علل ترک امر و نهی دینی

ضعف ایمان‌- ضعف نفس‌- ترس‌های بی‌مورد- موقعیت گنهکار- القائات شیطانی‌- جهل‌
ضعف ایمان‌
یکی از آفات مهم ضعف ایمان است که می‌تواند منشأ آفات دیگر و از جمله ترک امر و نهی دینی باشد.
پیامبر اکرم ‌صلی الله علیه وآله فرمود:
اِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیُبْغِضُ الْمُؤمِنَ الضَّعیفَ الَّذی لا دینَ لَهُ فَقیلَ: وَ مَاالْمُؤْمِنُ الضَّعیفُ الَّذی لادینَ لَهُ؟ قالَ الَّذی لا یَنْهی عِنِ الْمُنْکَرِ
خداوند عزوجل دشمن می‌دارد مؤمن ضعیفی را که دین ندارد، منظور از مؤمن ضعیف که دین ندارد کیست؟ فرمود: کسی که نهی‌ازمنکر نمی‌کند.چه ضعفی بدتر از ضعف ایمان که گسترش آن سبب بی‌ایمانی می‌گردد.

ضعف نفس‌
یکی از عوامل مهم ترک امربه‌معروف و به‌ویژه نهی‌ازمنکر ضعف نفس است. عده بسیاری تکلیف را احساس می‌کنند و توان انجام آن را دارند اما به سبب ضعف نفس، آن را ترک می‌کنند.
ترس‌های بی‌مورد
ترس‌های انسان بر دو نوع است. ترس‌های معقول که از تجزیه و تحلیل و عاقبت اندیشی‌های صحیح ناشی می‌شود و دیگر ترس‌هایی که از ضعف انسان سرچشمه می‌گیرد. منشأ ترس‌های نوع اول تفکر و بررسی مسائل است اما ترس‌های نوع دوم از یک ضعف منفی درونی ناشی می‌گردد.
ترک امر و نهی دینی براساس ترس‌های معقول جایز و در مواردی واجب است، اما ترک این فریضه که به خیالات واهی و القائات شیطانی و ترسو بودن انسان منتهی می‌شود، جایز نیست. ترس‌های نوع دوم یک بیماری است و تا وقتی مداوا نشوند، آثار منفی آنها که از جمله ترک امر و نهی دینی است، ادامه می‌یابد و اگر جزو ملکات روحی آدمی شوند زوال آنها به دشواری می‌گراید. افراد ترسو می‌دانند که این ترس حریّت و آزادی آنان را گرفته و به اسیری ذلیل مبدل ساخته است.
پیامبر اکرم‌ (صلی الله علیه و آله) فرمود : سزاوار نیست که مؤمن بخیل یا ترسو باشد.
مداوای این بیماری مهلک امری ضروری است که با بررسی ریشه‌های آن آغاز می‌گردد. وقتی انسان دریابد که ترس او برخاسته از القائات شیطانی و خیالات واهی است و این روحیه سبب اخلال در رشد معنوی و منافع دنیوی و آخرتی او گشته است، باید با تمرین و تکرار از کارهای کوچک آغاز کند و بی‌وقفه ادامه دهد تا این صفت منفی از صحنه وجود او رخت بربندد. آن‌گاه است که بدون هراس به امر و نهی دینی می‌پردازد و یافته‌های منفی ذهن خود را به هیچ می‌انگارد. امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده است:
بدانید که امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر اَجَل کسی را نزدیک نمی‌کند و رزق کسی را قطع نخواهد کرد.
موقعیت گنهکار
یکی از عوامل ترک نهی‌ازمنکر، موقعیت افراد است. صاحب منصبان اجتماعی و اداری و به طور کلی، مقامات بالاتر نظیر حکام، سالمندان، پدران، مادران و امثال آنها کمتر مورد امر و نهی قرار می‌گیرند و علت آن هم موقعیت سنی، فکری و مقامی آنهاست که اجازه تذکر نمی‌دهد و یا برخورد بعدی آنان مانع از امر و نهی آنها می‌گردد. البته انسان‌های صالح در هر موقعیت که باشند از تذکرات سازنده دیگران استقبال می‌کنند و این را به نفع خود می‌دانند اگر چه بعضی به سبب برخی از ذهنیات خود از تذکر به آنها پرهیز می‌نمایند.
شایان ذکر است که امر و نهی به کسانی که به هر علت مافوق انسان محسوب می‌شوند باید به طور مخفی و با احترام کامل و دور از مقاصد نفسانی انجام گیرد.
القائات شیطانی‌
شیطان در هر کار خیری مانع تراشی می‌کند و نسبت به امر و نهی دینی القائات و وسوسه‌های بیشتری دارد. یکی از القائات او وعده فقر است. قرآن کریم می‌فرماید :شیطان به شما وعده فقر می‌دهد.
شیطان امر و نهی اسلامی را سبب فقر انسان معرفی می‌کند که اگر امر و نهی دینی انجام دهی امتیازات تو کم خواهد شد، منافع تو تهدید می‌شود و معیشت تو به تنگنا می‌افتد و فقیرخواهی شد.
در آیه‌ای دیگر آمده است :این القائات شیطان است که با آنها اولیای خود را می‌ترساند. شما از آنها نترسید.
از این آیه شریفه استفاده می‌شود که یکی از القائات شیطان ایجاد ترس در دل مؤمنین است ترس بر “از دست دادن چیزی که به آن علاقه دارد.” القا می‌کند که اگر امر و نهی کنی محبوبیت تو از میان خواهد رفت، موقعیت تو از کف می‌رود، منفور دیگران می‌گردی و گاهی این وسوسه‌ها را در یک لحظه به صورت رگبار بر گوش جان انسان فرو می‌ریزد و از بیان پیام حق جلوگیری می‌کند و راه خدا را می‌بندد.
مؤمن باید بداند که القائات شیطان، القائات دشمن قسم خورده اوست و نباید به آنها توجه داشته باشد. بلکه باید با ذکر خدا این القائات را دفع نماید.
جهل‌
یکی دیگر از عوامل ترک امر و نهی دینی جهل به اهمیت آن از نظر عقل و شرع است و راه اصلاح آن مطالعه و حضور در صحنه‌ها و جلسات مربوط به شناخت این فریضه الهی است.

حافظان حریم (امر به معروف در عصر ما)/ تألیف محمد‌رضا اکبری

www.cnn.com