* «حيا» منشأ ملكات حسنه است

در روايتي است كه اين را داود بن سرحان نقل مي‎كند از امام صادق عليه‎السلام مي‎گويد: “قال اباعبدالله عليه‎السلام: يَا دَاوُدُ إِنَّ خِصَالَ الْمَكَارِمِ بَعْضُهَا مُقَيَّدٌ بِبَعْضٍ ” اين خصال زيبايي كه در انسان پيدا مي‎شود با هم رابطه دارند، حضرت اول رابطه را مي‎فرمايد، اين را خداوند تقسيم كرده است؛ ” يَكُونُ فِي الرَّجُلِ وَ لَا يَكُونُ فِي ابْنِهِ وَ يَكُونُ فِي الْعَبْدِ وَ لَا يَكُونُ فِي سَيِّدِهِ ” بله ممكن است يكي داشته باشد و يكي نداشته باشد. داشتن و نداشتنش را خدا تعيين كرده است. خصال يعني ملكه كه حالا من توضيح مي‎دهم. “صِدْقُ الْحَدِيثِ ” اوّل، راستگويي، خود راست گويي از حيا نشأت مي‎گيرد، چون آخر روايت دارد “و رَأْسُهُنَّ الْحَيَا ” چون من مي‎خواهم بخوانم تا به آخر برسم.

آقا مجتبي تهراني

* حيا كليد هر خيري است

اين تعبير را در روايات داريم، در روايتي از علي عليه‎السلام است كه خيلي هم زيبا است، مي‎فرمايد: “الحيا مفتاحُ كلّ خير ” يعني هر عمل نيكي كه از تو سر بزند كليدش حيا است. واجب خير است، مستحب خير است، ترك حرام خير است. من طلبه هستم، كسي نگويد ترك جنبه‎ عدمي است، نه خير، ترك، كفّ نفس است. كفّ نفس امر وجودي است، من دارم نفساني بحث مي‎كنم. جلوگيري و خودداري امر وجودي است نه عدمي. اگر روي يك چيزي حكم واجب نيامد يعني حرام است؟ خير! اين‎طور نيست.
“الحيا مفتاح كل خير ” حيا كليد هر خيري است. روايت ديگري از علي عليه‎السلام است كه مي‎فرمايد: “الْحَيَا سَبَبٌ إِلَى كُلِّ جَمِيل ” حيا سبب هر عمل نيكي است كه انسان انجام مي‎دهد. روايت ديگري است كه مي‎فرمايد: “الحيا تمام الكرم و احسن الشيم “. غرضم اين است كه روايات متعددي داريم گفتم. اينها همه جز معارف ما است كه من در يك قالبي مي‎ريزم و سطحش را پايين مي‎آورم. پشتوانه تمام اعمال خيري كه ما انجام مي‎دهيم حيا است و زير بناي تمام آن گناهاني كه ما مي‎كنيم، بي‎حيايي است، وقاحت است. حالا درست عكس است، از اين طرف، زير بناي تمام اطاعات حيا است.

آقا مجتبي تهراني

* «حيا» پشتوانه عمل به همه احكام اسلامي است

من در تعبيراتم عرض كردم: حيا “انكسار النفس ” است، انفعال در ربط با عمل قبيح است. عمل حرام، نزد عقل قبيح است، ترك واجب نزد عقل قبيح است. يعني غريزه حيا است كه موجب مي‎شود انسان به واجب عمل كند، همان غريزه حيا است كه موجب مي‎شود حرام را ترك كند. البته اين مطلب درجه‎بندي دارد.
كسي حيائش خيلي بيشتر است اين هم به واجب عمل مي‎كند و هم به مستحب، يكي حيائش كمتر است فقط به واجب بسنده مي‎كند. منظور اين است كه به فرد بستگي دارد كه آيا شخص بخيلي است يا اين‎كه واقعاً مي‎خواهد كادوها و نيكي‎هاي طرف مقابل را جبران كند. در باب حرام و مكروه هم همين است. پشتوانه عمل به احكام حيا است.
از خدا حيا كن!
حالا من در بُعد معرفتي وارد نشدم. آنجا بحث از “حيا من الله تعالي ” است. گاهي هم در زبان‎ ما است كه مي‎گوييم: از خدا حيا كن! از خدا خجالت بكش! اين تعبيري است كه ما خودمان مي‎كنيم. لذا پشتوانه تمام احكام شرعيه ما، بايدها و نبايدها عبارت از همين حيا است. حالا من آخر بحثم به سراغش مي‎روم. من اينهايي را كه مي‎گويم مي‎خواهم بر حسب آنچه كه در معارف ما است بحث كرده باشم.

آقا مجتبي تهراني

درهای آسمان گشوده شده است
روایت از پیغمبر اکرم(ص) است که حضرت فرمودند: «إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِی أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَا تُغْلَقُ إِلَى آخِرِ لَیْلَةٍ مِنْه». تمام در‎های آسمان- اشاره به جهت عِلوی است، یعنی آن عالم برتر از عالم ماده- در اولین شب ماه رمضان،باز می‎شوند؛ و این درها تا آخرین شب ماه مبارک رمضان بسته نمی‎شوند.
علی(ع) در روایتی فرمود: «أَلَا وَ أَبْوَابُ السَّمَاءِ مُفَتَّحَةٌ مِنْ أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْهُ»؛ آگاه باشید! تمام درهای آسمان از اولین شب ماه مبارک رمضان باز است. «أَلَا وَ الدُّعَاءُ فِیهِ مَقْبُول»(بحارالأنوار، ج93، ص371) آگاه باشید! دعا در این ماه مبارک پذیرفته شده است.
چه بسا آن روایت پیغمبر اکرم (ص) که فرمودند ماه رجب ماه خداوند است، ماه شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امت من است، اشاره‎ای به این باشد که امت من که ربوبیت حق را پذیرفته‎اند در این ماه می‎توانند از ربوبیت حق کمال استفاده را کنند.

لذا می‎فرماید ماه رمضان، ماه امت من است؛ نمی‎فرماید ماه خدا یا ماه من است. امت پیغمبر چه کسانی هستند؟ آن‏هایی هستند که ربوبیت خدا را پذیرفته‎اند. آن‏ها می‎توانند در این ماه از ربوبیت حق کمال استفاده را ببرند. رب «پرورش‏دهنده» است؛ هرچه می‎خواهی در این ماه بخواه، هیچ حجابی در کار نیست. لذا خواستم به دوستان عرض کنم که باید هر لحظه از لحظات این ماه را قدر بدانیم و از آن بهترین بهره را نسبت به درخواست‎های مادّی و معنوی بگیریم.

آقا مجتبي تهراني

حکایت های قرآنی

عارفی به مردی گفت: شیطان بر مادر و پدر تو (آدم و حوا) سوگند خورد که نصیحت گر آنان است و دیدی که با آنان چه کرد. حال که به گمراهی تو سوگند خورده است و خطاب به پروردگار گفته است:
«فَبِعِزَّتِکَ لَاُغوِیَنَّهُم اَجمَعینَ» (به عزّتت سوگند، همه آنان را گمراه خواهم کرد) (سوره ص/آیه۸۲)
معلوم است که با تو چه کند. اینک دامن همّت به کمر زن و خود را از مکر و فریبش برهان!

محمد حسين محمدي