گام هفتم: تذکر (یادآوری)

«وَارْزُقْنِی فِیهِ ذِکْرَکَ وَ شُکْرَکَ بِدَوَامِهِ»،«بار خدایا، در این روز تداوم ذکرت را روزیم فرما».

مداومت در ذکر و همواره به یاد خدا بودن، از گام های دیگر تکامل و از مراحل مهمّ خودسازی است. خداوند متعال در قرآن می فرماید: «إِنَّ الَّذینَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ تَذَکَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ»، «پرهیزگاران چون وسوسه های شیطانی به سراغشان آید متذکر می شوند و بینا می گردند». (اعراف:201)

از امام صادق(علیه السلام) روایت است که فرمود: «شخصی تصمیم به گناه می گیرد اما هنگامی که به یاد خدا می افتد از گناه صرف نظر می کند».

تذکر دارای انواع و اقسامی است:

1. یادآوری خداوند به هنگام روبه رو شدن با گناهان

2. یادآوری خداوند به هنگام برخوردار شدن از نعمت ها

3. یادآوری خداوند به هنگام خشم و شهوت

4. یادآوری خداوند پس از ارتکاب گناه برای انجام توبه

5. یادآوری خداوند به هنگام مواجه شدن با دنیاداران و …

انسان باید همواره واعظی در درون داشته باشد:

هرکه را خوابگه آخر به دو مشتی خاک است

گو چه حاجت که به افلاک کشی ایوان را 

 امام خمینی(ره) در کتاب چهل حدیث در شرح حدیث هجدهم می نویسد:«بدان که تذکر از نتایج تفکر است و لهذا منزل تفکر را مقدم بر منزل تذکّر دانسته اند». جناب خواجه عبداللّه فرماید: «تذکر فوق تفکر است، زیرا این طلب محبوب است و آن حصول مطلوب.» تا انسان به دنبال جستجو است، از مطلوب محجوب است و با وصول مطلوب، از تعب تحصیل فارغ آید. و قوت و کمال تذکر بسته به قوت و کمال تفکر است و آن تفکر که نتیجه اش تذکّر نام معبود است، در میزان سایر اعمال نیاید و با آن ها در فضیلت مقایسه نشود؛ چنان چه در روایات شریفه از عبادت یک سال و شصت سال و هفتاد سال، تفکر یک ساعت را بهتر شمرده اند و چون ثمره ی مهم عبادات حصول تذکر از معبود حق است و این خاصیت از تفکر صحیح بهتر حاصل می شود. پس اگر طالب کمالات صوریّه و معنویه و سالک طریق آخرت و مهاجر الی اللّه هستی، قلب را عادت بده به تذکّر محبوب و دل را عجین کن با یاد حق تعالی».در باره تذکر روایاتی است که برخی را یادآور می شویم:

1. در کافی به سند صحیح از فضیل بن یسار از امام صادق(علیه السلام) روایت شده است که فرمود: « «مَا مِنْ مَجْلِسٍ یَجْتَمِعُ فِیهِ أَبْرَارٌ وَفُجَّارٌ فَیَقُومُونَ عَلَی غَیْرِ ذِکْرِ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا کَانَ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَه»، «هیچ مجلسی نیست که در آن نیکان و بدانی گرد هم آیند، آن گاه بدون ذکر خدا برخیزند مگر آنکه برای آن ها در روز قیامت مایه ی حسرت گردد».

2. باز در کافی به سند خود از امام صادق(علیه السلام) روایت است که فرمود: «إنّ اللّه عزوجلّ یقول: من شغل بذکری عن مسألتی أعطیته أفضل ما اعطی من سألنی»، «هر کس به خاطر ذکر من از درخواست از من باز بماند، او را بیشتر از آن چه کسی از من درخواست کرده عطا خواهم کرد».

3. در کتاب عدة الداعی از پیامبر خدا(صلی‌الله علیه وآله وسلم) روایت است که فرمود: «وَاعْلَمُوا أَنَّ خَیْرَ أَعْمَالِکُمْ وَأَزْکَاهَا وَأَرْفَعَهَا فِی دَرَجَاتِکُمْ وَخَیْرَ مَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ ذِکْرُ اللّه سُبْحَانَهُ فَإِنَّهُ أَخْبَرَ عَنْ نَفْسِهِ فَقَالَ أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی…»، «بدانید که بهترین اعمال شما نزد پروردگارتان و پاکیزه ترین و رفیع ترین آن ها و بهترین چیزی که بر آن آفتاب تابیده، یاد خداوند سبحان است چراکه وی از خودش خبر داده و فرموده: من همنشین کسی هستم که یادم باشد».

پیر هرات گوید:

مردم را نور امید در دل تابد و عارف را نور عیان در جان!امروز همه با جهان مشغولند،و او با آن یکی و فردا همه غرق نعیمند و او همچنان با آن یکی!

دعای روز هفتم ماه رمضان: «اللّهمَّ أَعِنِّی فِیهِ عَلَی صِیَامِهِ وَ قِیَامِهِ وَاجْنُبْنِی فِیهِ مِنْ هَفَوَاتِهِ وَآثَامِهِ وَارْزُقْنِی فِیهِ ذِکْرَکَ وَشُکْرَکَ بِدَوَامِهِ بِتَوْفِیقِکَ یَا هادی المضلَّین».

[ذکر این روز «اللّهمّ ارزقنی فیه ذکرک بدوامه» است.]

منبع سی گام خودسازی: بر پایه دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان/ محمود صلواتی.