«وَخُذْ بِنَاصِیَتِی إِلَی مَرْضَاتِکَ الْجَامِعَه»،«بار خدایا در این روز مرا به کارهایی که از هر سو مورد خرسندی توست وادار».

به رضای الهی رضایت دادن، به خرسندی او خرسند بودن و کارها را به وی سپردن، از عالی ترین مراتب پرهیزگاری است. خداوند متعال در قرآن کریم به نقل از همسر فرعون می فرماید: «وَأُفَوِّضُ أَمْری إِلَی اللّه إِنَّ اللّه بَصیرٌ بِالْعِبادِ»، «کارهایم را به خدا می سپارم که خداوند همواره به کار بندگان بیناست». (غافر:44)

خواجه عبداللّه در بیان معنی تفویض فرماید:«تفویض را اشارتی است لطیف تر از توکل و معنایی است وسیع تر از آن، چرا که توکل پس از وقوع سبب است و تفویض پیش از وقوع سبب و پس از آن، و آن عین تسلیم به پیشگاه خدای متعال است و توکل شعبه ای از آن است.

تفویض دارای سه درجه است:

درجه نخست، آن که بدانی بنده در برابر عمل خویش توانایی ندارد، پس از مکر در امان نباشد و از دستیاری ناامید نشود و از نیت دل خوش نگردد.

درجه دوم آن که نیازمندی خود را همواره در برابر دیدگانت بنگری.پس عملی را نجات بخش خود ندانی و گناهی را تباه کننده خود مشماری و سببی را به انجام رساننده ی کارهای خود مپنداری.

درجه ی سوم آن که در هر کار خدا را به تنهایی بینی. که حرکت و سکون به فرمان اوست و پراکندگی و ناپراکندگی تنها در اختیار اوست».

دعای روز نهم ماه رمضان: «اللّهمَّ اجْعَلْ لِی فِیهِ نَصِیباً مِنْ رَحْمَتِکَ الْوَاسِعَةِ وَاهْدِنِی فِیهِ لِبَرَاهِینِکَ السَّاطِعَةِ وَخُذْ بِنَاصِیَتِی إِلَی مَرْضَاتِکَ الْجَامِعَةِ بِمَحَبَّتِکَ یَا أَمَلَ الْمُشْتَاقِینَ».

[ذکر این روز «افوض امری الی اللّه» است.]

منبع سی گام خودسازی: بر پایه دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان/ محمود صلواتی.

در روایت های مربوط به ماه مبارک رمضان، روایتی داریم که هم امیددهنده هست و هم بیم دهنده. وجود نازنین رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فرموده اند: «در هر شب [از شب های ماه رمضان] هفتاد هزار نفر آمرزیده می شوند؛ پس هنگامی که شب قدر می رسد، خدا به همان اندازه که در ماه های رجب و شعبان و رمضان تا آن روز آمرزیده است، بندگان را می آمرزد.» تا اینجا خیلی امید دهنده است و مثل برگ درختان در پاییز، گناهان ما می ریزد؛ اما [قسمت بیم دهنده اش اینجاست که] خدا چهار طائفه را نمی آمرزد:

1. «…رَجُلٌ مَاتَ مُدْمِنَ خَمْرٍ» (…کسی که عادت به شراب خواری دارد)، کسی که عادت به چیزی دارد که او را از عقل خارج می کند.

2. «…وَ عَاقَّ وَالِدَيْهِ» (…و آن هایی که عاق والدین هستند.) آن هایی که احترام پدر و مادر را نگه نداشته و رضایتشان را جلب نکرده اند.

3. «…وَ قاطِعَ رَحِمٍ.» (…و کسانی که قطع رحم کردند.) آن هایی که نه برای رضای خدا، به سبب اینکه به خودشان و منافع و کارشان مشغول بوده اند، ارتباطشان را با اقوام و خویشان قطع کرده اند.

4. «…وَ مَشاهن.» پرسیدند:«ای رسول خدا، مشاهن چیست؟» فرمودند: «هُوَ الْمُصَارِم.»[یعنی] کسی که با برادر دینیِ خود یا با همسرش قهر کرده است. دراین باره روایت مشابه دیگری از حضرت محمد(صلی الله علیه و اله) نقل شده است که بر اساس آن، اگر مسلمانان بیشتر از سه روز باهم قهر باشند، خدا عبادت آن ها را نمی پذیرد. پس بیایید در ماه رمضان، کدورت ها را پاک کنیم.

منبع بهار طاعت ،جعفر حسن زاده

«اللّهمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ رَحْمَةَ الْأَیْتَامِ وَإِطْعَامَ الطَّعَامِ»،«بار خدایا در این روز مهرورزی به یتیمان و خوراک دادن به دیگران را روزیم فرما».

گام دیگر از پلّه های صعود در مراتب خودسازی، فراتر رفتن از منافع شخص خود و خیر رساندن به دیگران است و پایین ترین مرتبه آن این است که دیگران از دست و زبان انسان در امان باشند؛ «المسلم من سلم المسلمون من یده ولسانه»، «مسلمان کسی است که دیگر مسلمانان از دست و زبان وی در امان باشند» و این که وظایف خود را خود انجام دهد و بار زندگی خویش را بر دیگری نیندازد؛ «مَلْعُونٌ مَنْ أَلْقَی کَلَّهُ عَلَی النَّاس»، «مطرود خداوند است کسی که بار خود را بر دیگران تحمیل کند.» مراتب بالاتر تعهد، خیر رساندن به دیگران و مهرورزی به این و آن است تا عالی ترین مراتب آن که ایثار و فداکاری با جان و مال برای رفاه و آسایش و سربلندی و سعادتمندی جامعه است که شهیدان و صالحان از این جمله اند.

در روایتی از پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) آمده است که فرمود:«خیر بیوتکم بیت فیه یتیم یحسن إلیه وشرّ بیوتکم بیت فیه یتیم یساء إلیه»، «بهترین خانه های شما خانه ای است که در آن یتیمی مورد احسان و مهربانی قرار گیرد و بدترین خانه های شما خانه ای است که در آن با یتیمی بدرفتاری شود».در قرآن نیز آیاتی در این مورد آمده است: «فامّا الیتیم فلا تقهر و اما السائل فلا تنهر و اما بنعمة ربک فحدث» (ضحی:11)، «پس یتیم را میازارش و سائل را مران از خویش و از نعمت پروردگارت فراوان گوی.» در جای دیگر فرماید «وفی اموالهم حق معلوم للسائل والمحروم» (معارج:25)، «در اموالشان حقی است معلوم برای افراد نیازمند و محروم». اما مرتبه ی والای ایثار آن جاست که در شأن اهل بیت فرمود: «وَیُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَیَتیماً وَأَسیراً، إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللّه لا نُریدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَلا شُکُوراً» (انسان:8)، «و طعام را، با آن که دوستش دارند، به بینوا و یتیم و اسیر خورانند و گویند ما شما را برای خدا اطعام کرده ایم و از شما سپاس گزاری و پاداشی نمی خواهیم».

خواجه عبداللّه مسؤلیت پذیری را شاخه ای از جوانمردی می داند و گوید:خداوند کرامت بی نهایت بر اصحاب کهف نهاد، که آنان را جوانمرد خواند، همان گونه که ابراهیم خلیل و یوسف صدیق را جوانمرد خواند.الهی!

نصیب من بیچاره از این کار، همه درد است،مبارک باد که این درد مرا سخت درد است!بیچاره آن کس که از این درد فرد است،هر که بدین درد ننازد، حقأ که ناجوانمرد است!

در دعای روز هشتم به دو مورد از این موارد به عنوان نمونه اشاره شده است: مهرورزی به یتیمان و خوراک خوراندن به دیگران.

دعای روز هشتم ماه رمضان: ««اللّهمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ رَحْمَةَ الْأَیْتَامِ وَإِطْعَامَ الطَّعَامِ وَإِفْشَاءَ السَّلَامِ وَمُجَانَبَةَ اللِّئَامِ وَصُحْبَةَ الْکِرَامِ بِطَوْلِکَ یَا مَلْجَأَ الْآمِلِینَ».

[ذکر این روز « اللّهمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ رَحْمَةَ الْأَیْتَامِ » است.]

منبع سی گام خودسازی: بر پایه دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان/ محمود صلواتی.

«وَارْزُقْنِی فِیهِ ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ بِدَوَامِهِ»،«بار خدایا، در این روز تداوم ذکرت را روزیم فرما».

مداومت در ذکر و همواره به یاد خدا بودن، از گام های دیگر تکامل و از مراحل مهمّ خودسازی است. خداوند متعال در قرآن می فرماید: «إِنَّ الَّذینَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ»، «پرهیزگاران چون وسوسه های شیطانی به سراغشان آید متذکر می شوند و بینا می گردند». (اعراف:201)

از امام صادق(علیه السلام) روایت است که فرمود: «شخصی تصمیم به گناه می گیرد اما هنگامی که به یاد خدا می افتد از گناه صرف نظر می کند».

تذکر دارای انواع و اقسامی است:

1. یادآوری خداوند به هنگام روبه رو شدن با گناهان

2. یادآوری خداوند به هنگام برخوردار شدن از نعمت ها

3. یادآوری خداوند به هنگام خشم و شهوت

4. یادآوری خداوند پس از ارتکاب گناه برای انجام توبه

5. یادآوری خداوند به هنگام مواجه شدن با دنیاداران و …

انسان باید همواره واعظی در درون داشته باشد:

هرکه را خوابگه آخر به دو مشتی خاک است

گو چه حاجت که به افلاک کشی ایوان را 

 امام خمینی(ره) در کتاب چهل حدیث در شرح حدیث هجدهم می نویسد:«بدان که تذکر از نتایج تفکر است و لهذا منزل تفکر را مقدم بر منزل تذکّر دانسته اند». جناب خواجه عبداللّه فرماید: «تذکر فوق تفکر است، زیرا این طلب محبوب است و آن حصول مطلوب.» تا انسان به دنبال جستجو است، از مطلوب محجوب است و با وصول مطلوب، از تعب تحصیل فارغ آید. و قوت و کمال تذکر بسته به قوت و کمال تفکر است و آن تفکر که نتیجه اش تذکّر نام معبود است، در میزان سایر اعمال نیاید و با آن ها در فضیلت مقایسه نشود؛ چنان چه در روایات شریفه از عبادت یک سال و شصت سال و هفتاد سال، تفکر یک ساعت را بهتر شمرده اند و چون ثمره ی مهم عبادات حصول تذکر از معبود حق است و این خاصیت از تفکر صحیح بهتر حاصل می شود. پس اگر طالب کمالات صوریّه و معنویه و سالک طریق آخرت و مهاجر الی اللّه هستی، قلب را عادت بده به تذکّر محبوب و دل را عجین کن با یاد حق تعالی».در باره تذکر روایاتی است که برخی را یادآور می شویم:

1. در کافی به سند صحیح از فضیل بن یسار از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمود: « «مَا مِنْ مَجْلِسٍ یَجْتَمِعُ فِیهِ أَبْرَارٌ وَفُجَّارٌ فَیَقُومُونَ عَلَی غَیْرِ ذِکْرِ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا کَانَ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَه»، «هیچ مجلسی نیست که در آن نیکان و بدانی گرد هم آیند، آن گاه بدون ذکر خدا برخیزند مگر آنکه برای آن ها در روز قیامت مایه ی حسرت گردد».

2. باز در کافی به سند خود از امام صادق(علیه السلام) روایت است که فرمود: «إنّ اللّه عزوجلّ یقول: من شغل بذکری عن مسألتی أعطیته أفضل ما اعطی من سألنی»، «هر کس به خاطر ذکر من از درخواست از من باز بماند، او را بیشتر از آن چه کسی از من درخواست کرده عطا خواهم کرد».

3. در کتاب عدة الداعی از پیامبر خدا(صلی‌الله علیه وآله وسلم) روایت است که فرمود: «وَاعْلَمُوا أَنَّ خَیْرَ أَعْمَالِکُمْ وَأَزْکَاهَا وَأَرْفَعَهَا فِی دَرَجَاتِکُمْ وَخَیْرَ مَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ ذِکْرُ اللّه سُبْحَانَهُ فَإِنَّهُ أَخْبَرَ عَنْ نَفْسِهِ فَقَالَ أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی…»، «بدانید که بهترین اعمال شما نزد پروردگارتان و پاکیزه ترین و رفیع ترین آن ها و بهترین چیزی که بر آن آفتاب تابیده، یاد خداوند سبحان است چراکه وی از خودش خبر داده و فرموده: من همنشین کسی هستم که یادم باشد».

پیر هرات گوید:

مردم را نور امید در دل تابد و عارف را نور عیان در جان!امروز همه با جهان مشغولند،و او با آن یکی و فردا همه غرق نعیمند و او همچنان با آن یکی!

دعای روز هفتم ماه رمضان: «اللّهمَّ أَعِنِّی فِیهِ عَلَی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ وَاجْنُبْنِی فِیهِ مِنْ هَفَوَاتِهِ وَآثَامِهِ وَارْزُقْنِی فِیهِ ذِکْرَکَ وَشُکْرَکَ بِدَوَامِهِ بِتَوْفِیقِکَ یَا هادی المضلَّین».

[ذکر این روز «اللّهمّ ارزقنی فیه ذکرک بدوامه» است.]

منبع سی گام خودسازی: بر پایه دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان/ محمود صلواتی.

رمضان، ماه آشتی با خداوند است. البته همیشه درهای رحمت الهی و توبه او همواره به روی انسان باز است: « ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می آمرزد و به درگاه پروردگارتان بازگردید، و در برابر او تسلیم شوید، پیش از آنکه عذاب به سراغ شما آید، سپس از سوی هیچ کس یاری نشوید.»

فرصت استثنایی ماه رمضان این است که هرکسی قهر بوده، زمینه و سراشیبی آشتی با خدا در سر او قرار داده می شود و خوشا به حال کسانی که در این فرصت با خدا آشتی می کند.پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) در خطبه شعبانیه می فرمایند: «ای مردم! در این ماه درهای بهشت به روی شما باز است؛ از خدا بخواهید که آن ها را به رویتان نبندد و درهای جهنم بسته شده؛ از پروردگارتان طلب کنید تا آن ها را به رویتان باز نکند و شیاطین در زنجیرند؛ از خدایتان بخواهید تا آن ها دوباره بر شما تسلط نیابند.»

همچنین ایشان می فرمایند: «ای مردم! نفس شما گرو کردار شماست. آن را به استغفار رها کنید، دوش شما از گناهان شما بار سنگینی دارد، به طول سجود، آن را سبک کنید.»ممکن است در این ماه غفران الهی شامل همه افراد بشود؛ اما بعضی از افراد فرصت سوز هستند. حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) در مورد این افراد می فرمایند: «فَانَّ الشَّقی مَن حُرِمَ غُفرانَ اللهِ فی هذا الشَّهرِ العَظیمِ؛شقی کسی است که در این ماه بزرگ از مغفرت خداوندی محروم بماند.»

آری ماه رمضان، ماه آشتی با خدا است و اگر کسی به هر دلیلی، ارتباطش با خدا کمرنگ شده، در ماه رمضان این فرصت طلایی را از دست ندهد.خدا می داند که چه تعداد از انسان ها در این ماه با خدا آشتی کرده و آمرزیده شده اند.

منبع حیات طیبه