یا اَهْلَ الْکِتَابِ لاَتَغْلُواْ فِی دِینِکُمْ وَ لاَتَقُولُواْ عَلَی اللّهِ إِلاّ الْحَقِّ. (نساء: 171) ای اهل کتاب! در دین خود زیادهروی مکنید و درباره خدا جز [سخن] درست مگویید.

غلو، در لغت به معنای تجاوز از حد همراه با زیادهروی و مسئله ای است که درباره پیشوایان دین ها و مذهب های گوناگون امکانپذیر است. این امر، یکی از مهمترین سرچشمه های گمراهی در هر دین است و منشأ آن نیز از اینجاست که آدمی به خویشتن علاقه دارد. در نتیجه، به رهبران و پیشوایانی که برای خویش انتخاب کرده، علاقه دارد و می خواهد آنها را بیش از آنچه هستند، بزرگ نشان دهد تا از این راه، بر بزرگی خود و دین انتخابیاش بیفزاید. گاه نیز زیاده روی در باور داشتن به پیشوایان، با این انگیزه صورت می پذیرد که افرادی می پندارند با غلو کردن در حق پیشوایان، ایمان و علاقه و عشق خود نسبت به شایستگی آنان را نشان داده اند. در صورتیکه غلو، همواره عیبی بزرگ را به همراه دارد و آن اینکه، ریشه اصلی مذهب یعنی خداپرستی و توحید را ویران می کند و شأن والای خداوند، در نگاه مردمان پایین میآید. ازاین روست که در اسلام، درباره زیادهروی کردن ها به شدت سخت گیری شده و در قرآن نیز هشدارهای صریحی در این زمینه آمده است .به جز آیه نخست این بخش که در آن هشدار صریح الهی در این باره آمده است، آیه هایی نیز بهطور تلویحی به این مسئله هشدار دادهاند. ازجمله، آیه هایی که در آن یهودیان و مسیحیان توبیخ شدهاند که چرا عزیر پیامبر یا حضرت مسیح را پسر خدا پنداشتهاند و با این کار، به کافران شباهت یافته و از حق بازگشتهاند.

از مجموع آیه های موجود در این باره، چنین استفاده میشود که قرآن مجید، به مخاطبان خود از اهل اسلام نیز درباره غلو هشدار داده است و با ذکر این نکته که اهل کتاب با سخنان غلو آمیز خویش، به کافران شبیه شدهاند، مسلمانان را از ابراز کردن باورهای غلوآمیز حذر داده است. این هشداردهی در روایت های پیامبراکرم صلی الله علیه و آله نیز با صراحت بیشتری آمده است، چنان که در حدیثی از آن حضرت می خوانی«إیّاکُمْ والغُلُوَّ فی الدین؛ از غلو کردن در دین بپرهیزید.»امامان شیعه نیز با سخنان و نکته های بسیار رسا و آشکار، بیزاری خود را از افرادی که درباره آنها غلو میکردند، ابراز داشتند. این افراد که به غالی مشهور بودند، می پنداشتند خدا امور جهان، از جمله خلق و رزق و اماته و احیا را به ائمه واگذار کرده است یا علم ائمه را عین علم خدا میدانستند که ائمه نیز در برابر این افراد، برائت خویش را به آشکارا و نهانی بیان می کردند و نه تنها شیعیان را از ابراز اینگونه باورها برحذر می داشتند، بلکه درباره همصحبتی و همنشینی شیعیان خویش با غالیان نیز هشدار می دادند.

منبع هشدارها و تحذیرهای قرآنی/ حمیدرضا حبیب اللهی

کفران بعضی آیه ها و ایمان داشتن به برخی دیگر
إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِاللّهِ وَ رُسُلِهِ وَ یُرِیدُونَ اَن یُفَرِّقُواْ بَیْنَ اللّهِ وَ رُسُلِهِ وَ یقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَکْفُرُ بِبَعْضٍ وَ یُرِیدُونَ اَن یَتَّخِذُواْ بَیْنَ ذَلِکَ سَبِیلاً أُوْلَ_ئِکَ هُمُ الْکَافِرُونَ حَقًّا وَ أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِینَ عَذَابًا مُّهِینًا. (نساء: 150و151)

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

کسانی که به خدا و پیامبرش کفر می ورزند و میخواهند میان خدا و پیامبران او جدایی اندازند و میگویند: ما به بعضی ایمان داریم و بعضی را انکار میکنیم و می خواهند میان این دو نفر راهی برای خود اختیار کنند، آنان به راستی کافرند و ما برای کافران، عذابی خفتبار آماده کردهایم.

1- البته بر اساس دیگر آیه های قرآن، بخشایش گناهان مشروط به توبه کردن و اهل ایمان و صلاح شدن است، چنانکه در آیه 119 سوره نحل چنین آمده: «ثُمَّ إِنَّ رَبَّکَ لِلَّذِینَ عَمِلُواْ السُّوءَ بِجَهَالَهٍ ثُمَّ تَابُواْ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ وَأَصْلَحُواْ إِنَّ رَبَّکَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَّحِیمٌ؛ پروردگار تو درباره کسانی که به نادانی مرتکب گناه شده، سپس توبه کرده و به صلاح آمدهاند، البته پروردگارت پس از آن آمرزنده و مهربان است».

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

از جمله مفاهیمی که قرآن درباره آن هشدارهای جدی داده است، چشمپوشی کردن از بعضی نشانه ها و دستورهای الهی و ایمان داشتن به برخی دیگر است. طبع بشر چنین است که همیشه به دنبال دینداری آسان است و دینی را میخواهد که منافع او را به خطر نیندازد، ولی اگر در جایی تضاد آشکاری میان خواسته های او و احکام و دستورهای دین پدید آمد، اینجاست که شیطان با فریبکاریهای خود، انسان را گمراه میسازد و کاری میکند که با توجیه های گوناگون، احکامی از دین را که به زیان اوست، کنار بگذارد و بقیه را محترم بشمارد و بدان ایمان داشته باشد. این عمل، کاری است که پیشینه تاریخی نیز دارد و در زمان پیامبر و حتی پیش از آن، یهودیان به آن دچار بودند و قرآن مجید در دو موضع به آن اشاره کرده است.

در آیه 84 سوره بقره پس از آنکه خداوند تعدادی از تعهدها و میثاق هایی را که بنیاسرائیل به رعایت آنها فرمان گرفته بودند، بیان میکند، در ادامه می فرماید که شما میثاق و عهد خویش را زیر پا گذاشتید و یکدیگر را به قتل رساندید و عده ای از شما عده ای دیگر را از دیار خود بیرون راندند. آنگاه می فرماید:

أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَابِ وَ تَکْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَن یَفْعَلُ ذَلِکَ مِنْکُمْ إِلّاَ خِزْیٌ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ یُرَدُّونَ إِلَی أَشَدِّ الْعَذَابِ وَ مَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ. (بقره: 85)

آیا شما به بعضی از کتاب [تورات] ایمان می آورید و به بعضی دیگر کفر می ورزید؟ پس جزای هر یک از شما که چنین کند، جز خواری در زندگی دنیا چیزی نخواهد بود و روز رستاخیز، ایشان را به سختترین عذاب ها باز برند و خداوند از آنچه انجام می دهید غافل نیست.

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

در این آیه، به آشکارترین هشدارها که همان ذکر فرجام بسیار شوم این عمل است، اشاره شده است.در آیه ابتدای بحث نیز خداوند به کسانی که میگویند به برخی از نشانه ها ایمان می آوریم و به برخی کافر میشویم، نسبت کفر حقیقی داده و عذاب خوارکننده برایشان آماده کرده است. این، هشداری جدی به کسانی است که به پندار خام خویش فکر می کنند که می توانند هر آنچه از دستورهای دین را که دلخواهشان بود، برگزینند و آنچه را به دلخواهشان نبود یا با منافعشان سازگاری نداشت، رها کنند.

منبع هشدارها و تحذیرهای قرآنی/ حمیدرضا حبیب اللهی

لاَتَیْاَسُواْ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لاَیَیْاَسُ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِلّا الْقَوْمُ الْکَافِرُونَ. (یوسف: 87)از رحمت حق ناامید مباشید؛ زیرا جز گروه کافران، کسی از رحمت حق ناامید نمی شود.

ناامیدی از رحمت الهی، از جمله مسائلی است که خداوند آن را نکوهش کرده و درباره دچار شدن به آن هشدار داده است؛ زیرا اگر امید به بخشایش خداوند در کسی به کلی از بین برود، این امر، زمینه ساز گناهان بزرگ و روی گردانی همیشگی بنده از خداوند خواهد بود، به گونه ای که باب توبه را به روی خود بسته می بیند و روز به روز از خداوند دورتر می شود. بدین ترتیب، خداوند در چند آیه، مستقیم و غیرمستقیم، درباره ناامید شدن بندگان از رحمت الهی هشدار داده است: از جمله می فرماید:

قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ اَسْرَفُوا عَلَی اَنفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ. (زمر: 53)بگو ای بندگان من که بر خویشتن زیادهروی روا داشتهاید، از رحمت خدا نومید مشوید. در حقیقت، خدا همه گناهان را می آمرزد که او آمرزنده مهربان است خداوند در این آیه، بخشایش همه گناهان را به خواست خویش ممکن دانسته است. پس دیگر جای ناامیدی نیست.همچنین در آیههای 55 و 56 سوره حجر، به حضرت ابراهیم(علیه السلام) از سوی فرشتگان این گونه خطاب می شود:

فَلاَ تَکُن مِّنَ الْقَانِطِینَ قَالَ وَ مَن یَقْنَطُ مِنرَّحْمَهِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ.از نومیدان مباش. (ابراهیم) گفت: و چه کسی جز گمراهان از رحمت پروردگارش نومید می شود.در این آیه ناامیدی از رحمت حق، کردار گمراهان شمرده شده است.از آیه ای نیز که در ابتدا آورده شد و از زبان یعقوب(علیه السلام) به فرزندانش نقل می شود، چنین درمییابیم که ناامیدی از رحمت خدا، برابر است با کفر و گمراهی که این خود، جدیترین هشدار درباره مسئله ناامیدی از رحمت حق است.

منبع هشدارها و تحذیرهای قرآنی ٫ حمیدرضا حبیب اللهی

وَ مَنْ اَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَی عَلَی اللّهِ کَذِبًا اَوْ کَذَّبَ بِآیَاتِهِ إِنَّهُ لاَُ یفْلِحُ الظَّالِمُونَ. (انعام: 21)

و کیست ستمکارتر از آن کس که بر خدا دروغ بسته یا آیههای او را تکذیب کرده است؟ بی تردید، ستم کاران رستگار نمی شوند.

دروغ شمردن و رویگردانی از آیهها و نشانه های الهی، مطلبی است که در بسیاری از آیههای قرآن به چشم می خورد. ازاینرو، هشدار درباره این موضوع، از جمله هشدارهایی است که به گونههای مختلف در قرآن آمده 

است. در برخی از آیهها خداوند می فرماید: «وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبِینَ»که با توجه به قید «یَوْمَئِذٍ» و اشاره داشتن آن به قیامت، از سرانجام شوم و دردناک دروغانگاران نشانههای الهی آگاه می شویم. در آیه ای نیز که در ابتدا آورده شد، خداوند، ظالمترین افراد را کسانی می داند که به خداوند سخن دروغ می بندند یا نشانه های او را دروغ می پندارند. در پایان، هشدار می دهد که چنین افراد ظالمی، طعم رستگاری را نخواهند چشید.

در مجموع، از این آیه ها برمی آید که خداوند خواسته است با این تعبیرها، بندگان را از سرانجام دروغ انگاشتن نشانه های خود باخبر کند و هشدار دهد، ولی منظور از نشانه های الهی چیست که دروغ انگاشتن آنها چنین سرانجامی را به دنبال دارد؟

نمونه های قرآنی این مطلب فراوان است و خداوند، بسیاری از پدیده ها را با عنوان آیه معرفی می کند که برخی از آنها چنین است:

یک _ آفرینش آسمان ها و زمین؛

دو _ آمد و شد شب و روز؛

سه _ شناوری و روندگی کشتی ها در دریا

چهار _ بارش های آسمانی و زنده شدن زمین و پراکنده شدن موجودات زنده در زمین و وزش بادها و ابرهای مسخر شده میان آسمان و زمین؛ 

پنج _ جفت بودن میوه های زمین و پوشاندن روز و شب؛

شش _ بیرون آمدن عسل از شکم زنبور عسل

هفت _ سرگذشت و عذاب قوم های پیشین، از جمله قوم ثمود، قوم عاد و قوم شعیب.

همه این موارد که به عنوان آیه در قرآن ذکر شدهاند، آیهها و نشانه هایی هستند که بر آفریننده و مدبّری حکیم دلالت می کنند و البته به اشاره صریح خود قرآن، تنها صاحبان علم، عقل و فکر هستند که به پدیده های یاد شده به عنوان آیه می نگرند و از آنها عبرت می گیرند.

افزون بر اینها، پدیده دیگری نیز که در قرآن از آن به عنوان نشانه ها یاد شده، همان آیه های قرآن(4) یا معجزه های پیامبران(5) پیشین است که از نمونه های آشکار نشانه های الهی است. در آیه شریفه ای نیز که در ابتدا آورده شد و ظالمترین افراد، دروغ پندارندگان نشانه های الهی معرفی شدند، منظور از آیه ها در آن آیه شریفه، همان آیه های قرآن است.(6) حال با توجه به این مطلب، میتوان چنین برداشت کرد که هشدارهای قرآنی درباره دروغ و انکار، بیش از همه، خطاب به کسانی است که رسالت پیامبر و آسمانی بودن قرآن را انکار میکنند و پس از آن، شامل همه کسانی است که آیه ای از آیه های الهی را در طبیعت و جهان آفرینش یا در تاریخ و سرگذشت قوم های پیشین می بینند، ولی آن را انکار می کنند و از آن روی برمی تابند.

منبع هشدارها و تحذیرهای قرآنی/ حمیدرضا حبیب اللهی

اقسام ايمان در قرآن امام صادق (علیه السلام) مي فرمايد: «ايمان در قرآن چهارگونه مطرح گشته است:

اقرار زباني

خداوند مي فرمايد: «يا ايهاالذين آمنوا خذوا حذركم…» (اي كساني كه «ايمان آورده ايد با كمال دقت مراقب دشمن باشيد (تا غافلگيرنشويد) و در دسته هاي متعدد يا به صورت اجتماع، (براي مبارزه) به راه افتيد، در ميان شما افرادي (منافق) وجود دارند كه هم خودشان سست مي باشند و هم ديگران را به سستي مي كشانند، اگر مصيبتي به شما برسد مي گويند: خدا به ما نعمت داد كه با مجاهدان نبوديم تا شاهد صحنه هاي دلخراش گرديم. و اگر با خبر شوند كه مومنان واقعي پيروز شده اند و طبعا به غنائمي نيز دست پيدا كرده اند، همچون افراد بيگانه اي كه هيچ ارتباطي ميان آنها و مومنان نبوده، از روي حسرت مي گويند: اي كاش ما هم با مجاهدان بوديم و سهم بزرگي نصيب ما مي شد.)  . امام مي فرمايد: اگر اهل شرق و غرب اين سخن را بر زبان جاري مي ساختند از دايره ايمان بيرون مي رفتند. اما با اين حال چون اقرار زباني كرده بودند خداوند آنها را مومن ناميده و به همين جهت مومنان دعوت مي شوند كه ايمان آورند: «يا ايهاالذين «آمنوا»، «آمنوا» بالله و رسوله كه خداوند به خاطر اقرار زباني آنها را مومن ناميده و به ايشان فرموده ايمان آوريد يعني تصديق هم بنماید.

منبع 

با امام صادق (علیه السلام)در سايه قرآن، سيد عليرضا جعفري