فاطمه بنت اسد
فاطمه بنت اسد، مادر امیرالمؤمنین (علیهالسلام)، از قریش و از خاندان بنیهاشم است. چون «اسد»، فرزند عبد مناف بوده و ازاینرو با ابوطالب عموزاده و با رسول خدا (صلیالله علیه و اله و سلم) نیز از یک تیرهاند. فاطمه از زنان سابقهدار در تاریخ اسلام است و به خاطر محبتهایی که در دوران کودکی به رسول خدا(صلیالله علیه و اله و سلم) کرده بود، شدیداً مورد علاقه آن حضرت بوده و پیغمبر خدا تا زنده بود از محبتهایی که این بانوی اسلام در کودکی به آن حضرت کرده بود، یاد میکرد و دربارهاش دعای خیر میفرمود؛ چون فاطمه برای آن حضرت، مانند مادر مهربانی بود که او را چون عزیزان خود تربیت نموده و بزرگ نمود.
و ابنابیالحدید در شرح نهجالبلاغه گفته است، فاطمه نخستین زنی است که با رسول خدا (صلیالله علیه و اله و سلم) پس از خدیجه بیعت نمود و یازدهمین مسلمانی است که به اسلام گروید و چون هنگام مرگ او فرارسید، وصیت خود را به رسول خدا (صلیالله علیه و اله و سلم) کرد و آن حضرت نیز پذیرفت و بر او نماز گزارد. و چنانکه میدانیم سبقت در اسلام یکی از فضایل بزرگ برای هر مرد و زن مسلمانی به شمار میرود و فاطمه پس از خدیجه کبری، گوی سبقت را در این فضیلت از دیگران ربوده است. در مهاجرت به مدینه نیز وی از زنانی است که گوی سبقت را ربود و جزء پیشتازان این راه بود و این نیز فضیلت دیگری است که هرکس زودتر از دیگران هجرت کرده، به همان نسبت بر سایر مسلمانان فضیلت و برتری دارد و این مطلب را خداوند در سوره توبه اینگونه بیان فرمود:
وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تحتها الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فیها أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ
و آنان که سبقت به ایمان گرفتند، از مهاجر و انصار (و در دین ثابت ماندند) و آنان که به نیکی پیروی آنان کردند، خدا از آنها خشنود است و آنها از خدا خشنودند و خدا برای همه آنها بهشتهایی که از زیر درختان آنها نهرها جاری است، مهیا ساخته که در آن بهشت تا ابد متنعّم باشند، این به حقیقت سعادت بزرگ است.