امر به معروف و نهی از منکر، برترین نیکی

و لتـکـن مـکنکم امه یدعون الی الخیر و یامرون بامعروف و ینهون عن المنکر و اولائک هم المفلحون-آل عمران / آیه 104
باید گروهی از شما مسلمانان خلق را به خیر و صلاح دعوت کنند، امر به نیکی نمایند و از کار بد نهی کنند، اینان رستگارانند.

امر به معروف و نهی از منکر چگونه می تواند در رستگاری یک جامعه تاثیر بگذارد:
از تـجـربـیات قطعی بشر این است که اندوخته های فکری بشر با گذشت زمان به دسـت فـرامـوشـی سـپـرده مـی شود و مگر آن که پیوسته یادآوری شود و در مرحله تکرار قـرار گیرد. از این جا است که پیوند علم و عمل مشخص می شود. علم، انسان را به عمل راهنمايی می کند و عمل شایسته بر آگاهی و بینش آن می افزاید. از این رو در یک جامعه اسلامی سالم باید برای پاسداری از معرفت و فرهنگ خویش بکوشند و نگهبان از حریم و مـکـتـب آن باشند که متخلفین از راه نیکی را از سقوط به ورطه هلاکت باز دارند و با امـر بـه مـعـروف و نـهـی از منکر زمینه ساز رفتار شایسته و در نتیجه تـقـویـت کـنـنـده افکار صحیح باشند. پس بی اعتنایی به این رفتار پایه رفتار سست اندیشی های والا را در معرض فراموشی قرار می دهد.
فریضه امر به معروف و نهی از منکر در برخی از روایات از دیگر واجبات و اعمال پسندیده، برتر شمرده شده است. تا جایی که امیر مؤمنان (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید:
وَ ما اعْمالُ الْبِرِّ کُلُّها وَ الْجَهادُ فی سَبیلِ اللَّهِ عِنْدَاْلَامْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ الَّا کَنَفْثَةٍ فی بَحْرٍ لُجِیٍ( نهج البلاغه شرح صبحی صالح، کلمات قصار، شماره 373)
وهمه اعمال نیک و (حتی) جهاد در راه خدا در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر همچون رطوبت دهان در مقایسه با دریای پهناور است.
دراین بیان علوی، کلیه اعمال به رطوبت دهان و امر به معروف و نهی از منکر به یک دریای پهناور تشبیه شده است تا روشن شود که دیگر اعمال شایسته نسبت به این فریضه مهم، چه مقدار اندک جلوه می کند. و این فریضه از چه اهمیت و ارزشی بر خوردار است. «3» شرح نهج البلاغه، ابن میثم بحرانی، ج 5، ص 430.

امام باقر علیه السلام فرمود:
… انَّ الْامْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ الْنَهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ فَریضَةٌ عَظیمَةٌ بِها تُقامُ الْفَرائِضُ وَ تَاْمَنُ الْمَذاهِبُ وَ تَحِلُّ الْمَکاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظالِمُ وَ تُعْمَرُ الْارْضُ وَ یُنْتَصَفُ منَ الْاعْداءِ وَ یَسْتَقیمُ الْامْرُ ( فروع کافی، ج 5، ص55)

امر به معروف و نهی از منکر فریضه بزرگی است که دیگر واجبات به وسیله آن تحقق پیدا می کند و در پرتو آن راهها امن شده و کسبها در مسیر حلال و مشروع قر ار می گیرد، از ستم جلوگیری و زمین آباد می‌شود و حق از دشمنان باز پس گرفته شده، امر دین و دنیا قوام و پایداری می‌یابد.
امام حسین (عليه السلام) فرمود:
… أنَّها اذا ادِّیَتْ وَ اقیمَتْ اسْتَقامَتِ الْفَرائِضُ کُلُّها هَیِّنُها وَ صَعْبُها وَ ذلِکَ أَنَّ الْامْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ الَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ دُعاءٌ الیَ اْلِاسْلامِ معَ رَدِّ الْمَظالِمِ وَ مُخالَفَةِالْظالِمِ وَ قِسْمَةِ الْفَیْ‌ءِ وَ الْغَنائِمِ وَ اخْذ الصَّدَقاتِ منْ مَواضِعِها وَوَضْعِها فی حَقِّها (وسائل الشیعه، ج 11، ص 403)
خدا می‌داند) اگر امر به معروف و نهی از منکر انجام گیرد، تمام واجبات الهی، چه تکلیفهای آسان و چه وظایف سخت به پا داشته می شودچرا که با انجام این وظیفه، همه به اسلام فرا خوانده می‌شوند و از ظلمها جلوگیری و با ستم پیشگان مبارزه می شود، و به وسیله آن غنیمتهاو در آمدهای دیگر بیت المال، عادلانه تقسیم و مالیاتها جمع آوری و به افراد مستحق پرداخت می شود.
پس «امر به معروف و نهی از منکر» در عرض دیگر واجبات قرار نمی گیرد، بلکه عمل خیری است که به برکت آن همه نیکیها رشد می‌کند و چه بسا در اثر قیام یک «امرکننده به معروف» جامعه‌ای به سوی سعادت، حرکت کند و از گرداب فساد و گناه نجات یابد.

‌امر به معروف و نهی از منکر در قرآن
محمد سروش

www.cnn.com