اولين شب جمعه ماه رجب را «ليلة الرغاب» (يعنى شب دلدادگان) میگويند و براى آن عملى با فضيلت بسيار از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلم وارد شده كه آن را سيّد در كتاب «اقبال» و علاّمه حلى در «اجازه بنى زهره» نقل كرده اند، بعضى از فضيلت آن اينكه به سبب انجام آن گناهان بسيار آمرزيده مى شود، و نيز نمازى در آن وارد شده كه هركه آن را به جای آورد هنگام شب اوّل قبرش حق تعالى ثواب آن را به نيكوترين صورت و با روى گشاده و درخشان و زبانى گويا به سوی او میفرستد، پس به او میگويد: اى حبيب من تو را بشارت باد كه از هر شدّت و سختى نجات يافتى، بنده میگويد تو كيستى؟ به خدا سوگند من چهره اى زيباتر از چهره تو نديدم، و سخنى شيرين تر از سخن تو نشنيدم، و بويى بهتر از بوی تو نبوييدم! ! پاسخ ميدهد: من ثواب آن نمازم كه در فلان شب، از فلان ماه، از فلان سال به جاى آوردی امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا كنم، و مونس تنهايى تو باشم، و هراس را از تو برگيرم و هنگامی كه در صور (شيپور قيامت) دميده شود، در عرصه قيامت سايه اى بر سرت خواهم افكند، پس خوشحال باش كه خير هرگز از تو جدا نخواهد شد.

كيفيت اين نماز چنين است: اولين پنجشنبه ماه رجب را روزه میدارى، چون شب جمعه داخل شود، ما بين نماز مغرب و عشا، دوازده ركعت نماز بجاى مى آورى، هر دو ركعت با يك سلام به اين ترتيب كه در هر ركعت يك مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه «سوره قدر» و دوازده مرتبه «سوره توحيد» می خوانى و هنگامى كه از نماز فارغ شدى هفتاد مرتبه مى گويى:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ وَ عَلَى آلِهِ [وَ آلِ مُحَمَّدٍ] .
خدايا! بر محمّد پيامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست

سپس به سجده میروى و هفتاد مرتبه ميگويى:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَ الرُّوحِ
پاك و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح

آنگاه سر از سجده بر می دارى و هفتاد مرتبه مى گويى:
رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيُّ الْأَعْظَمُ
پروردگارا! مرا بيامرز و بر من مهرورز و از آنچه از من میدانى بگذر، تو خداى برتر و بزرگ ترى

دوباره به سجده مى روى و هفتاد مرتبه مى گويى:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَ الرُّوحِ
پاك و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح
سپس حاجت خود را میطلبى كه به خواست خدا برآورده خواهد شد.

آگاه باش زيارت حضرت رضا عليه السّلام در ماه رجب مستحب است، و انجام آن در اين ماه امتياز خاصى دارد، همانگونه كه انجام عمره در ماه رجب فضيلت دارد تا جايى كه روايت شده انجام آن در اين ماه، در فضيلت همتاى حج است و نيز نقل شده: حضرت سجاد عليه السّلام در ماه رجب به عمره مشرّف شده بود، و شب و روز نزد كعبه نماز میخواند، و در حالى كه پيوسته در سجده بود اين ذكر از زبان ايشان شنيده میشد:
عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ
گناه از بنده ات بزرگ شده، پس بگذر گذشت از سوى تو زيبا باشد.

سوم رجب مصادف است با سالروز شهادت امام هادی (علیه السلام )، پیشوای دهم شیعیان در ماه ذی الحجه سال 212 ه.ق در شهر صریا (نزدیک مدینه) دیده به جهان گشود.
 پدر ایشان حضرت امام محمدتقی جوادالائمه علیه السلام و مادرشان بانویی فاضله و عفیفه به نام سمانه است.

نام مبارک ایشان علی از القابشان نقی، هادی و نجیب؛ و کنیه‌شان ابوالحسن است.

امام علی‌النقی الهادی(علیه السلام )،در سال 220 ه.ق به امامت رسیدند. در این زمان ایشان در مدینه بودند و در آنجا به مدت 13 سال وظایف امامت خود را انجام می‌دادند؛ مردم از این سرچشمه حیات معنوی و علمی و فکری سیراب می‌شدند و ایشان نیز به همه امور شیعیان رسیدگی می‌کردند تا این که متوکل (خلیفه وقت) که در دشمنی با ائمه اطهار(علیهم السلام )،مشهور بود؛ به خاطر هراسی که از نفوذ و محبوبیت امام علیه السلام در جامعه داشت ایشان را از مدینه به سامرا فراخواند زیرا احساس می‌کرد که باید امام (علیه السلام )،را از نزدیک تحت نظر بگیرد. پس از آمدن امام (علیه السلام )،به سامرا، اگرچه ایشان ظاهرا آزاد بود اما «متوکل» منزلشان را طوری انتخاب کرده بود که همواره تحت نظر باشند. او به طور مرتب دستور تفتیش منزل ایشان را صادر می‌کرد و تمام دیدارها و رفت و آمدها توسط نیروهای حکومتی کنترل می‌شد.

او جو بسیار خفقان آمیزی را بر جامعه حکم فرما کرده بود و سختگیری و فشار زیادی را بر شیعیان اعمال می‌کرد: علویان را در محاصره اقتصادی قرار داده بود. به شاعران درباری مال فراوانی می‌داد تا در اشعار خود به ائمه علیه السلام بی احترامی کنند. او اکثر سادات جلیل القدر آن زمان را دستگیر و زندانی کرده بود. از هولناکترین اقدامات او در دوره حکومتش، انهدام و تخریب مرقد امام حسین (علیه السلام )،بود. اوضاع معیشتی مردم و خصوصا علویان در زمان خلفای عباسی مخصوصا متوکل و بقیه خلفای هم عصر امام هادی (علیه السلام )، بسیار دشوار بود زیرا آنان بیت المال مسلمین را صرف خوشگذرانی‌هایی می‌کردند که به گواهی تاریخ، هزینه‌های مربوط به آنها بی‌سابقه بوده است.

برخی از اقدامات امام هادی علیه السلام در زمان امامت

امام هادی علیه السلام با این که شدیدا تحت نظر بود، اما از پای ننشست و فعالیت‌های خود را به شیوه‌ای مطابق اوضاع زمان خویش به پیش برد. از مهمترین فعالیت‌های ایشان این بود که به مردم از راه‌های گوناگون آگاهی داده و منصب امامت و مقام علمی خود را در طی سخنان خویش و در مناظرات و پرسش و پاسخ‌های علمی، آشکار کرده و تثبیت کنند. همچنین عدم مشروعیت حکومت بنی عباس را تبیین می‌کردند. یکی دیگر از محورهای فعالیت امام(علیه السلام )،آماده کردن مردم و شیعیان نسبت به غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی بود. البته ایشان با نهایت احتیاط و جلوگیری از حساس شدن حکومت، این موضوع را به طور سربسته در ضمن سخنان خویش ذکر می‌فرمودند.

از دیگر اقدامات این امام بزرگوار؛ مبارزه با انحرافات، تربیت نیرو و افراد شایسته، تقویت سازمان وکالت، تبیین مقام شامخ امامت از طریق زیارت غدیریه و زیارت جامعه است.

زیارت جامعه کبیره

از امام هادی علیه السلام چندین دعا و زیارت نامه برجای مانده است که از مشهورترین آنها زیارت جامعه کبیره است. این زیارت دارای سند صحیح بوده و از نظر بلاغت نیز در بالاترین درجه قرار دارد. شروح متعددی به فارسی و عربی بر این زیارت نوشته شده است. زیارت جامعه کبیره متضمن مفاهیمی بسیار عالی و مطالبی بدیع است.

از دیگر زیارات بر جای مانده از امام هادی علیه السلام، زیارت غدیر است که در آن هم خصوصیات و ویژگی‌های حضرت علی (علیه السلام ) و هم حادثه غدیر ذکر شده است.

شبکه ارتباطی وکالت

شرایط بحرانی‌ای که امامان شیعه(علیهم السلام )، در زمان عباسیان با آن روبرو بودند، آنان را واداشت تا ابزاری جدید برای برقراری ارتباط با پیروان خود جستجو کنند. این ابزار چیزی جز شبکه ارتباطی وکالت و تعیین نمایندگان و کارگزاران در مناطق مختلف توسط امام (علیه السلام )،نبود.

هدف اصلی این سازمان جمع آوری خمس، زکات، نذور و هدایا از مناطق مختلف توسط وکلا، و تحویل آن به امام، و نیز پاسخگویی امام (علیه السلام )،به سؤالات و مشکلات فقهی و عقیدتی شیعیان و توجیه سیاسی آنان توسط وکیل امام(علیه السلام )، بود. این سازمان کاربرد مؤثری در پیشبرد مقاصد امامان(علیهم السلام )، داشت.

امام هادی (علیه السلام )،که در سامراء تحت نظر و کنترل شدیدی قرار گرفته بود، برنامه تعیین کارگزاران و نمایندگان را که پدرش امام جواد (علیه السلام )،اجرا کرده بود، ادامه داد و نمایندگان و وکلایی در مناطق و شهرهای مختلف منصوب کرد و بدین وسیله یک سازمان ارتباطی هدایت شده و هماهنگ به وجود آورد که هدف‌های یاد شده را تامین می‏‌کرد.

فقدان تماس مستقیم بین امام (علیه السلام )،و پیروانش، نقش مذهبی - سیاسی وکلا را افزایش داد، به نحوی که کارگزاران (وکلای) امام (علیه السلام )،مسئولیت بیشتری در گردش امور یافتند. وکلای امام (علیه السلام )،بتدریج تجربیات ارزنده‏‌ای را در سازماندهی شیعیان در واحدهای جداگانه به دست آوردند. گزارش‌های تاریخی متعدد نشان می‏‌دهد که وکلا، شیعیان را بر مبنای نواحی گوناگون به چهار گروه تقسیم کرده بودند: نخستین ناحیه، بغداد، مدائن و عراق (کوفه) را شامل می‏‌شد. ناحیه دوم، شامل بصره و اهواز بود. ناحیه سوم، قم و همدان، و بالاخره ناحیه چهارم، حجاز، یمن و مصر را در بر می‏‌گرفت. هر ناحیه به یک وکیل مستقل واگذار می‏‌شد که تحت نظر او کارگزاران محلی، منصوب می‏‌شدند. اقدامات سازمان وکالت را در دستور العمل‌های حضرت هادی (علیه السلام )، به مدیریت این سازمان، می‏‌توان مشاهده کرد.

شهادت امام(علیه السلام )

امام هادی (علیه السلام )، با آنکه در سامراء تحت کنترل و مراقبت قرار داشت، اما با وجود همه رنج‌ها و محدودیت‌ها هرگز به کمترین سازشی با ستمگران تن نداد. بدیهی است که شخصیت الهی و موقعیت اجتماعی امام (علیه السلام ) و نیز مبارزه منفی و عدم همکاری او با خلفا، برای طاغوت‌های زمان هراس آور و غیر قابل تحمل بود، و پیوسته از این موضوع رنج می‏‌بردند. سرانجام تنها راه را خاموش کردن نور خدا پنداشتند و درصدد قتل امام (علیه السلام )،برآمدند و بدین ترتیب امام هادی (علیه السلام )،نیز مانند امامان (علیهم السلام )،پیشین با مرگ طبیعی از دنیا نرفت، بلکه در زمان «معتزّ»، مسموم گردید و در رجب سال 254 هجری به شهادت رسید و در سامراء، در خانه خویش به خاک سپرده شد.

حضرت امام محمد بن على باقر العلوم (عليه السلام ) در روز جمعه اول رجب سال 57 ه‍ در مدينه تولد شدند. ولادت آن حضرت روزهاى سوم و ششم صفر و پنجم و بيست و دوم رجب هم ذكر شده است .

نام مبارك آن حضرت محمد، كنيه ايشان ابو جعفر و القاب آن حضرت باقر العلوم ، الشاكر لله ، هادى ، امين و شبيه است . و لقب اخير به خاطر شباهت آن حضرت به پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم ) است

پدر بزرگوارش حضرت امام زين العابدين على بن الحسين (عليه السلام ) و مادر آن حضرت ام عبد الله فاطمه دختر امام حسن مجتبى (عليه السلام ) است امام باقر (عليه السلام ) اولين علوى است كه از پدر و مادر نسب شريفش به پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) و حضرت علی (عليه السلام ) و حضرت زهرا ( سلام الله عليها) مى رسد.

امام صادق (عليه السلام ) درباره ام عبد الله مى فرمايند: ((از زنهاى با ايمان و پرهيزكار و نيكوكار بود). در روايت ديگر امام صادق (عليه السلام ) مى فرمايند: ((در ميان فرزندان امام حسن (عليه السلام ) مثل او نبود)). در عظمت و شرافت اين بانو همين بس كه با حضرت سيد الساجدين على بن الحسين (عليه السلام )و باقر العلوم (عليه السلام ) در واقعه كربلا حضور داشت و همراه آن بزرگواران و زينب كبرى(سلام الله عليها) و ديگر اهل بيت (عليهم السلام ) به اسارت رفت و وقايع كوفه و شام را ديد.

منبع: تقویم شیعه

این روز، روز شریفى است و برای آن چند عمل ذکر شده است:
1) روزه .
روایت شده که حضرت نوح علیه السلام در این روز به کشتى سوار شد و به کسانى که همراه او بودند امر فرمود روزه بگیرند که هر کس این روز را روزه بگیرد، آتش جهنم یک سال از او دور شود .

2) غسل .
3) زیارت امام حسین علیه السلام.

از امام جعفر صادق علیه السلام که روایت است که: هر کس امام حسین علیه السلام را در روز اول رجب زیارت کند، خداوند او را بیامرزد. البته قابل ذکر است که زیارت از راه دور هم مورد قبول است
4) بخواند دعاى طویلى که سیّد در اقبال نقل فرموده .
5) شروع کند به نماز سلمان بدین طریق که ده رکعت نماز گذارد و بعد ازهر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت یک مرتبه حمد و سه مرتبه سوره توحید و سه مرتبهقُلْ یا اَیُّهَا الْکافِرُونَ بخواند و بعد از هر سلام دستها را بلند کند و بگوید :
لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَلَهُ الْحَمْدُیُحْیى وَیُمیتُ وَهُو حَىُّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَهُوَ عَلى کُلِّشَىْءٍقَدیرٌ َ پس بگوید: اَللّهُمَّ لا مانِعَ لِما اَعْطَیْتَ وَلا مُعْطِىَ لِما مَنَعْتَ وَلا یَنْفَعُ ذَاالْجَدِّمِنْکَ الْجَدُّ

معبودى نیست جز خداى یگانه که شریک ندارد فرمانروایى از آن او است و ستایش مخصوص او است زنده مى کند و مى میراند و او است زنده اى که هرگز نمیرد هر چه خیر است بدست او است و او بر هر چیزى توانا استخدایا جلوگیرىنیست از آنچه تو عطا کنى و عطابخشى نیست براى آنکس که تو منعش کنى و کوشش شخص کوشا او را از تو بى نیاز نکند
پس دستها را بر روى خود کشد و در روز نیمه ی ماه نیز این نماز را بهمین کیفیّت بخواند لکن عوض این دعا بعد از عَلى کُلِّشَىْءٍقَدیرٌ بگوید: اِلها واحِدا اَحَدا فَرْدا صَمَدا لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَلا وَلَدا

و در روز آخر ماه نیز چنین کند لکن بعداز عَلى کُلِّشَىْءٍ قَدیرٌ بگوید :
وَصَلَّى اللّهُ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطّاهِرینَ وَلا حَوْلَ وَلاقُوَّةَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ
پس دستها را بر روى خود بکشد و حاجت خودرا بطلبد و از فوائد این نماز نباید غفلت نمود که آن بسیار است .
از براى حضرت سلمان نیز نماز دیگرى است در روز اوّل این ماه ده رکعت در هر رکعت حمد یکمرتبه و توحید سه مرتبه با فضیلت بسیار که مجملش آمرزش گناهان و محفوظ بودن از فتنه قبر و عذاب روز قیامت و رفتن جُذام و بَرَص و ذات الجنب از خواننده آن است و سیّد نیز براى این روز چهار رکعت نماز نقل کرده هر که خواهد به اقبال مراجعه کند.

این شب، شب شریفى است و در آن چند عمل وارد شده است:

1) وقتی هلال ماه دیده شد فرد بگوید:
اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ رَبِّى وَ رَبُّکَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ.
و از حضرت رسول صلى الله علیه و آله منقول است که چون هلال رجب را مى‏دید مى‏گفت: اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِى رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ رَمَضَانَ وَ أَعِنَّا عَلَى الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ حِفْظِ اللِّسَانِ وَ غَضِّ الْبَصَرِ وَلا تَجْعَلْ حَظَّنَا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ

2) غسل.
حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرموده‌اند: هر کس ماه رجب را درک کند و اول و وسط و آخر آن ماه را غسل نماید، از گناهان خود پاک می‌شود مانند روزى که از مادر متولد شده است.
3) زیارت امام حسین علیه السلام .

4) بعد از نماز مغرب بیست رکعت، یعنی 10 نماز دو رکعتی نماز گزارده شود. تا خود، اهل، مال و اولادش محفوظ بماند و از عذاب قبر در پناه باشد.
5) بعد از نماز عشاء دو رکعت نماز گزارده شود بدین نحو:

در رکعت اول حمد و ألم نشرح یک مرتبه و توحید سه مرتبه و در رکعت دوم حمد و ألم نشرح و توحید و معوذتین خوانده شود و پس از سلام، سى مرتبه لا إِلَهَ إِلا اللهُ بگوید و سى مرتبه صلوات بفرستد تا حق تعالى گناهان او را بیامرزد مانند روزى که از مادر متولد شده است.