اظهار علاقه و ابراز محبت

زوج جوانى كه با هم پیمان زناشویى مى‏بندند، معمولا بر مبناى علاقه درونى و عشق پاكى است كه به یكدیگر دارند. اما آنچه كه در اسلام تاكید شده، بنیان خانواده را تقویت مى‏كند و محبت و الفت را میان زوج جوان افزایش مى‏دهد، اظهار و ابراز آن است.

امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید: «اذا احببت رجلا فاخبره بذلك فانه اثبت للمودة بینكما;(1)هرگاه شخصى را دوست داشتى، دوستى خود را به او اعلام كن ، زیرا این عمل انس و الفت را بین شما پایدارتر مى‏كند.»

1) اصول كافى، ج 2، ص 644.

سلام كردن به همدیگر

طبق آموزش‏هاى اسلام، سلام كردن با صداى رسا و واضح و با آهنگى عاطفى و جذاب موجب تقویت روابط بین زن و شوهر خواهد شد. سلام با لحنى عاطفى، كینه ‏ها را از بین برده ، روحیه را تقویت كرده و دل‏ها را به هم نزدیك مى‏نماید. سلام دادن به جمع خانواده و به ویژه زن و شوهر به یكدیگر، نشاط آور و فرح ‏بخش است.

امام صادق علیه السلام فرمود: «یسلم الرجل اذا دخل على اهله(1); وقتى شوهر به خانه وارد مى‏شود ، باید به اعضاى خانواده (به ویژه همسرش) سلام كند.»

1) بحارالانوار، ج 76، ص 2.

ايجاد ارتباط سالم و پايدار

يكي از مهم‌ترين آثار تربيتي و اجتماعي حيا، ايجاد ارتباط‌هاي سالم و پايدار است؛ چرا كه جامعه، صحنه اجتماع انسان‌هاست و مهندسي صحيح ارتباط ميان آحاد جامعه در پرتو حيا امكان‌پذير است و چنين ارتباطي در سلامت و پويايي جامعه نقش بسيار مهمي خواهد داشت.
وقتي حيا در تك‌تك افراد جامعه، دروني شده باشد، الگوي رفتاري آنها بر مبناي احترام و حفظ حرمت يكديگر خواهد بود و رابطه‌اي سالم و پايدار، پي‌ريزي خواهد كرد.

ترويج فرهنگ حيا

گفت وگوهاى محبت ‏آمیز

یكى از راههاى استحكام بنیان خانواده ، توجه به ارتباط كلامى است. سخنان عاطفى و بهره‏ گیرى از كلمات دلنشین و خطاب‏هاى شایسته و محبت ‏آمیز،مخاطب را جذب مى‏كند. خواسته یا ناخواسته از گوینده راضى شده،و در دلش نوعى احساس محبتنسبت‏ به او ایجاد مى‏شود.

اگر در خانواده‏اى مرد یا زنی با عبارات زیبا و دلپذیر همسرش را صدا كند، علاوه بر این كه به فرزندان چگونه سخن گفتن را مى‏آموزد، در قلب او جایگاه ویژه‏اى خواهد یافت. امیرمؤمنان (عليه السلام ) مى‏فرماید: «اجملوا فى الخطاب تسمعوا جمیل الجواب(1)،زیبا سخن بگویید تا سخن زیبا بشنوید.»

خطاب‏هاى ملاطفت ‏آمیز و دلربا، روح را نوازش داده و همسر را تحت تاثیر قرار مى‏دهد. بعضى از عبارات، آن قدرزیبا هستندكه هرگز تا آخرعمر فراموش نمى ‏شوند.

رسول گرامى اسلام (صلي الله عليه وآله وسلم) با توجه به این نكته فرمودند: « قول الرجل للمراة انى احبك لا یذهب من قلبها ابدا.(2)مردى كه به زنش بگوید: من ترا دوست دارم، [اثر این سخن] هرگز از دل زن بیرون نمى ‏رود.» اساسا مرد و زن مسلمان باید زبان خویش را به سخن نیك عادت دهند، زیرا انسان فطرتااز عبارت‏هاى جذاب و پرمهر استقبال مى‏كند و نسبت‏ به انسان‏هاى نیكو سخن، در دل احساس محبت مى‏نماید.

1) غررالحكم، ص 436.

2) وسائل الشیعه، ج 20، ص 23.

استحكام روابط خانوادگي

يكي  از آثار اجتماعي حيا در جهت استحكام روابط خانوادگي، ادا كردن و رعايت حقوق والدين است. امام صادق عليه السلام به مفضّل فرمود: «فَإِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ لَوْلَا الحَيَاء لَمْ يَرْعَ حَقَّ وَالِدَيْهِ؛ اگر حيا نبود، نزد مردم حقوق والدين رعايت نمي‌شد».1
از‌اين‌روايت درمي‌يابيم، كساني كه حيا دارند، حقوق والدين را رعايت ميكنند. اين موضوع منحصر به يك فرد نيست، بلكه همه افراد جامعه، اعم از زن و مرد را شامل مي‌شود. صاحبان حيا، حقوق فرزندان و همسران، همسايگان و حتي شهروندان را هم رعايت مي‌كنند.
خداوند در قرآن مجيد دستور داده است كه به پدران و مادران خود احترام بگذاريد و حتي درباره ايشان، كلمه «اف» را هم به كار نبريد و با كلمات مهرآميز و نيكو آنان را صدا بزنيد. از طرفي اگر والدين حقوق فرزندان را پايمال كنند، عاق فرزندان هستند. براي نمونه، اگر آنان را درست تربيت يا حقوق آنان را ادا نكنند، از فرزندان نيز انتظاري نمي‌توانند داشته باشند. از‌اين‌رو، امير مؤمنان علي عليه السلام فرمود:
جَعَلَ اللهُ سُبْحَانَهُ حُقُوقَ عِبَادِهِ مُقَدَّمَةً لِحُقُوقِهِ، فَمَنْ قَامَ بِحُقُوقِ عِبَادِهِ اللهِ كَانَ ذَالكَ مُؤَدِّياً إِلَي القِيَامِ بِحُقُوقِ اللهِ.2
خداي سبحان حقوق بندگانش را مقدمه حقوق خود قرار داده است. پس كسي كه براي اداي حقوق بندگان خدا احترام كرد، اين كار او را به سوي قيام به اداي حقوق خداوند نيز سوق مي‌دهد.
يكي ديگر از آثار تربيتي ـ اجتماعي حيا، در جهت استحكام روابط خانوادگي، رعايت حقوق بستگان و خويشاوندان است. در اين باره امام صادق عليه السلام به مفضّل مي‌فرمايد: «… فَإِنَّ مِنَ النَّاسِ مَنْ لَوْلَا الْحَيَاء و… لَمْ يَصِلْ ذَا رَحِمِ…؛ بدون ترديد اگر مردم حيا نداشتند، به صله رحم‌ها رسيدگي نمي‌كردند…».3
از‌اين‌روايت درمي‌يابيم كه افراد باحيا، اهل صله رحم هستند؛ يعني از حال همديگر باخبرند و با هم رفت و آمد مي‌كنند و در شادي و غم يكديگر شريكند.

ترويج فرهنگ
1. بحارالانوار، ج2، ص25.
2. همان.
3. همان.