اهل بیت کیستند؟

این قول که خطاب آیه‌ی تطهیر به زوجات پیامبر است، به مقاتل نسبت داده شده، ولی با ظاهر آیه، منافات دارد، چه خطاب آیه به مردان است نه زنان. ضمیر«کم» در «عنکم الرجس» جمع مذکر حاضر است و از نظر ادبی، صحیح نیست که زنان مورد خطاب باشند و با فصاحت و بلاغت قرآن متناسب نیست. [1]
در اینجا یک اشکال پیش می‌آید و آن این که اگر خطاب آیه به مردان است، فاطمه علیهاالسلام که زن است، چگونه می‌تواند مشمول آیه شود.
پاسخش این است که از باب «تغلیب»، فاطمه علیهاالسلام مشمول آیه است، چه وی تنها زنی است که در میان اهل‌بیت علیهم‌السلام است. در اینجا اگر برای فاطمه علیهاالسلام ضمیر مؤنث و برای بقیه ضمیر مذکر آورده می‌شد، علاوه بر اطاله‌ی سخن، کلام نیز از فصاحت و بلاغت بیرون می‌آمد. پس لازم بود که ضمیر مذکر از باب تغلیب (غلبه دادن اکثریت بر اقلیت) آورده شود. مثل آنجا که پدر و مادر را والدین می‌گوییم. کلمه‌ی «والدین» مذکر است در حالی که مادر را نیز شامل می‌شود و از لحاظ ادبی نیز درست و از باب تغلیب است. چنان که خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ بِالْوالِدَیْنِ إحْساناً.» پس اگر مورد خطاب، زنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم باشند، چرا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به ام‌سلمه- که این آیه در خانه‌اش نازل شد- اجازه نداد که داخل «کسا» شود و فقط فاطمه علیهاالسلام و همسر و فرزندانش بودند که داخل کساء شدند؟ به علاوه، صدها روایت- مبنی بر این که آیه‌ی تطهیر درباره ایشان نازل شد، نه درباره‌ی زنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم- وارد شده است. [2] .
«ابوسعید خدری» می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: این آیه در حق پنج کس آمد: من، علی، فاطمه، حسن و حسین علیهم‌السلام. «عطاء بن ریاح» روایت می‌کند که ام‌سلمه گفت: آیه‌ی تطهیر در خانه‌ی من بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرود آمد و آن هنگامی بود که فاطمه علیهاالسلام وارد شد و دیگی از «حریره» [3] با خود آورد.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: علی و حسنین را نیز دعوت کن. فاطمه علیهاالسلام بیرون رفت و آنان را دعوت کرده و جملگی از آن تناول کردند. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روی گلیم خیبری نشسته بود. آن گلیم را بر گرفت و بر رویشان افکند و دستانش را بالا گرفت و فرمود:
«بار خدایا! برای هر پیامبر، اهل‌بیتی است و اینان اهل‌بیت من هستند، رجس و پلیدی را از ایشان ببر و پاک گردان.» [4] ام‌سلمه می‌گوید:در همان حال جبرئیل فرود آمد و این آیه نازل شد.
خداوند متعال مردم را دعوت به دوستی و محبت اهل‌بیت می‌کند و در حقیقت از افتخارات اهل‌بیت است که تا این حد مورد توجه و عنایت الهی قرار گرفته‌اند.
«ای پیامبر! به آنان بگو، من به خاطر ابلاغ رسالت مزدی نمی‌طلبم جز آنکه نسبت به خویشان من مودت داشته باشید و هر که کار نیک کند، ما بر نیکی‌اش بیفزاییم. خداوند آمرزنده و پذیرنده سپاس بندگان است.» [5] .
«سعید بن جبیر (ره)» از ابن‌عباس (ره) روایت می‌کند که وقتی این آیه نازل شد، صحابه گفتند:
ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم! آنها کیستند که مأمور به مودت نسبت به[ 8]ایشان هستیم؟
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
علی علیه‌السلام، فاطمه علیهاالسلام و حسنین علیهماالسلام هستند. [6] .
«ابوحمزه ثمالی (ره)» به نقل از «سدعی (ره)» می‌گوید: «اقتراف حسنه»، همان مودت و محبت آل‌محمد صلی الله علیه و آله و سلم است.
امام حسن مجتبی علیه‌السلام در خطبه‌ای که ایراد فرمود، خطاب به مردم بیان داشتند:
من از اهل‌بیت هستم و از کسانی می‌باشم که خداوند، محبت و مودت بر ایشان را بر هر مسلمانی فرض و لازم داشته است.
«اسماعیل بن عبدالخالق (ره)» از ابی‌عبدالله علیه‌السلام روایت می‌کند که آیه‌ی مودت، درباره‌ی اصحاب کساء (اهل‌بیت) نازل شد. [7] .

[1] معصوم سوم، ص 16-تفسیرالمیزان، ج 16، ص 320، تفسیر ابوالفتوح، ج 8، ص 186، کفایةالموحدین، ص 174.

[2] فاطمه الزهرا علیهاالسلام من المهد الی اللحد، ص 99.

[3] معصوم سوم، ص 16.

[4] اَللَّهُمَّ اِنَّ لِکُلَّ نَبِیً أَهْلُ الْبَیْت و هؤلاءِ أَهلُ‌بَیْتی. فَاذْهَبِ الرِّجْسَ عَنْهُم وَ طَهِّرْهُم تَطْهیراً.

[5] قُل لّا اَسْئَلُکمْ عَلَیْهِ أَجراً اِلَّا المَوَدَّةَ فِی الْقُربی وَ مَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِد لهُ فیها حُسناً اِنَّ اللَّهَ غَفُور شَکُور. (شوری/ 23).

[6] تفسیر مجمع البیان، ج 2، ص 327، حق الیقین، ص 39.

[7] همان.

[8] نهایةالأرب، ج 3، ص 153.