نهضت امام حسين (علیه السلام) از نادرترين رخدادهايي است كه تفكر انسانها را به خود معطوف داشتـه است و در تـاريخ اسلام ارزش والايي دارد. شهادت حسين بن علي (علیه السلام) حيات تازه اي بـه اسلام بـخشيده، خونها را بـه جـوشش آورد و تـنها را از رخوت خارج ساخت. امام حسين (علیه السلام) بـا حركت قهرمانانه خـود روح مردم مسـلمان را زنده و احـسـاس ذلت و زبـوني و اسارت را ـ كه از اواخر حـكومت عثـمان بـر روح جـامعه اسلامي حكمفرما شده بود، تضعيف كرد.آنچه امت اسلامي از زمان وقوع اين حادثه عظيم تا امروز بـر آن متفق است، اين است كه انقلاب كربلا هيبت و ابـهت اسلام راـ كه بـه علت حـاكميت فرمانروايان ضعيف النفس و تـحـقير ارزشها و مقدسات ديني رو به افول گذارده بود، احـيا كرد. حـركت امام حـسين (علیه السلام)، حركتي است مستمر براي همه نسلها و همه عصرها است.اين انقلاب تـنها انقلابـي است كه اگر كليه صحـنه هايش چـنان كه بـوده، تـصوير شود، هيچ كس نمي تـواند از بـروز احساسها و عواطف فطري اش جلوگيري كند; زيرا اين فاجـعـه بـه قول شـافعـي دنيا را لرزانده و نزديك است قله كوهها را آب كند.

حادثه كربـلا در ميان اهل تسنن موجي ايجاد كرد كه زبـان و قلم دانشمندان آنان گاه ناخواستـه و زماني بـا شجـاعت بـه تـوصيف و تجزيه و تحليل آن پـرداخته است. شوكاني در كتاب «نيل الاوطار» در رد بعضي از سخنوران دربـاري مي گويد: بـه تحقيق عده اي از اهل علم افراط ورزيده، چنان حكم كردند كه:«امام حسين (علیه السلام) نوه پيامبر ـ كه خداوند از او راضي باشدـ نافرماني يك آدم دائم الخمر را كرده و حرمت شريعت يزيد بن معاويه را هتك كرده است.» خداوند لعنتـشان كند، چه سخنان عجيبـي كه از شنيدن آنها مو بر بدن انسان راست مي گردد.تفتازاني در كتاب «شرح العقايد» مي نويسد:حـقيقت اين است كه رضايت يزيد بـه قتـل امام حـسين (علیه السلام) و شاد شدن او بدان خبر و اهانت كردنش به اهل بيت پيامبـر (صلیه الله علیه و آله و سلم) از اخبـاري است كه در معني متواتر است; هر چند تـفاصيل آن متـواتـر نيست. دربـاره مقام يزيد بلكه درباره ايمان او ـ كه لعنت خدا بـراو و يارانش باد.ـ توافقي نداريم.

جاحظ مي گويد: منكراتي كه يزيد انجام داد، يعني قتـل حسين (علیه السلام) و به اسـارت گرفتـن زن و فرزند او و تـرسـاندن اهل مدينه و منهدم ساختن كعبه، همه اينها بر فسق و قساوت و كينه و نفاق و خروج از ايمان او دلالت مي كند.بنابراين، يزيد فاسق و ملعون است و كسي كه از لعن او جلوگيري كند، نيز ملعون است.ابـن حجـر هيثـمي مكي در كتـاب «الصواعق المحرقه» مي نويسد:پسرامام حنبل در مورد لعن يزيد از وي پرسيد. احمد در جواب گفت:چـگونه لعنت نشود كسي كه خداوند او را در قرآن لعن كرده است. آنجا كه مي فرمايد:«فصل عسيتم ان توليتم اءن تفسدوا في الارض و تـقطعوا ارحامكم اولئك الذين لعنهم الله» و چه مفاسدي و قطع رحمي از آنچـه يزيد انجام داد، بالاتر است؟!عبدالرزاق مقرم در كتاب «مقتـل الحسين» مي گويد: بـه تـحقيق گروهي از علما از جـمله قاضـي ابـويعلي و حـافظ ابـن الجـوزي و تـفتـازاني و سـيوطي در مورد كفر يزيد نظر قطعـي داده اند و بـا صداقت تمام لعن او را جايز شمرده اند.

مولف كتـاب «شذرات الذهب» مي نويسد: در مورد لعن يزيد، احمد بن حنبل دو قول دارد كه در يكي تلويح و در ديگري تصريح بـه لعن او مي كند. مالك و ابوحنيفه نيز هر كدام هم تـلويحا و هم تـصريحا يزيد را لعنت كرده اند; و بـه راستـي چـرا اين گونه نبـاشد و حال آنكه او فردي قمار باز و دائم الخمر بود.شيخ محمد عبـده مي گويد: هنگامي كه در دنيا حكومت عادلي وجـود دارد كه هدف آن اقـامه شـرع و حـدود الهي اسـت و در بـرابـر آن حكومتي ستـمگر است كه مي خواهد حكومت عدل را تـعطيل كند، بـر هر فرد مسلماني كمك كردن حكومت عدل واجـب است; و از همين بـاب است انقلاب امام حسين (علیه السلام) كه در بـرابـر حكومت يزيد ـ كه خدا او را خوار كند.ـ ايستاد.از سبط بن جوزي در مورد لعن يزيد پرسيده شد. او در جواب گفت:احمد حنبـل لعن او را تجويز كرده است، ما نيز بـه خاطر جناياتي كه دربـاره پـسر دختر رسول خدا مرتكب شد، او را دوست نداريم; و اگر كسي بـه اين حد راضي نمي شود، ما هم مي گوييم اصل، لعنت كردن يزيد است.حادثه كربلا چنان در قلوب نفوذ كرد كه بـسياري از بـزرگان اهل تسـنن آن را در قالب شعر مطرح سـاخـتـه، اندوه خـويش را ابـراز كردند.

امام شافعي كه در دوستي اهل بـيت زبـانزد است.ـ دربـاره نهضت كربلا چنين سروده است:قتــيل بلا جـرم كـان قميـصه صبيغ بماء الارجوان خصيبن صلي علي المختار من آل هاشم و نوذي بنيه ان ذاك عجيبلئن كان ذنبي حب آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) فذلك ذنب لست عنه اتوبهم شفعائي يوم القیامه و موقفي و بغضهم للشافعي ذنوب حسين (علیه السلام) كشته اي بي گناه است كه پيراهن او به خونش رنگين شده و عجب از مـا مـردم آن اسـت كـه از يك طرف بـه آل پـيامـبـر درود مي فرستـيم و از سوي ديگر فرزندانش را بـه قتـل مي رسانيم و اذيت مي كنيم!اگر گناه من دوستي اهل بيت پـيامبـر است، پـس من هيچ گاه از آن توبه نمي كنم.اهل بـيت پـيامبـر (عليهم السلام) در روز قیامت شفيعان من هستند و اگر نسبـت بـه آنان دشمني داشتـه بـاشم، گناهي نابـخشودني است.

منبع:
صفرلكي، شمس الله
نهضت كربلا از ديدگاه اهل سنت

تربيت به شيوه الگويي عبارت است از ارائه الگوهاي مطمئن و شايسته براي اينكه فرزندان، رفتار و اخلاق آنها را سرمشق خويش قرار داده، در مسير تكامل و رشد بهتر، گام بردارند. بي‌ترديد والدين، بويژه پدر، خود اولين الگوي فرزندانشان هستند و فرزندان رفتار و زندگي آنان را سرمشق خويش قرار مي‌دهند. واقعيت اين است كه والدين در امر تربيت چند دسته‌اند؛ برخي به كلي از وادي تربيت دورند و فقط در پي تأمين منافع حال و آينده خويشند. برخي به وادي تربيت قدم نهاده‌اند، اما راه و رسم تربيت را نمي‌دانند، گروهي به وادي تربيت قدم نهاده‌اند و راه و رسم تربيت را نيز تا حدودي مي‌دانند ولي بي‌آنكه خود تربيت شده باشند، در پي آنند كه فرزندانشان تربيت شوند. اندك والديني هم هستند كه ضمن فرا گرفتن راه و رسم زندگي، هم خود تربيت شده‌اند و هم به تربيت فرزندانشان اقدام مي‌كنند. در اين بحث، روي سخن ما با دسته سوم است كه تربيت ناشده، در پي تربيت ديگرانند. بايد از سر سوز و با تمام وجود گفت كه زهي خيال باطل! چقدر اشتباه است كه والديني خود طعم شيرين عبادت را نچشيده، راز ارتباط با خالق را نيافته باشند و از فرزندانشان انتظار اين امور را داشته باشند. آنان كه عمر را به بطالت و جواني را به رذالت و سرمايه‌هاي مادي و معنوي را به خسارت در راه غير خدا داده‌اند، چگونه انتظار تربيت فرزنداني نيك نام و صالح دارند؟ ذات نايافته از هستي بخش كي تواند كه شود هستي‌بخش امام سجاد (علیه السلام)، بر اساس تربيت به روش الگويي، خود نمونه‌اي كامل براي فرزندان بود و با رفتار و اعمال شايسته خويش فرزندان را به طور غير مستقيم و با زبان عمل تربيت مي‌كرد.

آن بزرگوار، بيش از آنكه با سخن و گفتار به تربيت فرزندان اقدام كند، با عمل آنان را به فضيلت و پاكي دعوت مي‌كرد. جالب آن است كه آن امام همام، كه به حق زينت عابدان و سرور ساجدان شهرت يافته است، در مواعظ و وصاياي متعددش كمتر فرزندان را به عبادت و سجده سفارش مي‌كرد و گويا عمل پيوسته و دلنشين آن حضرت فرزندان را از هر سخن و موعظه‌اي در اين باره بي‌نياز مي‌ساخت. نمونه‌هايي از اعمال و رفتار حضرت، كه راهنماي تربيتي فرزندانش بود، چنين است: 1 - صاحب «كشف‌الغمة» مي‌نويسد: آن حضرت دوست نداشت كسي در طهارت ياري‌اش كند. خودش براي وضو آب فراهم مي‌كرد و شب‌ها قبل از خوابيدن آب را آماده مي‌ساخت، در نيمه شب بيدار مي‌شد، ابتدا مسواك مي‌زد و بعد وضو مي‌گرفت و نماز مي‌خواند. نمازهاي مستحبي كه در روز از او فوت مي‌شد، شب قضا مي‌كرد و مي‌فرمود: فرزندانم، اين نمازها بر شما واجب نيست؛ ولي دوست دارم هر كدام از شما كه نفسش را بر كار خيري عادت داد، بر آن مداومت ورزد.  . 2 - سعيد بن كلثوم مي‌گويد: من نزد جعفر بن محمد (علیه السلام) بودم كه از اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب ياد كرده، او را به آنچه سزاوار بود ستايش كرد و فرمود:… هيچ يك از فرزندانش در لباس و فقه از علي بن حسين به او شبيه‌تر نيست. فرزندش ابوجعفر بر او وارد شد. او به قدري عبادت كرده بود كه كسي قادر بر آن نبود.

ابوجعفر مي‌گويد: او را مشاهده كردم در حالي كه رنگش در اثر بيداري زرد شده و چشمهايش در اثر گريه زياد، بسيار گرم شده بود. پيشاني‌اش بالا آمده و پرهاي بيني‌اش در اثر سجده گسسته شده بود. و ساقها و قدمهايش به سبب ايستادن در حال نماز ورم كرده بود. وقتي او را در اين حال ديدم، نتوانستم گريه خود را كنترل كنم و برايش گريستم. او در حال تفكر بود. اندكي پس از ورودم، متوجه من شد و فرمود: فرزندم، بعضي از صحيفه‌هايي را كه در آن عبادت علي (علیه السلام ) ثبت شده، به من بده. آنها را به او دادم. مقدار كمي از آنها را قرائت كرد. سپس با اندوه آنها را رها كرد و فرمود: چه كسي بر عبادت علي بن ابي طالب قادر خواهد بود.  3 - جابر جعفي از امام باقر (علیه السلام) چنين نقل كرد: پدرم علي بن حسين (علیه السلام ) نعمتي از پروردگار را ياد نمي‌كرد، مگر آنكه سجده مي‌كرد؛ آيه‌اي از آيات سجده را تلاوت نمي‌كرد، مگر آنكه سجده مي‌كرد، خداوند هيچ بلاي ترسناك و كيد دشمني را از او دفع نمي‌كرد، مگر اينكه سجده مي‌كرد؛ از هيچ نماز واجبي فارغ نمي‌شد، مگر آنكه سجده مي‌كرد؛ هيچ اصلاح و آشتي بين دو نفر ايجاد نمي‌كرد، مگر آنكه به خاطر موفقيت در آن سجده مي‌كرد؛ اثر سجده در تمام مواضع سجود او نمايان بود و بدين علت او را «سجاد» ناميده‌اند.  4 - امام باقر (علیه السلام ) فرمود: علي بن حسين (علیه السلام ) شبها كيسه نان را بر دوشش مي‌گذاشت و [به مستمندان] صدقه مي‌داد. 5 - آن حضرت همچنين فرمود: پدرم علي بن‌الحسين (علیه السلام ) اموالش را دو بار [بين مستمندان] تقسيم كرد. 

منبع:

تربيت از ديدگاه امام سجاد علیه السلام/ همت‌بناري، علي

اگر امام حسین علیه‌السلام در مکه یا مدینه می ماند کشته می شد ولی اگر خارج می شد و به طرف عراق می رفت یکی از دو چیز (احدی الحسنیین) در انتظار حضرت می‌بود و از این رو فرمود: «ان بینی و بین القوم موعدا اکره ان اخلفهم فان یدفع الله عنا فقدیما ما انعم علینا و کفی و ان یکن ما لابد منه ففوز و شهادة ان شاء الله.»

حاصل این دلیل آن است که: اگر مردم از امام حمایت می کردند و حکومت یزید ساقط می شد که به نفع اسلام تمام می شد و پیروزی حاصل می گشت و این یک نعمت الهی بود.و اگر مردم امام را یاری نمی کردند حضرت شهید می شد و حکومت یزید رسوا می‌گشت و با خون او اسلام زنده می شد.

پس در هر صورت، خروج از مکه و مدینه بهتر از بیعت یا کشته شدن بدون سر و صدا بود.یعنی شهادت امام بطور مظلومانه در صحرای کربلا و با لشکر کشی عظیم موجب شد که تبلیغات عظیمی به نفع اسلام و در جهت رسوایی ظلم بنی‌امیه به راه افتد و حیات اسلام در طول تاریخ تضمین شود.

منبع:

آموزه‌های تربیتی عاشورا (درس‌ها و عبرت‌ها)/ محمدعلی رضائی‌اصفهانی

خداوند متعال می‌فرماید:(ان النفس لامارة بالسوء)و در جای دیگر می‌فرماید:(لا تبتّع الهوی فیضلک‌ّ عن سبیل الله).پیروی هوای نفس مکن که تو را از راه خدا گمراه کند.در اصول کافی از حضرت امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند که پیغمبر اکرم فرمود:«خداوند به نعمت و جلالت خود قسم یاد کرد که هرگاه بنده هوا و میل خود را بر هوای من اختیار کند در کارش تفرقه اندازم .امام حسین (علیه السلام) در یکی از خطبه‌ها اشاره می‌کند که مردم دچار متابعت هوای نفس شدند و شیطان بر آنها غالب شد و دین لقلقه زبان بیش نیست «یحوطونه مادرّت معایشهم .

به هر سو که نفع خود را ببینند به همان سو زبان را می‌گرداند و قدم برمی‌دارند.امام در ملاقات خصوصی با پسر سعد به این مطلب صریحاً گوشزد نمود.در پایان وداع به حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) می‌فرماید:«استخوذ علیهم الشیطان فانساهم ذکر الله؛ اینها از ذکر خدا غافل شدند و دربست در اختیار شیطان و هوای نفس قرار گرفتند».امام حسین (علیه السلام) در وصیت نامه خود به محمد بن حنیفه فرمود:«من به هوای نفس و رسیدن به مقام و جاه خارج نشدم .جان‌ها فدای حسینی که با قیام خود دین خدا را یاری کرد و مردم را به اخلاق فاضله دعوت نمود. بنی امیه را به جهان اسلام شناساند.

منبع:

آموزه‌های اخلاقی قیام امام حسین (ع)
  عبدالرحمن فقیهی مازندرانی

یکی از آموزه‌های سیاسی قیام امام حسین علیه‌السلام طرح مسأله رهبری دینی در جامعه بود همانطور که امام در علل آمدن خویش به کربلا بیان می کند که: «مردم نوشتند که ما امام نداریم و من به این خواست آنان پاسخ مثبت دادم.» .و یا در سخنرانی های خویش خصوصیات امام عادل و لایق و حق را بر می‌شمارد و می‌فرماید: «العالم بالکتاب و الاخذ بالقسط و الدائن بالحق و الحابس نفسه علی ذات الله.» .

«امام حق کسی است که به کتاب خدا عمل کند و بر طبق عدالت بگیرد و بر طبق حق باز پس دهد و خود را بر طبق نظر الهی محصور کند.»و در جای دیگر واجب بودن خروج علیه سلطان ستمگر را مطرح می کند.آری، طرح مسأله رهبری حق در مقابل یزید فاسق (که آن را از علل قیام خویش معرفی می کند) اهمیت این مطلب را در نظر امام حسین علیه‌السلام بیان می دارد.و در حقیقت علاقه و پیروی امامت و ولایت خطی است که مرز مؤمنان واقعی را از کفار و منافقین جدا می کند و بر همین اساس بود که حکومت، حق امام حسین علیه‌السلام بود.

منبع:

آموزه‌های تربیتی عاشورا (درس‌ها و عبرت‌ها)/ محمدعلی رضائی‌اصفهانی