آثار سوء اعراض از نماز و سبک شمردن آن

در آموزه های وحیانی و تعالیم قرآن و عترت(علیه السلام)، اعراض از نماز به شدت مذمّت شده است. از رسول خدا(صلی الله علیه واله) نقل شده است كه فرمودند: نماز ستون دین است. پس هركس نماز را از روی عمد ترك كند، پایه های دین خود را ویران ساخته است و آن كس كه نماز را در وقت آن به جا نیاورد، داخل «ویل» می شود كه سرزمینی در جهنم است؛ چنانكه خدای تعالی در قرآن كریم فرمود: «فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّین الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُون »

و نیز قرآن شریف می فرماید:

«فِی جَنّاتٍ یتَسائَلونَ، عَنِ المُجرِمینَ مَا سَلَكَكُم فِی سَقَرَ، قَالُوا لَم نَكُ مِنَ المُصَلّینَ وَ لَم نَكُ نُطعِمُ المِسكِینَ وَ كُنَّا نَخوضُ مَعَ الخَائِضِینَ» 

روز قیامت بهشتیان از گناهكاران سؤال می كنند چه چیز شما را به جهنم كشانید؟ پاسخ می دهند: ما از نماز گزاران نبودیم و به مستمندان طعام نمی دادیم و با آنان  كه سخن باطل می گفتند هم آواز می شدیم و با گناهکاران همنشین بودیم.

قرآن كریم در ادامه این آیات می فرماید:
«فَمَا تَنفَعُهُم شَفَاعَةُ الشّافِعینَ» شفاعت شفاعت كنندگان سودشان نبخشد.

از نظر قرآن و روایات، مسلمانی كه نماز نخواند، روز قیامت با غیر مسلمانان محشور می شود و در صف كافران قرار می گیرد. از این رو سفارش شده است كه با ترك كننده نماز معاشرت نكنید. مرحوم كلینی«ره» از عبید بن زُراره روایت می كند كه گفت: «به خدمت امام صادق(علیه السلام) شرفیاب شدم و عرض كردم: ای فرزند رسول خدا!  گناهان كبیره را برای من بیان كنید. امام(علیه السلام) فرمودند: «گناهان كبیره هفت  تاست:  كفرورزیدن به خداوند، كشتن انسان های بی گناه، عاقّ والدین؛  یعنی موجبات ناخشنودی پدر و مادر را فراهم كردن، رباخواری، مال  یتیم را به ناحق خوردن، از جبهه جنگ فرار كردن و تعرّب بعد از هجرت؛  یعنی بازگشت به آیین پیشین بعد از تشرّف به اسلام.» زُراره می گوید: از امام(علیه السلام) پرسیدم: «ای فرزند رسول خدا! خوردن مال یتیم گناهش بیشتر است  یا ترك نماز؟» حضرت فرمودند: «ترك نماز گناهش بیشتر است. نخستین گناه كفر ورزیدن به خداوند است كه شامل ترك كننده نماز نیز می شود، زیرا كسی كه عمداً نماز را ترك كند از كافران است.» 

قرآن کریم، از نماز به عنوان یکی از مصادیق ذکر خدای سبحان یاد می کند و می فرماید: «أقِمِ الصَّلوةَ لِذِكرِی»  بنابراین هرکس از نماز رویگردان باشد، در واقع از یاد خدای تعالی رویگردان شده است. چنین کسی بنابر تعبیر قرآن شریف، در دنیا به یک زندگی همراه با عسرت و تنگی دچار می شود و در روز قیامت نابینا محشور می گردد.

«وَ مَن أعرَضَ عَن ذِكرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنكاً وَ نَحشُرُهُ یومَ  القِیامَةِ اَعمَی قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرتَنِی اَعمَی وَ قَد كُنتُ بَصِیراً قَالَ كَذلِكَ أتَتكَ آیاتُنَا فَنَسیتَهَا وَ كَذلِكَ الیومَ تُنسَی» 

اوّلین مصیبتی كه در دنیا برای اشخاص بی نماز و یا كاهل نماز پیش می آید، این است كه در زندگی عادی دچار مشكل و تنگنا می شوند و راهی برای حل مشكلات خود نمی یابند. یك زندگی همراه با غصه و ناراحتی به سراغ آنان می آید و زیر منگنه حوادث، له می شوند و راه گریزی نیز ندارند. در برخی موارد افراد بی نماز از وضعیت مالی خوبی برخوردارند، امّا فشار روحی، اجازه لذّت از زندگی به آنان نمی دهد. زندگی برای چنین افرادی، مرگ تدریجی است و بعد از مرگ نیز، كور وارد صف محشر می شوند. شخص بی نماز وقتی محشور می شود و خود را نابینا می یابد، می گوید: خدایا من در دنیا چشم داشتم، چرا اکنون كور هستم؟ از جانب حق تعالی خطاب می رسد: چون تو در دنیا خداوند و نماز و قرآن را فراموش كردی، اکنون نیز ما تو را فراموش كرده ایم. فراموشی خداوند یعنی كوری در قیامت و عذاب جهنم. بینایی در آخرت بستگی به اعمال این دنیا دارد، بستگی به نماز اوّل وقت دارد. بستگی به ارتباط همه افراد خانواده با نماز، مسجد و روحانیت دارد. در غیر این صورت، زندگی پوچ می شود. وقتی انسان در دنیا با خدای سبحان رابطه نداشته باشد، شیطان با او رابطه پیدا می كند و او را به دره تباهی پرتاب می کند.

آنچه از آیات و روایات برداشت می شود این است كه نماز در مقایسه با سایر عبادت ها از اهمیت بیشتری برخوردار است و در قیامت معیار قبولی سایر اعمال خواهد بود. امام صادق(علیه السلام) فرمودند:

«أوّل مَا یحاسِبُ بِهِ العِبد عَنِ الصَّلوة فَإذَا قُبِلَت مِنهُ قُبِلَ سَائِر عَمَلِهِ وَ إذَا رُدَّت عَلَیهِ رُدَّ سَائِر عَمَلِهِ» 

اوّلین امری كه به واسطه آن بنده بازخواست می شود، نماز است. چنانچه از او پذیرفته شود،  سایر اعمال او نیز پذیرفته می شود و اگر قبول نشود، سایر اعمال او نیز رد می شود.بنابراین سالک باید اهمیّت فراوانی برای نماز خود قائل باشد و نماز را بر همه امور مقدم بدارد. گاهی اوقات، برخی از امور مستحبّی بر اقامه نماز مقدّم می شود. یكی از مستحبّات مورد تأکید، سفر به اماكن مقدّس و زیارتی است. ولی نزد برخی از مردم زیارت مكان های متبرّك، از به  جا آوردن نماز مهم تر است و حتّی در میان راه این سفرهای مقدّس، از گزاردن به موقع نماز غفلت می ورزند. این افراد گاهی امر واجبی را فدای امر مستحبّی می كنند و غافل از آنند كه نماز همواره بر انسان واجب است و هیچ امر دیگری نمی تواند جایگزین آن شود.

گاهی مشاهده می شود كه در ایام سوگواری امام حسین(علیه السلام) عدّه ای از محبّان آن حضرت، مراسم سینه زنی و نوحه خوانی را به اقامه نماز در اوّل وقت ترجیح می دهند، در حالی كه امام حسین(علیه السلام) و  یاران ایشان برای زنده نگه داشتن نماز و تعظیم شعائر اسلام به شهادت رسیدند. شرکت در مجالس عزاداری حضرت سیدالشهداء(علیه السلام)، بسیار پسندیده و نیکو است  و برای  سالک امری لازم محسوب می شود. ولی در وقت نماز، هیچ امر پسندیده ای نیز نمی تواند جایگزین نماز شود. شایسته است كه شیعیان ائمه هدی(علیه السلام)، توجّه به ادای فریضه نماز را از پیشوایان بزرگ خود بیاموزند.  سوره ماعون، تهدید تکان  دهنده ای برای غافلان از نماز دارد و آنان را مسلمان نمی داند:

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏، أَ رَأَیتَ الَّذی یكَذِّبُ بِالدِّینِ، فَذلِكَ الَّذی یدُعُّ الْیتیمَ، وَ لا یحُضُّ عَلی‏ طَعامِ الْمِسْكینِ، فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّینَ، الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ، الَّذینَ هُمْ یراؤُنَ، وَ یمْنَعُونَ الْماعُونَ» 

به نام خداوند بخشنده مهربان. آیا کسی که دین خدا و روز جزا را تکذیب می کند، دیدی؟ آری او همان است که یتیم را به سختی می راند. و (کسی را) بر دادن طعام به فقرا ترغیب نمی کند. پس وای به حال نمازگزاران. آنان که از نمازشان غافل و به آن بی اعتنایند. آنان که ریاکاری  می کنند و اسباب و وسائل مورد نیاز را (از دیگران) دریغ می ورزند.خداوند متعال در این آیات، غافلان از نماز را بی دین معرفی می نماید و می فرماید: وای بر این نامسلمان ها که اهمیّت به نماز نمی دهند و در وقت نماز غافل از نمازند.غفلت جامعه از نماز یعنی شلوغ بودن بازار و خیابان در وقت نماز و بدبختی بالاتر در چنین جامعه ای این است که سینماها و اماکن تفریحی، در وقت نماز پر جمعیّت باشد. قرآن کریم چنین ملّتی را مسلمان واقعی نمی داند؛ زیرا مسلمان در فرهنگ قرآن و عترت کسی است که در موقع نماز کاملاً متوجّه نماز باشد و به هیچ امر دیگری غیر از نماز توجّه نداشته باشد. روایت شده است که امام صادق(علیه السلام) در آخرین لحظات حیات، همه خویشان و اطرافیان خود را فراخواندند، به طوری  كه همه تصوّر كردند امام(علیه السلام) وصیت جدیدی دارند. پس از آنكه خویشان و بستگان امام ششم(علیه السلام) به  بالین ایشان حاضر شدند، حضرت فرمودند:

«انَّ شَفاعَتَنَا لاتَنَالُ مُستَخِفّاً بِالصَّلَوةِ» 
كسی كه نماز را سبك بشمارد، به شفاعت ما اهل بیت نمی رسد.

مصداق سبك شمردن نماز این است كه انسان نماز را اوّل وقت و به جماعت به  جا نیاورد و نماز را فدای خواسته های خود كند. نماز را در حاشیه زندگی خود قرار دهد و زمانی كه به گمان خود به كار مهمّی اشتغال دارد، نماز را ترك نماید. كسی كه نماز را سبك بشمارد،  مورد لطف پروردگار قرار نمی گیرد، به شفاعت اهل بیت(علیه السلام)نمی رسد، دعای او مستجاب نمی شود و در عالم برزخ و روز قیامت گرفتار می شود. پیامبراكرم(صلی الله علیه واله) می فرمایند:«لَیسَ مِنّی مَن استَخَفَّ بِالصَّلَوةِ، لاَ یرِدُ عَلَی الحَوضَ، لاَ وَ اللهِ» 

از من نیست كسی كه نماز را سبك بشمارد، چنین كسی در كنار حوض كوثر بر من وارد نمی شود، نه به خدا سوگند وارد نمی شود.

حضرت امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «كسی كه نمازهای واجب را اوّل وقت به  جا آورد و شرایط آن ها را به  درستی مراعات كند، فرشتگان نماز وی را به  سوی آسمان بالا می برند، در حالی كه سفید و پاكیزه است. آن نماز به صاحب خود می گوید: خداوند تو را حفظ كند،  چنان كه مرا حفظ كردی. مسلمانی كه بدون علّت نمازها را اوّل وقت آن ها به جا نمی آورد و حدود آن ها را رعایت نمی كند، نماز او در حالی كه سیاه و تاریك است، به سوی او برمی گردد و فریاد می زند،  خداوند تو را ضایع كند، همان طور كه مرا ضایع كردی.» 

منبع:پایگاه ضیاء الصالحین