فضيلت29

خط قرمز خدمتكاري مردم
البته بايد توجه داشت كه خدمتكاري مردم به بهره كشي و استثمار نينجامد و اين گونه نشود كه ديگران سوءاستفاده كنند و خدمت كننده را به سوي بردگي بكشانند. از اين رو امام صادق(ع) درباره شرايط و خط قرمز خدمتكاري مردم فرمودند: اخدم اخاك، فان استخدمك فلا و لا كرامه ؛ برادرت را خدمت كن، اما اگر تو را به خدمت و بيگاري گرفت (و طلبكارانه برخورد كرد.) خدمتش مكن. (مستدرك الوسائل، حسين نوري، ج2، ص411)
خدمتگزاري به مردم تا زماني درست است كه كرامت شخص خدمت كننده حفظ شود. بسياري از مردم به تبعيت از سيره پيامبران و امامان(ع) مي كوشند تا خود را در مقام خدمتگزاري ديگران قرار دهند. بسياري از شخصيت ها را مي توان در طول تاريخ ديد كه به خدمت توده مردم مشغول شدند. از امام خامنه اي است كه ايشان در مراسم ورود امام خميني(ره) مسئوليت چاي دادن را به عهده گرفت. امام سجاد(ع) بارها به طور مخفيانه در كاروان هاي حج وارد مي شد و كمر به خدمت مردم مي بست. كساني از بزرگان در مراسم عزاداري اباعبدالله(ع) به خدمت مشغول مي شوند و كفش عزاداران را جفت مي كنند و يا واكس مي زنند يا در حرم امامان(ع) به خدمت مشغول شده و خادم افتخاري حرم مي شوند.
اما هرگاه شخص احساس كند كه خدمت شونده مي خواهد از خدمت رساني او سوءاستفاده كند و او را به بيگاري بكشاند و مانند كساني با او رفتار كند كه در برابر مزد و مواجبي، كار مي كنند و به او امر و نهي مي كند و يا توبيخ و سرزنش مي كند و يا رفتاري را دارد كه موجب تحقير مي شود، در اين صورت اين خدمتگزاري ممدوح نيست و شخص مي بايست براي حفظ كرامت انساني، از اين گونه خدمت كردن سر باز زند. رفتار طلبكارانه از سوي خدمت شونده، از جمله خطوط قرمزي است كه خدمت رساني را محدود مي كند. بنابراين، تا زماني كه كرامت انساني حفظ مي شود يا خدمت شونده طلبكارانه رفتار نمي كند و يا قصد تحقير ندارد و يا اين كه با شخص خدمتگزار همانند مستخدم و برده يا مواجب بگير رفتار نمي كند، مجاز است تا شخص اين خدمتگزاري را به عنوان يك عمل عبادي بداند و بدان اهتمام ورزد؛ چنان كه امامان(ع) اين گونه رفتار مي كردند و خود را خدمتگزار مردم به خصوص زوار و حاجيان و نمازگزاران و عزاداران مي دانستند.
بر اين اساس بايد با حفظ كرامت در خدمت مردم بود و اين گونه نشود كه كرامت و بزرگواري شما نسبت به خلق كه در شكل تواضع و فروتني و خدمت صادقانه و بي منت به خلق تجلي يافته، كاسته يا شكسته شود؛ چرا كه حفظ كرامت آدمي لازم و ضروري است؛ اما بايد دانست هرگز حفظ كرامت با خدمتكاري منافاتي ندارد؛ چرا كه برخي براي فرار از خدمت به خلق، مي گويند كه اين كارها موجب مي شود تا كرامت آدمي از ميان برود. اگر اين معنا درست مي بود، امام سجاد(ع) نوكري وخدمتكاري كاروانيان حج را نمي كرد و براي حفظ شخصيت و كرامت همانند ديگران رفتار مي كرد. اين در حالي است كه ايشان اين گونه خدمتكاري را منافي كرامت نمي دانست.
امام صادق(ع) هم چنين ايجاد مواسات را به عنوان حق افراد جامعه اسلامي بر يكديگر بيان فرموده و گفته است: يحق علي المسلمين الاجتهاد في التواصل و التعاون و التعاطف و المواساه لاهل الحاجه و تعاطف بعضهم علي بعض؛ مسلمانان موظفند در راه پيوستگي و كمك نسبت به نيازمندان كوشا و جدي باشند، و از عواطف اخلاقي و كمكهاي مالي مضايقه نكنند و به هنگام گرفتاري و نياز، يار و ياور هم باشند. (اصول كافي، ج2، ص175)