مراتب و درجات اهل نماز
بعضى نماز را با خشوع مى خوانند: ((والذينهم فى صلوتهم خاشعون ))(99) خشوع ، ادب جسمى و روحى است .
رسول اكرم صلّى اللّه عليه و آله ديد كه شخصى در حال نماز با ريش خود بازى مى كند، فرمودند: اگر او روح خشوع داشت ، هرگز اين كار را نمى كرد.(100)
بعضى نسبت به نماز مراقبند: ((و هم على صلوتهم يحافظون ))(101)
بعضى كار را به خاطر نماز رها مى كنند: ((رجال لا تلهيهم تجارة ولا بيع عن ذكر اللّه ))(102) نه تجارت دائمى و نه بيع موقّت ، مانع آنها از ذكر خدا نيست .
بعضى با نشاط به سوى نماز حركت مى كنند: ((فاسعوا الى ذكراللّه ))(103)
بعضى بهترين لباس را براى نماز مى پوشند: ((خذوا زينتكم عند كل مسجد))(104)
بعضى عشق ثابتى نسبت به نماز دارند: ((الذينهم على صلوتهم دائمون ))(105)
امام باقر عليه السّلام فرمود: مراد دوام بر نمازهاى مستحبّى است . چنانكه مراد از((على صلاتهم يحافظون ))(106) حفاظت بر نمازهاى واجب است كه با شرائط انجام گيرد.
بعضى براى نماز سحرخيزى دارند: ((فتهجّد به نافلة لك ))(107)
در اين آيه ، خطاب به پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله است كه : پاسى از شب را از خواب برخيز وقرآن بخوان . مفسّران اسلامى اين تعبير را اشاره به نماز شب دانسته اند.
بعضى شب را با نماز، صبح مى كنند: ((يبيتون لربهم سجدا و قياما))(108)
و بعضى سجده اى همراه با اشك دارند: ((سجدا و بكيّا))(109)
(خدايا! شرمنده ام كه اين مراحل را مى نويسم ، ولى خودم يكى از اين مراحل را طى نكرده ام ).
اى خواننده عزيز! تو به من كارى نداشته باش .

قرائتي

نماز و نشاط
قرآن از منافقين چنين ياد مى كند كه آنها با كسالت نماز مى خوانند، نه عاشقانه :
((و اذا قاموا الى الصلوة قاموا كُسالى ))(98)
همچنين در آيه 54 سوره توبه از انفاق بدون عشق به شدّت انتقاد شده است :
((لاياءتون الصلوة الاّ و هم كُسالى و لاينفقون الاّ و هم كارهون )) دليل آن هم روشن است : هدف از عبادت و انفاق رشد معنوى است و شرط تحصيل آن علاقه است .

قرائتي

نماز خاشعانه اوّلين شرط ايمان
((قد افلح المومنون الذينهم فى صلاتهم خاشعون ))(96)
قطعا مؤ منين رستگارند آنها كسانى هستند كه در نمازشان خشوع دارند.
ناگفته نماند كه در مكتب انبيا، رستگارى حتمى از معنويّت است ، ولى در مكتب طاغوت ها رستگارى حتمى از زور وقدرت است . فرعون فرياد مى زد كه ((قد افلح اليوم من استعلى ))(97)
امروز هر كه پيروز شود او رستگار خواهد بود.
به هر حال هر كسى هر نوع كار خير و خدمت به مردم انجام دهد، ولى نسبت به نماز كوتاهى كند رستگار نخواهد بود.

قرائتي

نماز و جايگاه خاص آن در ميان عبادات
در آيه 162 سوره نساء، خداوند براى دانشمندان واقعى ، سه ويژگىِ نماز، زكات و ايمان به خدا را مطرح مى كند، امّا هنگام نام بردن از اين عناوين ، عنوانِ نمازگزار را در قالب مخصوص بيان مى كند و مى فرمايد:
((الراسخون فى العلم …))
((المقيمين الصلوة ))
((المؤ تون الزكاة ))
((المؤ منون باللّه ))
اگر به اين چهار كلمه نگاه كنيد، مى بينيد بيان نماز تفاوت دارد، بايد بگويد: ((والمقيمون )) تا با ((راسخون )) و ((مؤ منون )) همسان باشد، ولى ((مقيمين )) گفته يعنى قصد مخصوص براى نماز دارم .
همچنين حضرت ابراهيم مى گويد:
((انّ صلاتى و نسكى ))(95) با اينكه كلمه ((نُسُك )) به معناى عبادت است و شامل نماز هم مى شود، ولى نام نماز را مخصوصا جداگانه مى برد تا اهميّتش را برساند.
در آيه 73 سوره انعام مى خوانيم :
((اوحينا اليهم فعل الخيرات و اقام الصلوة )) ما به انبيا كارهاى خوب و بر پا داشتن نماز را وحى كرديم و با اينكه نماز نيز جزء كارهاى خوب است ، امّا نام آن جداگانه در كنار خيرات برده شده و اين توجّه قرآن بخاطر اهميّت نماز است .

قرائتي

نماز و دعا
علاوه بر دعاهايى كه در قنوت مى خوانيم ، هر نمازگزار با گفتن جمله ((اهدنا الصراط المستقيم )) از خداوند بهترين نعمت ها را كه نعمت هدايت است مى خواهد. هم قبل از شروع به نماز يك سرى دعا وارد شده وهم در تعقيب نماز. به هر حال هر كس نماز بخواند، اهل دعا ونيايش هم مى شود.
البتّه دعا كردن هم آدابى دارد، اوّل بايد از خداوند متعال تمجيد كرد، بعد گوشه اى از نعمت هاى او بخصوص نعمت معرفت و اسلام و عقل و علم و ولايت و قرآن را نام برد و از او تشكّر كرد، بر پيامبرش صلوات فرستاد و بعد بدون آن كه كسى بفهمد، يادى از خطاهاى خود كرد و از او عذر خواست ، بعد صلوات فرستاد و دعا كرد آن هم دعا به همه مردم و والدين و كسانى كه بر ما حقّ دارند.
نماز نيز آميخته اى از توصيف وحمد خدا وبيان نعمت هاى او و طلب هدايت و رحمت اوست و با ((دعا)) پيوندى عميق دارد.

قرائتي