فراهم کردن زمینه غیبت حضرت مهدی (علیه السلام)

امام هادی (ع) از اوضاع و احوال دوران خود و نـیز دوران فرزندش امام حسن عسکری (ع) آگاهی کامل داشت و می دید روز به روز جوّ فشار و اختناق، شدیدتر و حسّاسیت دستگاه خـلافت نـسبت به امامان شیعه بیشتر می شود. هم چنین می دانست که در آینده نزدیک، تاریخ امـامت در آسـتانه تحوّلی جدید و بی سابقه یعنی غیبت امـام (ع) از انـظار قـرار می گیرد؛ از این رو، یکی از محورهای فعّالیت خود را آماده ساختن اذهـان شـیعیان نسبت به غیبت نوه بزرگوارش حضرت مهدی (ع) قرار داد. فعّالیت های امام (ع) در این زمینه در شـعاعی مـحدود و در نهایت دقّت و احتیاط صورت مـی گرفت و سـعی حضرت بـر این بـود که هـیچ مشخّصه ای از حضرت مهدی (ع) - حتّی نام او - بـرای مـردم بازگونشود تا مبادا به گوش حکمرانان عباسی برسد و از لحاظ امنیتی به زیان جـبهه امـامت تمام شود. درادامه به چند روایـت درهمین مورد اشاره مـی شـود.عبدالعظیم حسنی، یکی از یاران امام هـادی (ع)، بـه حضور آن حضرت رسید و عقاید خود بر او عرضه کرد. در بخش امامت، یکایک امامان را نام برد و چـون بـه امام هادی (ع) رسید درنگ گـرد. امـام (ع) سـخن او را پی گرفت و فرمود: پس از مـن، حـسن است؛ پس مردم با جـانشین او چـگونه خواهند بود؟: عبدالعظیم پرسید: چگونه سرورم!؟ فرمود زیرا او دیده نمی شود و جایز هم نیست نام او برده شود تـا زمـانی که قیام کند و زمین را پر از عدل و داد نـماید، آنـسان که از ظلم و جـور پر شـده اسـت. 

درروایـتی دیگر آمده است که علی بن عبدالغفّار می گوید: شیعیان پس از درگذشت امام جواد (ع) به امام هـادی (ع) نـوشتند و از جانشین آن حضرت پرسیدند. امام (ع) در پاسخ نـوشت: امـر امـامت تـا مـادامی که من زنده ام بـر عـهده من است و پس از من بر عهده جانشین من که از سوی خدا تعیین شده است. چه خواهد بـود بـرای شـما نسبت به «خَلَفِ» بعد از «خَلَف»؟(ابن بـابویه، ج2،1377ش،ص:382و411 ) هـمین طـور عـلی بـن مـهزیار می گوید: به ابوالحسن عسکری (ع) نوشتم و از آن حضرت از «فَرَج» پرسیدم. امام (ع) در پاسخ نوشت:زمانی که مولا و صاحب شما از سرزمین ستمگران غایب شد، منتظر فرج باشید. (همان،ص:380) ایوب بن نوج از امام هـادی (ع) نقل می کند که آن حضرت فرمود: زمانی که پیشوای شما از میان شما برداشته شود، از زیر پای خود منتظر فرج باشید.(کلینی،ج1،ص:341) امام هادی (ع) در این بیانات، بطور کلی و سربسته به موضوع غیبت امام زمان (ع) اشاره نموده، اذهان یاران خـود را بـرای رویارو شدن با این دوران آماده کرده است. از طرف دیگر، حصر امام هادی(ع) و فرزند بزرگوارشان امام حسن عسکری(ع) درخانه ای در درون پادگان دشمن، مردم را آماده پذیرش عصر غیبت و ارتباط غیرمستقیم با امام مـی کـرد. دوره غیبت صغری امام عصر(عج) که ارتباط مردم با ایشان فقط از طریق ۴ تن از نواب خاص آن حضرت انجام می شد، شباهت زیادی به دوره در حـصر قـرار داشتن امام هادی و امام حـسن عـسکری (علیهماالسلام) داشت، چون در دورانی که این دو امام بزرگوار تحت حصر قرار داشتند، هر کس به سهولت نمی توانست با این دو بزرگوار ارتباط برقرار کـند و ایـن شرایط زمینه پذیرش غـیبت صـغری را برای امام زمان (عج ) آماده می کرد و بعد هم که غیبت کبری آغاز شد، شرایط به گونه ای بود که امکان ایجاد انحراف در میان شیعیان را از بین می برد؛ در حالیکه بـدون ایـن زمینه سازی ها امکان انحراف، بسیار فراوان بود. همان طور که در دوران ائمه قبلی شاهدیم که به عنوان نمونه وقتی امام صادق(ع) یا امام موسی کاظم(ع) به شهادت رسیدند، انـحرافاتی در جـامعه اسلامی پدیـد آمد و فرقه هایی به وجود آمد که مدعی بودند مهدی موعود هستند. اما با زمینه سازی هـا و برنامه ریزی دقیقی که امام هادی و امام حسن عسکری (علیهماالسلام ) انـجام دادنـد در عـصر غیبت صغری و بعد هم در دوره آغاز غیبت کبری شیعیان با چنین مشکلات و معضلاتی که قبلا و در عصر شهادت بـقیه امـامان (علیهم السلام) بوجود آمده بود ، رو به رو نشدند.

منبع:(ابن بابویه،ج2،1377ش، ص:380 وطبری،ص:409)