راز تعداد رکعات هر نماز چیست؟

 روایات زیادی در مورد راز تعداد رکعات نمازهای واجب بیان شده است . در قران کریم هم در مورد حکمت تعداد رکعات نماز بطور کلی و خلاصه بیان کرده اس که در اصل راز آن در نزد خداوند است. فلسفه نمازهای پنج گانه :
 

 
نماز های یومیه نمازی است که بر فرد مسلمان واجب است و باید آن ها را زمان و به وقت خود خواند و اگر سهل انگاری کرد و در زمان خود نمازی را نخواند باید قضای آن را به جا آورد. ما در کل ۱۷ رکعت نماز در طول شبانه روز میخوانیم و  تعداد رکعت های آن با هم دیگه فرق دارد. راز تعداد رکعات هر نماز بر همه پوشیده است ولی حکمت تعداد رکعات نماز  را تنها خدا می داند.

 
حکمت تعداد رکعات نماز
در منابع اسلامى گزارش‌هاى مختلفى درباره تاریخ تشریع نماز آمده است، برخى روایات، تشریع نمازهاى یومیه را مصادف با واقعه معراج پیامبر((صلی الله علیه و آله وسلم)) مى‌دانند و برخى دیگر، از نمازهاى پیامبر((صلی الله علیه و آله وسلم)) پیش از معراج و حتى پیش از بعثت سخن به میان آورده‌اند، همچنین از بعضى آیه‌هایى که در اوایل بعثت پیغمبر((صلی الله علیه و آله وسلم)) نازل شده، نمازگزاردن ایشان((صلی الله علیه و آله وسلم)) و حتى فرمان به نماز شب استفاده مى‌شود، با این وجود در سال‌‌های ابتدایی صدر اسلام نمازهای مسلمانان به صورت پنج نماز دو رکعتی بود که بعد از مدتی شخص پیامبر اکرم((صلی الله علیه و آله وسلم)) در روز ۱۲ ربیع‌الثانی سال اول هجرت با تشریع الهی تعداد رکعات نمازهای یومیه را ۱۷ رکعت بیان کردند، حجت‌الاسلام علی‌محمد باقی نویسنده کتاب «اسرار نماز» درباره علت سیر تکمیل نمازهای واجب این گونه می‌نویسد:

اختلاف در تعداد رکعات
*سر تعداد رکعات هر نماز

روایاتی که راز تعداد رکعات نمازهای واجب را بیان می‌­دارد، نشان دهنده سیر تطوری است برای رسیدن تعداد وچگونگی نمازهای واجب به گونه‌­ای که به ما رسیده است.

*سیر تکمیل نمازهای واجب

بر اساس «إِنَّ الصَّلاهَ کانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ کِتاباً مَوْقُوتا»؛ چگونگی نماز برای مؤمنان از ابتدا مشخص بوده ؛ اما همچون دیگر احکام ارسال آن دارای سیری است.مبداء واجب شدن نمازهای پنجگانه به صورت کامل، معراج پیامبر اعظم((صلی الله علیه و آله وسلم)) است، در معراج، نمازهای پنجگانه بر مسلمانان واجب شد،گفتنی است که در ابتدا پنجاه نماز بر مؤمنان واجب بود؛ اما با شفاعت پیامبر رحمت((صلی الله علیه و آله وسلم)) نمازهای واجب بر مسلمانان تخفیف داده شد و به پنج نماز رسید تا عموم مسلمانان توانایی انجام آنها را داشته باشند، البته در اینکه چرا تعداد نمازها، به پنج رسید و کمتر یا بیشتر نشد نیز رازی وجود دارد.

حضرت زین العابدین(علیه السلام) علت را اینگونه پاسخ می­‌دهند که: « رسول خدا ((صلی الله علیه و آله وسلم)) مى‏‌خواست براى امتش تخفیف بگیرد و درعین حال با وجود کم شدن رکعات نماز همچنان ثواب پنجاه نماز عاید امت ایشان شود، به علت قول خداوند عزوجل که «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِه »؛ هر کس حسنه و کار نیکى انجام دهد براى او ده برابر آن پاداش است، به همین علت وقتى آن حضرت به زمین فرود آمد جبرئیل بر او نازل شده وگفت: اى محمد! همانا پروردگارت به تو سلام می­‌رساند و می‌­فرماید: که من این پنج نماز را به جاى همان پنجاه نماز مى‏‌پذیرم.

آن حضرت((صلی الله علیه و آله وسلم)) به اذن خدا تا در مکه بودند فقط ده رکعت را بیان فرمودند و بقیه را بعد از هجرت اظهار داشته­‌اند، بنابراین نمازها در ابتدا دو رکعتی بودند، اما در مدینه به علت شرایط مناسب مسلمانان و تقویت معنویت آن‌ها به رکعات کامل خود که هفده رکعت بود، رسید، امام سجاد(علیه السلام) می­‌فرمایند: نماز در مکه دو رکعت واجب شده بود و پیامبر اکرم((صلی الله علیه و آله وسلم)) در مدینه بعد از قوت یافتن دعوت اسلام و وجوب مهار برمسلمانان به نماز اضافه کردند  البته این عمل پیامبر به دستور و اذن خداوند بوده؛ چون او هر چرا را بفرماید از جانب خداوندگفته است.

اصل گفته شده (سیر تطور نماز) منافاتی با علل گفته شده در روایات برای اضافه شدن تعداد رکعات ندارد، بدین سان که علاوه بر علت کلی، در چگونگی تعداد رکعت‌­هایی که به نمازهای پنجگانه اضافه شده نیز اسراری وجود دارد، از جمله آن‌ها دو روایت است که در ادامه می­‌آید:امام رضا(علیه السلام) می­‌فرمایند: اینکه در نماز، اصل دورکعت شد و بر بعضی دو رکعت و بر بعضی یک رکعت و بر بعضی دیگر هیچ نیافزود، بدان جهت بوده که اصل نماز فقط یک رکعت بود، چون عدد اصلی همان یک است.

تعداد رکعت های نماز در قرآن
اختلاف در تعداد رکعات
پس اگر از یک هم کمتر می‌شد دیگر آن نماز نمی‌بود و چون خداوند عزوجل می‌دانست که بندگانش آن یک رکعت را که کمتر از آن دیگر نماز محسوب نمی‌شود به تمام و کمال و با حضور قلب به جای نخواهند آورد، لذا رکعتی به آن اضافه فرمود تا اگر در رکعت اول کمبودی باشد در رکعت دوم آن نقص بر طرف شود، پس اصل نمازکه خداوند عزّوجّل واجب فرموده، دو رکعت شد.

أُخْرَى لِیُتِمَّ بِالثَّانِیَهِ مَا نَقَصَ مِنَ الْأُولَى به حضرت موسی­ بن­ جعفر(علیه السلام) عرض شد: براى چه نمازهاى واجبو مستحب پنجاه رکعت بوده، نه زیادتر و نه کمتر از آن است؟ حضرت(علیه السلام) در جواب فرمودند:… حق تعالى براى هر ساعت دو رکعت نماز قرار داده که مجموعا پنجاه رکعت است و ما بین غروب آفتاب تا سقوط شفق، ظلمت است که براى آن نیز یک رکعت نماز منظور شده است.

*نتیجه در تحلیل این روایات وبحث افزوده شدن تعداد رکعات، این گونه می‌­شود بیان داشت که نزول احکام ناظر به شرایط و بالا رفتن ظرفیت مردم است، همچون اعلام حرمت شراب که دفعی نبوده و به تدریج بیان شد[۹].نماز نیز به مرور به جایگاه و شکل انتهایی خود رسیده البته در این سیر نیز رازهایی وجود دارد.

*علت چهار رکعت خواندن نمازهای ظهر و عصر و عشا

نمازی که در شب معراج از جانب پروردگار عزوجل بر حضرت ختمی مرتبت((صلی الله علیه و آله وسلم)) واجب گشت، هر نماز دو رکعت بود، حکمت تعداد رکعات نماز هنگامی که پیامبر((صلی الله علیه و آله وسلم)) مشاهده کردند، مسلمانان آن دو رکعت را کامل ادا نمی­‌کنند، به تعداد نمازها افزودند؛ پس به نمازهایظهر، عصر و عشا دو رکعت افزودند تا تکمیل دو رکعت اول آن باشد.

*علت سه رکعت خواندن نماز مغرب

حضرت آدم(علیه السلام) بعد از قبول شدن توبه‌­اش در وقت مغرب سه رکعت نماز خواند، حکمت تعداد رکعات نماز  یک رکعت برای کفاره گناه خودش و رکعت دیگر برای کفاره گناه حوا و یک رکعت نیز به شکرانه پذیرفته شدن توبه‌­اش، حضرت رسول اکرم((صلی الله علیه و آله وسلم)) هنگامی که هفت رکعت به نمازهای یومیه افزودند، یک رکعت به نماز مغرب افزودند و خواستند نماز مغربشان مطابق نماز حضرت آدم(علیه السلام) باشد و خداوند نیز آن را امضا فرمود.

*علت دو رکعت بودن نماز صبح

طبق روایت امام زین العابدین(علیه السلام) که فرمودند: چون در هنگام صبح ملائکه روز برای آمدن و ملائکه شب برای رفتن عجله دارند؛ لذا نماز صبح را برای اینکه هم آیندگان آن را با حضرت رسول(صلی الله علیه و آله وسلم) درک کنندو هم روندگان، آن جناب [نماز صبح را] به دو رکعت اصلی باقی گذاشتند و چیزی به آن اضافه نکردندو معنای آیه « إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُودا » همین است؛ نماز صبح هم مشهود ملائکه شب است که می‌روند و هم ملائکه روز که می‌آیند، همچنین است که هم مسلمانان آن را شاهدند و هم ملائکه شب وهم ملائکه روز.

*علت شکسته شدن نماز در سفر

امام رضا(علیه السلام) می­‌فرمایند: اینکه در سفر نماز شکسته می‌شود، به این علت است که نماز واجبی که خداوند عزّوجّل در ابتدا بر خلائق مقرر فرمود، تنها ده رکعت بود و بعداً هفت رکعت دیگر به وسیله حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) به آن افزود، پس خداوند عزّوجّل آن هفت رکعت زیادی (اضافه شده) را از بندگانش در سفر ساقط کرد، به علت وضع خاصی که سفر دارد و رنج و مشقت آن.

به بیانی دیگر، مسأله شکسته شدن نمازهای چهار رکعتی مسافر و لزوم افطار روزه از احکام امتنانی خداوند است؛ یعنی چون غالباً مسافرت با دشواری‌هایی همراه است.خداوند برخی از احکام خویش را در این زمینه تخفیف داده تا تسهیل بر مکلفان باشد، این حکمت هم اکنون نیز پابرجا است؛ یعنی، هر چند مسافرت­‌ها از گذشته آسان­تر است، لیکن اکنون نیز از خستگی و رنج تهی نیست.

در خصوص شکسته نشدن نماز مغرب، فضل­ بن­ شاذان از حضرت رضا(علیه السلام) نقل می­‌کند که فرمودند: نماز مغرب در سفرکم نمی­‌شود و کامل به جای آورده شود؛ زیرا آن یکبار قصر شده است. توضیح اینکه حضرت فرمودند: نماز مغرب یک بار قصر شده است، بدین جهت است که اصل نماز دو رکعت بود و حضرت به نماز دو رکعت دیگر اضافه کردند، فرمودند: مگر به نماز مغرب که به آن یک رکعت اضافه نمودند، یک رکعت خود شکسته است،چون نصف دو رکعت است در سفر قصر نمی‌شود.

منبع: فارس