شعبان ماه بسیار شریفى است و به حضرت سید انبیاء صَلَّى اللهِ عَلِیهِ وَ آله منسوب است و آن حضرت این ماه را روزه مى‌گرفت و به ماه رمضان وصل مى‌كرد و مى‌فرمود شعبان، ماه من است هر كه یك روز از ماه مرا روزه بگیرد بهشت برای او واجب می‌شود و از حضرت صادق علیه السلام روایت شده است كه چون ماه شعبان فرا می‌رسید امام زین العابدین علیه السلام اصحاب خود را جمع مى‌نمود و مى‌فرمود اى اصحاب من مى‌دانید این چه ماهى است؟

این ماه شعبان است و حضرت رسول صلى الله علیه و آله مى‌فرمود شعبان ماه من است پس در این ماه براى جلب محبت پیغمبر خود و براى تقرّب به سوى پروردگار خود روزه بدارید. به حقّ آن خدایى كه جان علىّ بن الحسین به دست قدرت اوست سوگند یاد مى‌كنم كه از پدرم حسین بن على علیهماالسلام شنیدم كه فرمود شنیدم از امیرالمؤمنین علیه السلام كه هر كه روزه بگیرد در ماه شعبان براى جلب محبّت پیغمبر خدا و تقرّب به سوى خدا؛ خداوند او را دوست می‌دارد و در روز قیامت كرامت خود را نصیب او می‌گرداند و بهشت را براى او واجب می‌کند.

شیخ از صفوان جمال روایت كرده كه گفت :

حضرت صادق علیه السلام به من فرمود كسانى را كه در اطراف تو هستند را بر روزه گرفتن در ماه شعبان ترغیب کن. گفتم فدایت شوم مگر در فضیلت آن چیزى هست؟ فرمود: بله همانا كه رسول خدا صلى الله علیه و آله هر گاه هلال ماه شعبان را مى‌دید به مُنادیى امر مى‌فرمود كه در مدینه ندا مى‌كرد: اى اهل مدینه من رسولم از جانب رسول خدا صلى الله علیه و آله به سوى شما.

ایشان مى‌فرماید آگاه باشید همانا شعبان ماه من است پس خدا رحمت كند كسى را كه یارى كند مرا بر ماه من یعنى روزه در آن ماه روزه بگیرد.

سپس از حضرت صادق علیه السلام و ایشان از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرد که مى‌فرمود:

از زمانى كه شنیدم منادى رسول خدا صلى الله علیه و آله ندا كرد در ماه شعبان، ترک نشد از من روزه شعبان و ترک نخواهد شد از من تا مدتى كه حیات دارم ان شاء الله تعالى.

سپس مى‌فرمود كه روزه دو ماه شعبان و رمضان توبه و مغفرت از خدا است.

از منظر قرآن و نهج البلاغه ، اهداف بعثت انبیارا میتوان در سه بعد اعتقادی ، اجتماعی و اخلاقی مورد بررسی قرار داد ، اگرچه هریک از این ابعاد دارای منزلت و جایگاه ویژه ای در حرکت انبیا است ولی به نظر میرسد که تمام این جنبه ها به یک هدف اصلی و نهایی منتهی میشود و آن عبارت از رشد و تکامل انسانها و رساندن او به کمال مطلق است .

اگر چه کمال مطلق در آخرت ظهور می یابد ولی مراحل مقدماتی آن (یعنی آمادگی انسان برای رسیدن به آن کمال ) در زندگی دنیوی و مادی تحقق پیدا میکند ، لذا برنامه های انبیا هم دنیا و هم آخرت را در بر میگیرد . به بیان دیگر ، این برنامه ها به شکلی جامع و کامل ، زندگی مادی و معنوی انسان را تحت الشعاع قرار میدهد.

در مورد بعثت انبیا یک حرکت پیوسته و رو به رشد بوده است که به تدریج جوامع انسانی را برای وصول به کمال آماده و مهیا نموده است و هر پیامبری بر اساس ظرفیتهای موجود در جامعه ، مقداری از برنامه های خود را محقق ساخته است تا نوبت به دین خاتم رسید که کامل ترین برنامه تکامل انسان را ارائه نمود ولی موفقیه هر برنامه ای به دو عامل بستگی دارد : اول جامع و کامل بودن آن و دوم پذیرش و اجرای آن توسط مردم .

در خصوص تعالیم دینی ، عامل دوم (پذیرش مردم ) بنا بر عللی دچار ضعف بود ، به نحوی که آموزه های دین فرصت ظهور کامل نیافت ولی باید اذعان داشت که هر آنچه از اعتقادات و اخلاقیات که امروزه در جهان معاصر وجود دارد نتیجه تعالیم انبیاست و این تعالیم به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم ،انسانها را بیدار و آگاه کرده است.

اهداف و دستاورد بعثت پیامبران در قرآن ونهج البلاغه

استاد مطهری

در این رابطه بیان میکند که از آنجا که بشر دارای طبع اجتماعی است یعنی در زندگی خود پیوسته به افراد هم جنس خود نیاز دارد و از سوی دیگر جهت حفظ بقای خود ،سودجو و انحصار طلب است و هر چیزی را برای خود می خواهد و حق دیگران را به حساب نمی آورد این دو عامل سبب شده که همواره افراد بشر در مواردی که منافع آنها مشترک است دچار اختلاف و مشاجره و منازعه شوند . تجربه ثابت کرده که این مشکل توسط عقل حل نمیشود چه عقل محدود بشری نه میتواند به احکام و تکالیف پیچیده ی زندگی پی ببرد و نه میتواند که غریزه خود خواهی را مهار کند . گواه این مطلب آن است که جنگ و ستیزهایی که در دنیا اتفاق می افتد همه توسط عقلا و به رهبری و فرماندهی خردمندان عالم صورت میگیرد.(مطهری ،1372:176) دعوت به خدا وشناختن او ونزدیک شدن به او ، یعنی توحید نظری و با توحید عملی فردی ، اما اقامه عدل و قسط در جامعه ، یعنی برقراری توحید عملی اجتماعی (مطهری، 1372: 175)

علامه طباطبایی می فر ماید :

سبب دعوت دینی همان سیر بشر به حساب طبع و فطرتش به سوی اختلاف است همانطور که فطرتش او را به تشکیل اجتماع مدنی دعوت میکند ، همان فطرت نیز او را به طررف اختلاف میکشاند ، و وقتی راهنمای بشر به سوی اختلاف فطرت او باشد ، دیگر رفع اختلاف از ناحیه ی خود او میسر نیست ، ولاجرم باید عاملی خارج از فطرت او عهده دار آن شود . به همین علت خدای سبحان از راه بعثت انبیا و تشریح شرایع ، نوع بشر را به سوی کمال لایق او هدایت کرد.

( علامه طباطبایی، المیزان، 1376،:249)

ابو علی سینا در کتاب «نجات »

چه زیبا ضرورت نبوت را بیان می کند و میفرماید: « نیاز به نبی و بیان کننده شریعت الهی و ایدئولوژی انسانی در بقای نوع انسان و در رسیدن به کمال وجودی او ، بسی بیشتر است از نیاز به روئیدن ابروان و مقعّر ساختن کف دو پا و منافعی دیگر از این قبیل ، که صرفا در بقای نوع انسانند بدون آنکه ضرورت بقای نوع ایجاب کند(شیروانی ،1379: 188)

اهداف و دستاورد بعثت پیامبران در قرآن و نهج البلاغه

دعوت به توحید ویکتا پرستی : خداوند در قرآن کریم میفرماید:
سوره نحل /36

وَ لَقَدْ بَعَثْنا فِی کُلِّ أُمَّة رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللّهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ الضَّلالَةُ
ما در هر امتى رسولى بر انگیختیم که: «خداى یکتا را بپرستید; و از طاغوت اجتناب کنید» خداوند گروهى را هدایت کرد; و گروهى ضلالت و گمراهى دامانشان را گرفت مسلما دعوت به توحید و یکتا پرستی مهم ترین هدف انبیا ی الهی است ، چرا که در بسیاری از آیات قرآن کریم این مضمون از زبان پیامبران الهی عنوان شده است
…………………
عنکبوت /36

وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَارْجُوا الْيَوْمَ الْآخِرَ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ و به سوى [مردم] مدين برادرشان شعيب را [فرستاديم] گفت اى قوم من خدا را بپرستيد و به روز بازپسين اميد داشته باشيد و در زمين سر به فساد برمداريد .

…………..
هود/50 

وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنْ أَنتُمْ إِلاَّ مُفْتَرُونَ  و به سوى [قوم] عاد برادرشان هود را [فرستاديم هود] گفت اى قوم من خدا را بپرستيد جز او هيچ معبودى براى شما نيست‏شما فقط دروغ پردازيد

………….

اعراف/85
وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءتْكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ فَأَوْفُواْ الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ وَلاَ تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْيَاءهُمْ وَلاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
و به سوى [مردم] مدين برادرشان شعيب را [فرستاديم] گفت اى قوم من خدا را بپرستيد كه براى شما هيچ معبودى جز او نيست در حقيقت‏شما را از جانب پروردگارتان برهانى روشن آمده است پس پيمانه و ترازو را تمام نهيد و اموال مردم را كم مدهيد و در زمين پس از اصلاح آن فساد مكنيد اين [رهنمودها] اگر مؤمنيد براى شما بهتر است.

برقراری قسط وعدل در جامعه بشری قرآن کریم میفرماید:

(25حدید)

لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ  به راستى [ما] پيامبران خود را با دلايل آشكار روانه كرديم و با آنها كتاب و ترازو را فرود آورديم تا مردم به انصاف برخيزند و آهن را كه در آن براى مردم خطرى سخت و سودهايى است پديد آورديم تا خدا معلوم بدارد چه كسى در نهان او و پيامبرانش را يارى مى‏كند آرى خدا نيرومند شكست ناپذير است
جمله لیقوم الناس بالقسط علت فرستادن پیامبران را بیان ممیکند گویی بسط وگسترش قسط در جامعه یکی از اهداف ارسال پیامبران بوده است.

رفع اختلافات دینی:قرآن کریم میفرماید:

كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلاَّ الَّذِينَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ لِمَا اخْتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللّهُ يَهْدِي مَن يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ  مردم امتى يگانه بودند پس خداوند پيامبران را نويدآور و بيم‏دهنده برانگيخت و با آنان كتاب [خود] را بحق فرو فرستاد تا ميان مردم در آنچه با هم اختلاف داشتند داورى كند و جز كسانى كه [كتاب] به آنان داده شد پس از آنكه دلايل روشن براى آنان آمد به خاطر ستم [و حسدى] كه ميانشان بود [هيچ كس] در آن اختلاف نكرد پس خداوند آنان را كه ايمان آورده بودند به توفيق خويش به حقيقت آنچه كه در آن اختلاف داشتند هدايت كرد و خدا هر كه را بخواهد به راه راست هدايت مى‏ كند

تزکیه یا تعدیل غرایز:قرآن کریم میفرماید: (شمس/7-8)
وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا  سوگند به نفس و آن كس كه آن را درست كرد (۷)
فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا  سپس پليدكارى و پرهيزگارى‏اش را به آن الهام كرد (۸)

تعلیم کتاب و آموزش حکمت
قرآن کریم میفرماید(بقره/129) رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنتَ العَزِيزُ الحَكِيمُ پروردگارا در ميان آنان فرستاده‏اى از خودشان برانگيز تا آيات تو را بر آنان بخواند و كتاب و حكمت به آنان بياموزد و پاكيزه‏شان كند زيرا كه تو خود شكست‏ناپذير حكيمى

اتمام حجت بر بندگان
قرآن کریم میفرماید(نساء/165)

رُّسُلًا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا پيامبرانى كه بشارتگر و هشداردهنده بودند تا براى مردم پس از [فرستادن] پيامبران در مقابل خدا [بهانه و] حجتى نباشد و خدا توانا و حكيم است

 قرآن کریم

چرا تمام پیامبران شناخته شده چه آن هایی که در قرآن نام برده شده و چه توسط معصومین علیهم السلام ذکر شده همه در خاور میانه و نواحی اطراف آن هستند؟ مثلاً در اروپا- امریکا شمالی و جنوبی -آفریقا( به جز مصر که جزوخاورمیانه است)- خاور دور و استرالیا هیچ پیامبری از 124000عدد نیست؟

الف:

ظهور پیامبران؛ اختصاص به منطقه خاصی ندارد و آیات قرآن، دلالت دارد بر این که هر قوم و امتی پیامبری داشته ‏اند: و ان من امّة الا خلافیه نذیر، (فاطر، آیه 24) و فلقد بعثنا فی کل امّة رسولاً ان اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت، (نحل، آیه 36).

و نیز خداوند در سوره اسرا می فرماید: …وَ ما کُنّا مُعَذِّبینَ حَتّی نَبْعَثَ رَسُولاً و ما هرگز (قومی را) مجازات نخواهیم کرد، مگر آنکه پیامبری مبعوث کرده باشیم (تا وظایفشان را بیان کند).

و نیز پیامبران اولوالعزم که پنج تن می باشند رسالتشان جهانی بود و اختصاص به منطقه خاصی نداشت، چنان که پیامبر اسلام به دیگر نقاط نامه هایی نوشت و آنها را به دین اسلام دعوت نمود، و حضرت عیسی برای تبلیغ هم خودش مسافرت می نمود و هم حواریون را به اطراف و اکناف می فرستاد (تفسیر جامع، ج‏5، ص: 46)

 اگر در قرآن مجید، تنها نام عدّه معدودی از پیامبران بزرگ برده شده؛ بدین معنا نیست که تعداد ایشان منحصر به همین افراد بوده است؛ بلکه در خود قرآن تصریح شده است که بسیاری از پیامبران بوده‏ اند که نامی از ایشان در این کتاب شریف به میان نیامده است. و رسلاً لم نقصصهم علیک، (نساء، آیه 124). و جالب است بدانید که اگر قرار بود فقط نام تمام پیامبران که تعدادشان 124 هزار نفر است در قرآن ذکر شود تصور کنید که حجم قرآن چقدر می شد!.

ب:

باید راهی ورای حسّ و عقل باشد که بتوان از آن برای هدایت مردم، استفاده کرد، امّا فعلیت یافتن هدایت افراد، مشروط به دو شرط است: یکی آن که خودشان بخواهند از نعمت الاهی بهره‏مند شوند، دوم این که دیگران موانعی برای هدایت آنان فراهم نکنند. محروم ماندن بسیاری از مردم از هدایت پیامبران در اثر سوء اختیار خودشان بوده است؛ چنان که محرومیت بسیاری دیگر، در اثر موانعی بوده که دیگران در راه گسترش دعوت آنان به وجود آورده بودند. البته پیامبران الهی برای برداشتن این موانع از پیش پای مردم، نهایت تلاش را کرده‏ اند.

بنابراین نمی‏توان گفت که همه پیامبران در یک منطقه خاص بوده ‏اند، بلکه طبق احادیثی که در مورد تعداد آنان رسیده است (124 هزار نفر)، از این تعداد چند پیامبر مشخص مربوط به آسیا و خاورمیانه است. از طرفی نمی‏توان گفت که در اروپا پیامبری نیامده است؛ مگر این که دلیلی باشد و دلیل قاطعی در این مورد وجود ندارد. دلایل نقلی یاد شده نیز مخالف چنین دیدگاهی است. بنابراین هر امتی راهنما و پیامبری داشته است تا حجت خداوند بر مردم تمام باشد، هر چند نام بسیاری از پیامبران بر ما نامعلوم است و نیز بعید نیست برخی از بزرگان که در تاریخ نام آنان به چشم می خورد از پیامبران بوده باشند، مثلا برخی گفته اند سقراط نیز پیامبر بوده، که این خود نکته قابل توجهی است.

از نظر عقلی نیز منطقه جغرافیایی پیامبر مهم نیست؛ بلکه آنچه مهم است، تسلیم حقیقت شدن است، چنان که گروندگان به اسلام از نقاط مختلف دنیا بوده و هستند.

توجه به این نکته نیز مفید است که در زمان ظهور پیامبران، منطقه مسکونی عمده انسان‏ها مناطق آسیایی بوده و برخی مناطق مانند آمریکا هنوز کشف نشده بود.

ج:

خاورمیانه و خصوصاً بین النهرین محل ظهور بسیاری از پیامبران شناخته شده بوده است. دلیل این امر به احتمال قوی ظهور تمدن‏های مختلف در این منطقه از جهان است. به گفته باستان شناسان و کسانی که در تاریخ تمدن اقوام و ملل مطالعه می‏کنند اولین نمونه‏ ها در این منطقه شکل گرفته است از این رو ضرورت بعثت پیامبران را در پی داشته است. نکته دیگر این که بسیاری از پیامبران نیز مبعوث شده‏اند ولی ما نامی از آنها در اختیار نداریم قرآن می‏فرماید:«رسلا لم نقصصهم علیک» (پیامبرانی که ما برای تو بازگو نکردیم) لذا مطمئنا در بسیاری از مناطق جهان همانند هند، چنین و … نیز در گذشته‏های دور که امکان ارتباط وجود نداشته بر حسب ضرورت پیامبرانی مبعوث شده‏اند و شواهد تاریخی بشر گواه این معناست. مثلا بودا گر چه نامش را به عنوان پیامبر نمی‏برند ولی وقتی زندگی او بررسی می‏شود بسیاری از خصوصیات پیامبران را در زندگی او و شکل تماس وی با جهان غیب مشاهده می‏کنیم. از همین رو در برخی از روایات آمده که خداوند 124 هزار پیامبر برای بشریت فرستاده است، حال آن که ما به حدود سی اسم واقف هستیم. از طرفی خود قرآن که بزرگ‏ترین حجت قاطع الهی است می‏فرماید: «و لکل قوم هاد» (برای هر قومی ازهر ناحیه پروردگار هدایتگری وجود دارد).

منبع: پایگاه حوزه