اهمیّت و فضائل نماز

اهمیّت و فضائل نماز

یکی از مهم‌ترین احکام عملی اسلام که بعد از اصول دین، از بارزترین نشانه‌های متّقی به شمار می‌رود، نماز است. قرآن کریم می‌فرماید:

«الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ» [1]

(پرهیزکاران) کسانی هستند که به غیب ایمان دارند و نماز را برپا مى‏کنند و از آنچه به آنها روزى داده‏ایم، انفاق مى‏نمایند.

قرآن مجید در این آیات، از ایمان به غیب (امور پنهان از حواس مانند خدا، وحى، فرشتگان، معاد و قضیۀ حضرت ولی‌عصر«ارواحنافداه») و زنده نگه داشتن نماز و اهمیّت به انفاق، به‌عنوان ویژگی‌های انسان مؤمن و با تقوا یاد می‌کند و این صفات را از صفات متّقین بر می‌شمرد.

همچنین از پیامبر و ائمۀ اطهار«سلام الله علیهم»در اهمیّت نماز روایات فراوانی نقل شده‌ است. امام صادق«سلام الله علیه» می‌فرمایند:

«مَا أَعْلَمُ شَیْئاً بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ أَفْضَلَ مِنْ هَذِهِ الصَّلَاةِ» [2]

بعد از معرفت خداوند عبادتی را بالاتر از نماز نمی‌شناسم.

نماز مانند نهر روان و چشمۀ زلال و پاکیزه‌ای است که انسان مؤمن هر روز روح و روان خود را در آن می‌شوید. امیرالمؤمنین«سلام الله علیه» فرمودند: «پیامبر«صلی الله علیه وآله و سلم» نماز را به چشمه زلال آب گرمی تشبیه فرمودند که نمازگزار در شبانه روز پنج نوبت در آن شستشو می‌کند.» [3] نماز بسیاری از فضیلت‌ها و نیکویی‌ها را برای انسان تحصیل و بسیاری از رذائل و زشتی‌ها را از او دور می‌کند. قرآن شریف می‌فرماید:

«إنَّ الصَّلوةَ تَنهَی عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنکَرِ وَ لَذِکْرُ اللهِ أکْبَرُ وَ اللهُ ‌یَعْلَمُ مَا تَصْنَعونَ» [4]

همانا نماز آدمی را از فحشا و منکر باز می‌دارد و ذکر خدا بزرگتر است و خدا به کارهایی که می‌کنید، آگاه است.

نماز معلم اخلاق انسان است؛ معلمی که همه جا حضور دارد و همه می‌توانند از آن بهره ببرند؛ به تدریج روح و اخلاق انسان را پاکیزه می‌کند و موجب نجات انسان از گمراهی‌ها و هدایت او به سوی رستگاری می‌شود، معلّمی که انسان را به راه راست که راه سعادت است، هدایت می‌کند.

وظیفۀ معلّم اخلاق به وجود آوردن قلب مطمئن در وجود شاگرد است. وی باید نهال رذیلت را از دل او برکند و به جای آن درخت فضیلت بنشاند. معلّم اخلاق شاگرد خود را به سوی خداوند و به سمت نور مطلق رهبری‌ می‌کند، تا جایی که نور الهی در دل او جلوه‌گر ‌شود و رفتار او و به عبارت روشن‌تر، وجود او را خدائی می‌کند. نماز واقعی نیز مانند معلّم اخلاق، انسان را به معراج حقیقی، قرب معنوی و وصول به حق رهبری می‌کند. دوری کردن از کارهای ناروا، چه در پنهان و چه در آشکار، از آثار و خواص نماز است. نماز با حضور قلب انسان را از ارتکاب گناهان کبیره و صغیره باز می‌دارد. نماز مانند فرشتۀ نجاتی در شب اوّل قبر، عالم برزخ و روز قیامت به فریاد انسان می‌رسد. نماز بهترین وسیلۀ تأمین آسایش و آرامش روح و روان انسان در دنیا و برخورداری از نعمت‌های بهشتی در آخرت است. قرار گرفتن در کنار حوض کوثر با پیامبرگرامی و ائمۀ اطهار با نماز امکان‌ پذیر می‌شود.

یکی از فواید نماز آن است که نگرانی، اضطراب و افسردگی ـ که بیماری رایج در عصر حاضر است ـ را در مؤمنان حقیقی و نمازگزاران واقعی از بین می‌برد. چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید:

«ألاَ بِذِکرِ اللهِ تَطمَئِنُّ القُلوبُ» [5]

آگاه باشید که‌ یاد خدا دل‌ها را آرامش می‌بخشد.

نماز در دنیا و آخرت به یاری مؤمن می‌شتابد و در بن بست‌ها او را نجات می‌دهد.

«وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعین» [6]

در زمان پیامبراکرم در برخی جنگ‌ها که نزدیک بود سپاه اسلام با شکست روبه‌رو شود، حضرت دستور نماز می‌دادند و دو رکعت نماز می‌خواندند و سپس با توکل بر خداوند و قلبی مطمئن، بر دشمن پیروز می‌شدند.

شیخ‌الرّئیس ابوعلی سینا«ره»، فیلسوف و دانشمند مشهور، در کتاب شفا و بعضی دیگر از کتب خود می‌گوید: در هر علمی چند روز شاگردی می‌کردم و بعد از چند روز استاد من، شاگرد من می‌شد، ولی در علوم الهی بعضی اوقات چهل مرتبه مسئله‌ای را بررسی می‌کردم و شبهۀ آن حل‌ نمی‌شد و نهایتاً با پناه به عالم ملکوت، شبهه حل‌ می‌شد. ابوعبیدۀ جوزجانی که یکی از شاگردان شیخ است و ملازم با او می‌باشد، نیز می‌گوید: مسجدی نزدیک خانۀ شیخ الرّئیس بود. او به آن مسجد می‌رفت و با نماز و رابطه با عالم غیب، شبهات و مشکلات علمی خود را حل می‌کرد. [7]

مرحوم صدرالمتألّهین«ره» نیز در بعضی از آثار خود می‌فرماید: وقتی که اسفار را در کهک می‌نوشتم، اگر شبهه‌ای برای من جلو می‌آمد، به قم می‌رفتم و در حرم حضرت معصومه«سلام الله علیها» شبهه‌ام را رفع می‌کردم.

اگر نماز، واقعاً نماز باشد، رفع گرفتاری می‌کند. بسیار دیده شده در گرفتاری‌های سخت، دو رکعت نماز با حضور قلب باعث رفع گرفتاری مهمِّ در زندگی انسان‌ها شده است. نماز با حضور قلب است که گرفتاری را بر طرف می‌کند و بالاترین لذّت را دارد. غم و غصّه و اضطراب خاطر را از بین می‌برد و افسردگی و پیری زودرس هم ندارد. دل نمازگزار به یاد خدا مطمئن است و حق تعالی بر دل او حکومت می‌کند. خداوند در قرآن شریف می‌فرماید:

«أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون» [8]

در این آیۀ شریفه خداوند با تأکید فراوان می‌فرماید: یقین داشته باشید که اولیای خدا، هیچ غم و غصّه‌ای ندارند و ترس و افسردگی هم در آنها راه ندارد.

پی نوشت ها:

[1]. البقرة / 3

[2]. الکافی، ج 3، ص 264

[3]. نهج البلاغة / خطبه 199: «شَبَّهَهَا رَسُولُ اللَّهِ«صلی الله علیه وآله و سلم» بِالْحَمَّةِ تَکُونُ عَلَی بَابِ الرَّجُلِ فَهُوَ یَغْتَسِلُ مِنْهَا فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ خَمْسَ مَرَّات»

[4]. العنکبوت / 45

[5]. الرّعد / 28

[6]. البقرة / 45

[7]. ر.ک: محبوب القلوب، ج 2، ص 163

[8]. یونس / 62: «آگاه باشید که به یقین دوستان و نزدیکان خدا نه بیمی (در عالم آخرت) بر آنان می‌رود و نه اندوهی خواهند داشت.»