد برای او نیز بخواهد و همواره به فکر تامین سعادت ، آسایش و آرامش او نیز باشد.
قرآن مجید در این رابطه ، تعبیر بسیار جالبی دارد و زن و شوهر را چنین توصیف می‏کند:
« زنان برای شما لباس هستند و شما نیز برای آنان لباس هستید » ( بقره/۱۸۷)
لباس ، مجموع بدن انسان را با همه کمالات ، نواقص ، خوبی‏ها ، بدی‏ها ، زیبایی‏ها و زشتی‏ها در بر می‏گیرد و از سرما و گرما و خطر حفظ می‏کند . بر زیبایی‏هایش می‏افزاید و عیوبش را می‏پوشاند . لباس نزدیکترین اشیاء نسبت به انسان است و از جمله نیازهای اولیه به شمار می‏رود. زن و شوهر نیز ، نسبت به یکدیگر باید همانند لباس باشند ، همدیگر را با همه نواقص و کمالات بپذیرند. حافظ و نگهبان و آرامش بخش یکدیگر باشند. بر زیبایی‏های هم بیفزایند و عیوب هم را بپوشانند و رازدار و محرم اسرار باشند.
اسلام ، در مورد روابط بین زن و شوهر و زندگی خانوادگی چنین می‏اندیشد و آن را بر چنین پایه‏هایی استوار ساخته است. تشکیل چنین خانواده ‏هایی در خور انسان است و سعادت جسمانی ، نفسانی ، دنیوی و اخروی او را تامین می‏کند. اگر بنیاد خانواده بر پایه ‏های ایمان و محبت استوار گردد ، کانون خانواده گرم و با صفا می‏شود و از کشمکش‏ها ، و اختلافات و طلاق و فروپاشی جلوگیری می‏کند.
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: « کاملترین مردم از جهت ایمان ، کسی است که اخلاقش خوب تر باشد ، و بهترین شما کسانی هستند که نسبت به همسران خود خوش رفتارتر باشند . » (۴) امام سجاد علیه السلام فرمود: « حق همسرت این است که بدانیخدای متعال او را وسیله آرامش و انس تو قرار داده و بدانی که او نعمتی است از جانب خدا برای تو ، پس او را گرامی بدار و با وی مدارا کن ، گرچه تو نیز بر او حقی بزرگ داری ، اما باید نسبت به او دلسوز و مهربان باشی . باید خوراک و پوشاک او را تامین کنی و اشتباهات و لغزش‏هایش را ببخشی » (۷)
حضرت موسی بن جعفر علیه السلام فرمود: « جهاد زن در این است که خوب شوهرداری کند» . (۸)
اسلام عنایت ویژه‏ای به اخلاق دارد و رعایت ارزش‏های اخلاقی را برای سلامت خانواده و تحکیم بنیان آن ضروری و لازم می‏داند.
به نظر می‏رسد یکی از عوامل مهم تزلزل بنیاد خانواده ، بی‏ توجهی به مسائل اخلاقی است و برای حل این مشکل بزرگ که خانواده را در معرض تهدید جدی قرار داده ، چاره ‏ای جز احیای ارزش‏های اخلاقی به ویژه اخلاق خانواده نداریم.

پی‏نوشت‏ها:
۱- وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۵۰.
۲- همان، ص۳۹.
۳- همان .، ص۷۷.
۴- بحارالانوار، ج ۷۱، ص۳۸۹.
۵- همان ، ج ۷۴، ص ۵.