امر به معروف و نهی از منکر،بر عهده ی چه کسانی است؟

اسلام برای حفظِ سلامتِ جامعه و دفع آفاتِ تهدیدکننده و نیز برای تضمین رشد مناسب و درخورِ جامعه ی اسلامی، دو فریضه ی امر به معروف و نهی از منکر را در نظر گرفته و در درون نظام جای داده است. در نظام اجتماعی اسلام، این دو فریضه در تمام سطوح، مورد نظر و توجّه است:
الف. در سطحِ عموم مردم (امّت)؛
ب. در سطح نخبگان؛
ج. و در سطحِ دولت مردان و کسانی که دارای قدرتِ اجرایی هستند.
در واقع با آن که در اسلام، امر به معروف و نهی از منکر یک وظیفه ی همگانی است و همه در برابر آن مسئول هستند، ولی قشرهایی از جامعه به نحو ویژه مخاطب این دو فریضه اند. در حقیقت این گروه های خاصّ از جامعه ی اسلامی، به خاطر موقعیت ها و توانایی های ممتازی که دارا می باشند، علاوه بر وظیفه ای که همانند دیگر افرادِ مردم دارند به نحو فوق العاده ای، وظیفه مندِ امر به معروف و نهی از منکر می باشند.

الف. سطح اوّل (عموم مردم)
قرآن کریم در آیه ی شریفه ای که فرمود:
و المُؤمِنُونَ و المُؤمِناتُ بَعضُهُم أولِیَاءُ بَعضٍ یَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ و یَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ(سوره ی توبه، آیه ی71)
وظیفه ی امر به معروف و نهی از منکر را در سطحِ امّت و عمومِ جامعه، معرفی می فرماید؛ چرا که همه ی امّت را به صفتِ امر به معروف و نهی از منکر می ستاید.
ب. سطح دوم (نخبگان)
سطح دیگری از امر به معروف و نهی از منکر در مورد نخبگان، دانایان و عالمان است.
و لتَکُن مِنکُم اُمَّهٌ یَدعُونَ إلَی الخَیرِ و یَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ و یَنهَونَ عَنِ المُنکَر
از میان شما گروهی باشند که دعوت به خیر می نمایند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند.
این آیه ی شریفه وظیفه ی امر به معروف و نهی از منکَر را در حدّ والاتر و ویژگی بیشتری برای افراد خاصّ و نخبگان، معیّن فرموده است که در رأس آنان می توان عالمان علوم اسلامی و فقها و دانشمندان را که دارای آگاهی بیشتر و قدرت نفوذ کلام زیادتری هستند، قرار داد.
این آیه ی شریفه بنابر احتمال می تواند دلیل بر وجوب کفایی امر به معروف و نهی از منکَر باشد، ولی حتّی اگر آیه مربوط به وجوب کفایی باشد نه خصوص نخبگان، باز در تقسیم وظیفه مندانِ امر به معروف و نهی از منکَر به سه گروه، خللی وارد نمی شود؛ زیرا با توجّه به آن چه از موارد وجوب و شرایطِ امر به معروف و نهی از منکَر خواهد آمد، این تقسیم قهراً پدید می آید.
یعنی برخی مراتبِ امر به معروف و نهی از منکَر به عهده ی عالمان برجسته ی مورد اطاعت می باشد؛ زیرا اقدامِ انسان هایِ معمولی، نمی تواند اثر داشته باشد یا همراهِ ضرر است.
ج. سطح سوم (دولت مردان)
خداوند متعال می فرماید:
(الَّذینَ إن مَکَّنَّاهُم فِی الأرضِ اَقامُوا الصَّلاهَ و آتَوُا الزَّکاهَ و اَمَرُوا بِالمَعرُوفِ و نَهَوا عَنِ المُنکَرِ) سوره ی حجّ، آیه ی41.
کسانی که اگر قدرت را در زمین در اختیار آن ها بگذاریم (و در رأس جامعه قرار گیرند) نماز را بر پا می دارند و زکات را می پردازند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند.
و حکومتِ حضرت است. در روایت از امام باقرعليه السلام آمده است:که فردِ اعلای این آیه ی شریفه، امام زمان عليه السلام
هَذِهِ لِآلِ مُحَمَّدٍ المَهدِی و أصحَابِهِ یُمَلِّکهُمُ الله مَشَارِقَ الأرضِ و مَغَارِبَهَا … حَتَّی لا یُرَی أثَرٌ مِنَ الظُّلمِ و یَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ و یَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ؛
این آیه برای آل محمّد یعنی مهدی و یارانِ او می باشد. خداوند همه ی شرق و غربِ زمین را در تحتِ قدرت آنان قرار می دهد … تا آن جا که اثری از ظلم دیده نشود و آنان امر به معروف و نهیِ از منکَر می کنند.

دو فرمان الهی برای امت برتر : گفتاری فشرده و جامع پیرامون امر به معروف و نهی از منکر/محمدرضا مدرسی یزدی

www.cnn.com