رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) در ابتدای خطبۀ معروف خود دربارۀ ماه مبارک رمضان فرموده اند: «اَیُّهَا النّاسُ اِنَّهُ قَدْ اَقْبَلَ اِلَيْكُمْ شَهْرُ اللّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ.» (اى مردم! همانا ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روى آورده است.)

کلمۀ «قَد» در این مطلب، نشان دهندۀ قطعیّت و تأکید است. از همین تعبیرِ «ماه خدا به سوی شما روی آورده است»، ارزش انسان های روزه دار فهمیده می شود. شما وقتی به کسی محبت داشته باشید، به استقبال او می روید و به دیدارش می شتابید؛ بنابراین، گویا ماه رمضان به مسلمانان علاقه مند است که به سوی آن ها روی آورده است؛ آن هم با سه ویژگی: برکت و رحمت و مغفرت.

نکتۀ دیگر این خطبه، آن است که در تمام قرآن، کلمۀ «غَفُور» قبل از «رَحیم» آمده است؛ یعنی خدا اول باید گناه را بیامرزد، بعد انسان را مشمول رحمت و فیض خاصّ خودش کند؛ اما در این خطبه، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) رحمت را قبل از مغفرت بیان کرده اند و این به دلیل ارزش و عظمت ماه مبارک رمضان است که سراسر این ماه، رحمت خواهد بود.

منبع بهار طاعت ، جعفر حسن زاده

«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ»(دعای ابوحمزه ثمالی)

مناسبت: اولین روز ماه رمضان

دنیا میدان مسابقه است. خداوند متعال در چند آیه از قرآن کریم، هدف از خلقت انسان را تلاش برای موفقیت در این مسابقه اعلام کرده است:  آن کسی که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل می کنید.»

در این مسابقه ما عضو تیم ملیِ عالم خلقت هستیم. خداوند این مسابقه را اداره می کند و شرایط مسابقه را هم او تعیین می نماید. زمان در این مسابقه بسیار مهم و محدود و غیر قابل برگشت است. لحظات آخر این مسابقه در آیات متعددی به تصویر کشیده شده است: (آن ها همچنان به راه غلط خود ادامه می دهند) تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرا رسد می گوید: پروردگار من! مرا باز گردانید! شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهی نمودم) عمل صالحی انجام دهم (به او می گویند) چنین نیست، این سخنی است که او به زبان می گوید (و اگر باز گردد برنامه اش همچون سابق است) و پشت سر آن ها برزخی است تا روزی که برانگیخته می شوند.»اما یک فرصت مناسب با شرایط استثنایی برای سبقت گرفت در این میدان مسابقه، فرصت ماه مبارک رمضان است

امام حسن (علیه السلام) در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان از کنار جماعتی که مشغول خنده و شوخی بودند عبور کردند، حضرت با ناراحتی به آن ها فرمود: « خدا ماه رمضان را میدان مسابقه بندگان قرار داده است. دسته ای گوی سبقت می ربایند و پیروز می شوند و تعدادی هم از دیگران عقب می مانند و سرافکنده می شوند.عجیب است در روزی که پیشی گیرندگان پیروز شده اند و عقب ماندگان زیانکار گردیده اند، جمعی به شوخی و خنده مشغولند.به خدا سوگند اگر پرده در افتد، امروز نیکوکار، مشغول پاداش خود و عقب افتاده، گرفتار بدی های خود است و برای احدی فرصتی جهت شوخی و لهو و لعب باقی نمی ماند.» پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) درباره فرصت رمضان می فرمایند: ای مردم! ماه خدا به سوی شما رو آورده است… ماهی که در نزد خدا بهترین ماه ها است و روزهای آن بهترین روزها و شب هایش بهترین شب ها و ساعت هایش بهترین ساعت هاست.»

امام سجاد (علیه السلام) اینچنین درک فرصت ماه مبارک رمضان را از خداوند درخواست می کند: «أَلْهِمْنَا مَعْرِفَةَ فَضْلِهِ وَ إِجْلَالَ حُرْمَتِه ؛ خدایا! به ما توفیق معرفت فضیلت ماه رمضان و تکریم و تجلیل از این ماه را عنایت کن!»

بارها آن خطبۀ شعبانیۀ پیامبر(صلی الله علیه و اله) را شنیده اید. این خطبۀ نورانی را آن حضرت در آخرین جمعۀ ماه شعبان، یعنی قبل از ماه رمضان ایراد فرموده و امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) آن را نقل کرده اند. در آغاز این خطبه که در واقع شرح وظایف ماه رمضان است، پیامبر عظیم الشأن اسلام(صلی الله علیه و اله) فرموده اند: «اَیُّهَا النّاسُ اِنَّهُ قَدْ اَقْبَلَ اِلَيْكُمْ شَهْرُ اللهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ.» (اى مردم! همانا ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روى آورده است.)

درست است که برکت، رحمت، مغفرت و لطف الهی همیشه شامل حال بندگانش است، اما این ماه، سرشار از این سه نعمت خداست. خدا در این ماه سفرۀ مخصوص و ویژه ای گسترده است.در ادامه حضرت فرموده اند: «شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللهِ اَفْضَلُ الشُّهُورِ… وَ ساعاتُهُ اَفْضَلُ السّاعاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ اِلَى ضِیافَةِ اللهِ.» (ماهى که نزد خدا برترینِ ماه هاست… و ساعاتش برترینِ ساعت هاست. ماهى که در آن به مهمانى خدا دعوت شده اید.)ما همواره بر سر سفرۀ نِعَم الهی هستیم. درحقیقت، عالَم سفرۀ گسترده و عام الهی است که همۀ موجودات بر سرِ این سفره نشسته اند: «وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ اَهْلِ كَرامَةِ اللهِ.» (و [ماهی که] در آن از شایستگانِ کرامت الهى قرار داده شده اید.)

از حقوق مهمی که برعهدۀ انسان است، حق مهمانان است؛ مخصوصاً اگر مهمان را خودِ صاحب خانه دعوت کند، همۀ همت و توانش را به کار می گیرد تا احترامش کرده و از او به خوبی پذیرایی کند و باز، بیشتر از آن، وقتی است که صاحب خانه کریم هم باشد. در ماه رمضان شما دعوت شده اید به مهمانی خدا و خدای کریم برایتان سفره پهن کرده است.پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در فراز بعدی این خطبه فرموده اند: «اَنْفاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبادَةٌ.» (نفس هایتان در آن، تسبیح [الهی] و خوابتان در آن، عبادت است.) خدا آن قدر در این مهمانی، به شما احترام گذاشته است که خوابتان هم عبادت است!«عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ.» (عملتان در آن [ماه ازسوی خداوند] پذیرفته است.)

در این ماه، هرچه عمل داشته باشید، خدا می پذیرد. چرا؟ چون مهمانش هستید. مگر می شود مهمان در خانۀ میزبان کاری انجام دهد و صاحب خانه از او تشکر نکند؟!«وَ دُعاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجابٌ فَاسْأَلُوا اللهَ رَبَّكُمْ بِنِیّاتٍ صادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طاهِرَةٍ اَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِیامِهِ وَ تِلاوَةِ كِتابِهِ.» (و دعایتان در آن، مستجاب است؛ پس با نیت هاى صادق و دل هاى پاک، از پروردگارتان بخواهید تا شما را براى روزه دارى و تلاوت کتاب خویش [یعنی قرآن] موفق بدارد.)حالا که دعای شما در این ماه مستجاب است، پس با نیّت های صادق و دل های پاک و پاکیزه از خدا بخواهید. این ها شرط استجابت دعا هم است.

منبع بهار طاعت / حسن زاده، جعفر

بارها آن خطبۀ شعبانیۀ پیامبر(صلی الله علیه و اله) را شنیده اید. این خطبۀ نورانی را آن حضرت در آخرین جمعۀ ماه شعبان، یعنی قبل از ماه رمضان ایراد فرموده و امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) آن را نقل کرده اند. در آغاز این خطبه که در واقع شرح وظایف ماه رمضان است، پیامبر عظیم الشأن اسلام(صلی الله علیه و اله) فرموده اند: «اَیُّهَا النّاسُ اِنَّهُ قَدْ اَقْبَلَ اِلَيْكُمْ شَهْرُ اللهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ.» (اى مردم! همانا ماه خدا، همراه با برکت و رحمت و آمرزش، به شما روى آورده است.)

درست است که برکت، رحمت، مغفرت و لطف الهی همیشه شامل حال بندگانش است، اما این ماه، سرشار از این سه نعمت خداست. خدا در این ماه سفرۀ مخصوص و ویژه ای گسترده است.در ادامه حضرت فرموده اند: «شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللهِ اَفْضَلُ الشُّهُورِ… وَ ساعاتُهُ اَفْضَلُ السّاعاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ اِلَى ضِیافَةِ اللهِ.» (ماهى که نزد خدا برترینِ ماه هاست… و ساعاتش برترینِ ساعت هاست. ماهى که در آن به مهمانى خدا دعوت شده اید.)ما همواره بر سر سفرۀ نِعَم الهی هستیم. درحقیقت، عالَم سفرۀ گسترده و عام الهی است که همۀ موجودات بر سرِ این سفره نشسته اند: «وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ اَهْلِ كَرامَةِ اللهِ.» (و [ماهی که] در آن از شایستگانِ کرامت الهى قرار داده شده اید.)

از حقوق مهمی که برعهدۀ انسان است، حق مهمانان است؛ مخصوصاً اگر مهمان را خودِ صاحب خانه دعوت کند، همۀ همت و توانش را به کار می گیرد تا احترامش کرده و از او به خوبی پذیرایی کند و باز، بیشتر از آن، وقتی است که صاحب خانه کریم هم باشد. در ماه رمضان شما دعوت شده اید به مهمانی خدا و خدای کریم برایتان سفره پهن کرده است.پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در فراز بعدی این خطبه فرموده اند: «اَنْفاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبادَةٌ.» (نفس هایتان در آن، تسبیح [الهی] و خوابتان در آن، عبادت است.) خدا آن قدر در این مهمانی، به شما احترام گذاشته است که خوابتان هم عبادت است!«عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ.» (عملتان در آن [ماه ازسوی خداوند] پذیرفته است.)

در این ماه، هرچه عمل داشته باشید، خدا می پذیرد. چرا؟ چون مهمانش هستید. مگر می شود مهمان در خانۀ میزبان کاری انجام دهد و صاحب خانه از او تشکر نکند؟!«وَ دُعاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجابٌ فَاسْأَلُوا اللهَ رَبَّكُمْ بِنِیّاتٍ صادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طاهِرَةٍ اَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِیامِهِ وَ تِلاوَةِ كِتابِهِ.» (و دعایتان در آن، مستجاب است؛ پس با نیت هاى صادق و دل هاى پاک، از پروردگارتان بخواهید تا شما را براى روزه دارى و تلاوت کتاب خویش [یعنی قرآن] موفق بدارد.)حالا که دعای شما در این ماه مستجاب است، پس با نیّت های صادق و دل های پاک و پاکیزه از خدا بخواهید. این ها شرط استجابت دعا هم است.

منبع بهار طاعت / حسن زاده، جعفر

ماه رمضان سه امتیاز ویژه دارد که در هیچ ماه دیگری وجود ندارد:

1. نزول قرآن: به همین دلیل در این ماه به تلاوت قرآن تأکید بسیاری شده است. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فرموده اند: «وَ مَنْ تَلا فِيهِ آیَةً مِنَ الْقُرْآنِ كانَ لَهُ مِثْلُ اَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ.»(و هر کس در آن [ماه] آیه اى از قرآن تلاوت کند، پاداش کسى را دارد که در ماه هاى دیگر قرآن را ختم کرده است.)امام محمد باقر(علیه السلام) نیز فرموده اند: «لِكُلِّ شَیْ ءٍ رَبِيعٌ وَ رَبِيعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضانَ.»(برای هر چیزی بهاری است و بهار قرآن، ماه رمضان است.)

2. وجوب روزه: آن روزه ای که خداوند واجب کرده، در این ماه است. در بقیۀ ماه ها روزه های داوطلبی و تطوّعی داریم که فضیلت بسیاری هم دارد؛ اما همۀ این روزه ها مستحبی است. ظرف زمانِ روزۀ واجب به عنوان یکی از واجبات مهم اسلامی، در ماه رمضان قرار دارد.

3. شب قدر: قرآن می فرماید: «لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ»(شب قدر بهتر از هزار ماه است!)هزار ماه یعنی هشتاد سال! بنابراین، اگر کسی تمام عمرش را هم عبادت کند، به اندازۀ شب قدر نیست! خدا این شب باعظمت و پُربرکت را در این ماه قرار داده است.

منبع  بهار طاعت /حسن زاده، جعفر