رابطه انسان با خویشتن

رابطه انسان با خویشتن:
انسان در برابر خود چه مسئولیت و تعهدی دارد؟ تصویر کلی نهج‌البلاغه در این باب دو مطلب را درباره مسئولیت انسان در برابر خودش بیان می‌کند:
الف) شناخت خویشتن:
گفته‌های فراوانی از امام علی  عليه السلام در باب لزوم معرفت نفس و اهمیت آن آمده است مانند: بزرگترین حکمت‌های برای انسان، نفس خود را شناختن است. بزرگترین جهلها جهل انسان به خویشتن است، رستگاری و فوز اکبر برای کسی است که به معرفت نفس موفق شود. معرفت نفس نافع‌ترین معرفت‌ها است.
واضح است تصور از معرفت نفس، شناخت تن نیست بلکه شناخت روح و روان آدمی است و نیز تصور از شناخت روان، شناخت روان‌شناسانه نیست، بلکه یک نوع شناخت فیلسوفانه و عارفانه است. از کجا آمده‌ام، و به کجا می‌روم و آمدنم بهرچه بود. و این نوع از شناخت است که مرتبط با معرفت پروردگار است.
ب) خود را ساختن:
خودشناسی مقدمه‌ای برای خودسازی است، با خودشناسی انسان بیدار می‌شود و با خودسازی جوهر آدمی دیگر می‌شود. لذا امام علی(ع) می‌گوید: عبادالله! محبوبترین بندگان در پیشگاه خداوند بنده‌ای است که خدا او را در شناخت و ساختن خودش یاری کند، آنگاه او لباسی از اندوه مقدس برتن، و پوشاکی از بیم بر خود پوشید و در نتیجه چراغ هدایت در دلش برافروخت و برای آن روز که مانند مهمان بر او وارد می‌شود آماده گشت.