روش های امام حسین در تربیت اخلاقی پیروان : تبیین عملی معارف

يکی‌ از دستورات‌ دلپذير و تربيتی‌ اسلام،‌ اين‌ است‌ که‌ اگر کسی‌ به‌ شما خوبی کرد، به‌ بهتر از آن‌ جواب دهید. اين‌ کار موجب گسترش‌ نيکی‌ ميان‌ افراد جامعه‌ و توسعه فرهنگ محبت و اخلاق نیک می‌‌شود. رفتار امام‌ حسين‌(ع)، يکی‌ از جلوه‌‌های‌ آشکار اين‌ سخن‌ است‌.‌ أَنس‌ بن ‌مالک‌ می‌‌گويد:

نزد امام‌ حسين‌(ع)بودم‌، کنيزکی‌ در حالی‌ که‌ دسته‌‌ای‌ ريحان‌ به‌ دست‌ داشت‌، وارد شد و آن‌ را تقديم‌ امام‌ نمود. حضرت‌ فرمود: «تو را به‌ خاطر خداوند آزاد کردم»‌. با تعجب‌ پرسيدم:‌ «کنيزکی‌ برای‌ شما دسته‌‌ای‌ ريحان‌ آورد و به‌ شما سلام‌ کرد. شما او را آزاد کرديد!؟». امام(ع) فرمود: «خداوند اين‌‌گونه‌ ما را ادب‌ کرده‌ است؛ زيرا‌ فرموده ‌است‌: وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ حَسيبا؛ هر گاه‌ کسی‌ به‌ شما تحيت‌ و درود گفت و سخن یا رفتار خوشایندی با شما داشت‌، شما نيز جواب‌ او را به‌ همان‌ يا بهتر از آن‌ بگوييد؛ و جواب‌ بهتر اين‌ کنيز، آزادی‌ اوست»‌.

رفتار کریمانه­‌تری نیز در زندگی سیدالشهدا(ع) وجود دارد که گذشت از حقوق شخصی و اخلاق عفو مدارانه را آموزش می‌دهد:

یکی از خدمتکاران امام حسین(ع) جنایتی در محدوده حقوق شخصی حضرت مرتکب شده بود که مستحق مجازات و اجرای حدّ بود. حضرت حکم کرد که شلاق بخورد. آن خدمتکار که حضرت را می‌شناخت، پس از شنیدن حکم، حضرت را به آیه 134 سوره آل‌عمران توجه داد و گفت: «وَالکاظِمینَ الغَیظ»؛ یعنی اهل تقوا کسانی هستند که خشم خود را فرو می‌خورند. امام(ع) فرمود: «رهایش کنید». آن خدمتکار فرصت را مناسب دید و گفت: سرور من! «والعافِینَ عَنِ النّاس؛ متقین از گناه مردم می‌گذرند». حضرت فرمود: «تو را عفو کردم». آن غلام ادامه داد: «وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ؛ خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد». حضرت فرمود: «أنتَ حُرٌّ لِوجهِ اللهِ و لَكَ ضِعفُ ما كُنتُ أُعطِيكَ؛ تو در راه خدا آزادی و تو را دو برابر [حقوقی] که تا کنون به تو پرداخت می‌کردم، می‌دهم».

این رفتار امام حسین(ع)، زندگی‌ساز و درس‌آموز است تا اگر زیردستی یا کارگری حقی از ما را ضایع کرد، اگرچه از نظر قانون می‌توانیم او را مجازات کنیم؛ ولی بر اساس قرآن و روش تربیتی اهل‌بیت:، رضای خدا را در گذشت، نادیده گرفتن خطا و نیکی کردن به خطاکار برگزینیم؛ رفتاری که برای خطاکار بسیار سازنده است.

زمانی سرش در گریبان بماند

پس آنگه به عفو آستین برفشاند ‏

به دستان خود بند از او برگرفت

سرش را ببوسید و در بر گرفت

بزرگیش بخشید و فرماندهی

ز شاخ امیدش برآمد بهی

 منبع:روش‌های امام حسین(ع)در تربیت اخلاقی پیروان/فرج‌الله میرعرب