تاريخ ، آينه عبرت

ويژگى هاى روش عبرت

تاريخ ، آينه عبرت
اگر انسان عبرت پذير شود و بياموزد كه به حوادث روزگار و آنچه بر ديگران رفته است به ديده عبرت بنگرد، مى تواند به بصيرتى راهگشا در زندگى دست يابد و بهترين زمينه را براى تربيت خود فراهم كند. بيان امام على (عليه السلام ) گوياى اين مطلب است :

ولو اعترت بما مضى ، حفظت ما بقى ؛
اگر از آنچه گذشته است عبرت بگيرى ، آنچه را مانده است حفظ مى كنى . اميرمؤمنان حضرت على (عليه السلام ) صحنه هاى گوناگونى را تصوير نموده و ما را به كسب عبرت فرا مى خوانند. تاريخ آيينه اى روشن و روشنگراست تا آدمى در احوال گذشتگان و فراز و فرودهاى آنان خود را دريابد. به راستى گردن كشان و خودكامگان پيشين كجا رفتند؟ چگونه عزت و بزرگى هاى موهومشان به ذلت و خوارى تبديل شد؟
پس عبرت گيريد از آنچه به مستكبران پيش از شما رسيد از عذاب خدا، سختگيرى هاى او و خوارى و كيفرهاى او. عبرت گيريد از تيره خاكى كه رخساره هايشان را بر آن نهاده است و زمين هاى غمناك كه پهلويشان بر آن افتاده است و به خدا پناه بريد از كبر كه در سينه ها زايد، چنان كه بدو پناه مى بريد از بلاهاى روزگار كه پيش آيد.
سير در نيك و بد احوال گذشتگان و دريافتن عوامل خوشبختى و بدبختى و فهم اسباب عزت و ذلت آنان ، راهى نيكو براى تربيت است . دقت در علل عظمت و انحطاط جوامع و ظهور و سقوط تمدن ها، مانع بسيارى از اشتباهات خواهد بود. اميرمؤمنان ما را به اين حقيقت توجه داده اند:
همانا در روزگاران گذشته براى شما عبرت است . كجايند عمالقه و فرزندان آنان ؟ كجايند فراعنه و فرزندان آنان ؟ كجايند مردمانى كه در شهرهاى رس بودند؟ آنان كه پيامبران را كشتند و سنت فرستادگان خدا را از بين برده و سيرت جباران را زنده كردند؟ كجايند آنان كه با سپاهيان به راه افتادند و هزاران تن را شكست دادند؟ آنان كه سپاه ها به راه انداختند و شهرها ساختند.
دنيا سراى عبرت است و كسانى مى توانند در آزمون هاى آن سرافراز بيرون بيايند كه در تحولات و تطورات آن با ديده عبرت بنگرند و از فراز و نشيب ها، سختى و آسايش هاى آن درس بياموزند. امام على (عليه السلام ) مى فرمايند:
فى تصريف الدنيا اعتبار ؛
در دگرگونى هاى دنيا (براى بينايان ) عبرت است
هان ، اى دل عبرت بين ! از ديده نظر كن
ايوان مدائن را آيينه عبرت دان
يك ره زلب دجله منزل به مدائن كن
وز ديده دوم دجله بر خاك مدائن ران
دندانه هر قصدى پندت دهد نونو
پند سر دندانه بشنو زبن دندان
اين هست همان ايوان كز نقش رخ مردم
خاك در او بودى ديوار نگارستان
چندين تن جباران كاين خاك فرو خورده است
اين گرسنه چشمه آخر هم سير نشد زايشان
اين بحر بصيرت بين بى شربت از او مگذر
كز شط چنين بحرى ، لب تشنه شدن نتوان
عبرت بسيار است و راه هاى كسب آن فراوان ؛ اما كجايند آنان كه ديده عبرت بين بگشايند و بهره گيرند.
ما اءكثر العبر و اءقل الاعتبار ؛
عبرت ها چه بسيار است و عبرت گرفتن چه اندك !
خداوند وسايل عبرت آموزى را در اختيار انسان قرار داد. قلبى فراگير، زبانى داد در خور تعبير و ديده اى نگرنده و بصير. اين انسان است كه بايد در ظواهر امور توقف نكند و راه تفكر و تدبر در پيش بگيرد. حضرت على (عليه السلام ) مى فرمايند:
رحم الله امرءا تفكر فاعتبر واعتبر فاءبصر ؛
خدا رحمت كند انسانى را كه بينديشد و عبرت گيرد و عبرت گيرد و بپذيرد. و به درستى كه :
وانما ينظر المؤمن الى الدنيا بعين الاعتبار ؛
همانا انسان با ايمان با ديده عبرت به جهان مى نگرد.

نام كتاب :سلوك علوى (راهبردهاى امام على (ع ) در تربيت فرزندان )

مؤ لف : سيد حسين اسحاقى