وظایف فردی زن منتظر در جامعه منتظر مهدی علیه السلام

حال که زن منتظر در نگاه اول، انگیزه های لازم را برای کسب شناخت ضرورت و اهمیت حضور فعال به عنوان بانویی در خدمت تحقق انتظار دریافت، باید شناخت خویش را در رفتار صحیح و مورد انتظار صاحب الزمان (عج) انجام دهد.

1 - خودسازی زن منتظر در جامعه منتظر مهدی علیه السلام
زن منتظر به سمت انسان کامل که نزدیک ترین حالت به پروردگار است حرکت می کند. امیال و غرایز را در مسیر رشد قرار میدهد و مسیر زندگی خویش را به سوی انتظار به حرکت در میآورد و از مرحله محب خدا بودن به مرحله محبوب خدا بودن میرسد. زن با ایمان با عفت و حجاب ضمن سلامت جامعه سعی میکند به درجه ای از تکامل برسد و با رعایت ایمان و عمل صالح به خودسازی خود میپردازد؛ زیرا ایمان باید همراه با عمل صالح باشد. نمایانگر این بیان، آیاتی که در آنها حدود ٤٩ بار «اللذین آمنوا» و «عملوا الصالحات» در قرآن کریم همراه هم آمده که این ایمان همراه با باور و اعتقاد قلبی است. قرآن کریم به زیبایی این مرحله را چنین توصیف میکند:

«قالت الأعراب آمنا قل لم تؤمنوا ولکن قولوا أسلمنا و لما یدخل الإیمان فی قلوبکم و إن تطیعوا الله و رسوله لا یلتکم من أعمالکم شیئا ان الله غفور رحیم، (حجرات /١٤)؛

آن اعراب بادیه نشین گفتند: ما ایمان آورده ایم، به آنان بگو: شما هنوز ایمان نیاورده اید، بلکه بگوئید: اسلام آورده ایم و هنوز ایمان در دل های شما وارد نشده است و اگر خدا و رسولش را اطاعت کنید، خداوند ذره ای از اعمال شما کم نمیکند. همانا خداوند آمرزنده مهربان است».

علامه طباطبایی در تفسیر شریف المیزان میفرماید:

«کلمه ایمان به معنای اذعان و تصدیق و لوازم آن است… پس صرف اعتقاد، ایمان نیست مگر آنکه به لوازم آن چیزی که بدان معتقد شده ایم ملتزم شویم وآن را بپذیریم»، (طباطبایی، المیزان، ج ١٥، ص ٤).

ایمان و عمل صالح بدون ولایت ائمه علیهم السلام و بیزاری از دشمنان آنها محقق نخواهد شد. ابو بصیر بیان میکند:

امام صادق (علیه السلام) روزی فرمودند: آیا به شما در مورد چیزی خبر ندهم که خداوند عملی از بندگان را بدون آن قبول نمیکند؟ گفتم: آری، فرمود: شهادت به یگانه بودن خدا و این که محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بنده او و رسول اوست و اقرار بدان چه خدا به آن امر نموده است یعنی ولایت ما و بیزاری از دشمنان ما، و طمأنینه و تلاش و انتظار قائم را داشتن (مرتضوی، امام خمینی و الگوهای دین شناختی در مسائل زنان، ج ١، ص ١٥٦).

یکی دیگر از راه های پاک سازی درون خویشتن داری و تسلط بر نفس است. افرادی که بر مبنای اخلاق کار می کنند تذکر دهنده درونی دارند خطاهای خویش را می پذیرند و به فکر اصلاح خود و دیگران هستند، به اصولی معتقدند که شاید برای دیگران معقول نباشد، این تسلط به نفس بر شخص توانایی مقاومت در برابر طوفان های هیجانی را می دهد، خداوند متعال در این زمینه می فرماید:

«قد أفلح من زکاها وقد خاب من دساها، (شمس /٩-١٠)؛

هرکس نفس خویش را تزکیه کند به یقین رستگار شده واگر ناامید و محروم گردد آن کس که نفس خود را به گناه آلوده سازد».

امام صادق (علیه السلام) در همین سوره به دوران غیبت اعم از زن و مرد میفرماید:

«من سره أن یکون من أصحاب القائم فلینتظر و لیعمل بالورع و محاسن الأخلاق و هو منتظر، فإن مات و قام القائم بعده کان له من الأجر مثل أجر من أدرکه، فجدوا و انتظروا هنیئا لکم أیتها العصابۀ المرحومۀ، (نعمانی، الغیبه، ج ١٢، ص ١٦)؛ هرکه دوست دارد از یاران قائم باشد، پس باید انتظار کشد و در حالی که منتظر است، پارسایی و اخلاق نیک را در پیش گیرد. اگر (با چنین حالتی) از دنیا برود و بعد از مرگ او، قائم قیام کند، همانند اجر کسی را دارد که قائم را درک کند. پس (در کار و عمل) بکوشید و منتظر باشید؛ گوارایتان باد ای جماعت مشمول رحمت».

به همین خاطر این نجوای امام حسن (علیه السلام) وجود زن منتظر را فراگرفته و به آن عمل میکند که:

«ای فرزند آدم! وقتی از شکم مادر به دنیا آمده ای در حال سپری کردن عمر خود هستی، پس از این سرمایه استفاده کنید چرا که مؤمن در تهیه زاد و توشه است و کافر در فکر لذت و بهره از این عالم، (مجلسی، بحارالانور، ج ٧٥، ص ١١٢).

او میداند که همان گونه نوع تکلیف یک فرد عالم با یک بازاری ساده فرق دارد. پس تکلیف زن منتظر با زن عادی فرق دارد.

بنابراین منتظرین واقعی همه اعمال و رفتار خویش را مطابق عمل معصومین قرار میدهد و حرکت در مسیر انسان کامل را انجام میدهد یعنی از هرگونه همکاری با ظلم و فساد اجتناب می کند؛ زیرا انتظار می رود الگوی نجابت و حیا و پاکی باشند و از آنان که خود را شیعه زهرا (علیها السلام) و امت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) می دانند، حجاب و عفاف را رعایت کنند وگرنه رضای خدا و رسول و امام زمان (عجل الله تعالی علیه) را نمی توانند کسب کنند، (مطهری، انسان کامل، ص ٨١).

٢- زن منتظر در جامعه منتظر مهدی علیه السلام و معرفت و شناخت به امام
از جمله ویژگیهای انسان میل فطری او به شناختن حقایق از واقعیت است تا حوادث خلقت را بررسی کند که این میل فطری دارای ابعاد گسترده همراه با سعادت و شقاوت است اینکه شناخت پیدا کنیم که هدف از آفرینش بندگی خداوند است.

خداوند می فرماید:

«ما خلقت الجن والإنس إلا لیعبدون، (ذاریات / ٥٦)؛ و جن و انس را نیافریدم مگر برای آنکه مرا عبادت کنند».

و اساس بندگی شناخت خداوند است این معرفت زمانی به کمال می رسد که پیامبران به ویژه خاتم را بشناسی (صدوق، توحید، ص ٣٤).

در عالم یک خورشید وجود دارد که مظهر کمال الاهی است که هر کسی به اندازه معرفت خویش بهره می برند (مصباح یزدی، مشکات، ص ٢٦٤).

از این رو مهم ترین وظیفه ای که هر شیعه منتظری برعهده دارد شناخت وجود مقدس امام و حجت زمان خویش است چرا که امام او در روی زمین برای هدایت انسان ها از مهمترین وظایف مؤمنان محسوب می شود، به همین دلیل در حدیث آمده است که:

«من مات لا یعرف إمامه مات میتۀ جاهلیۀ، (نعمانی، الغیبه، ص ١٣٠؛ کلینی، اصول کافی، ص ٣٧٧)؛ هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است».

مؤلف کتاب مکیال المکارم می فرماید: شناخت امام زمان جز به دو امر حاصل نمی گردد: اول شناختن امام به نام و نسب، دوم شناخت صفات و خصائص او و تحصیل این شناخت از اهم واجبات است (موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ج ٢، ص ١٦٧).

نشاط حقیقی هر کس به انس با خداست و حجت خدا راهی است تا انسان به آن انس برسد و باعث تأسی به امام زمان میشود.

حضرت علی(علیه السلام) در این باره می فرماید:

«رجال مؤمنون عرفات الله حق معرفته و هم معرفته و هم أنصار المهدی فی آخر الزمان، (صدوق، کمال الدین، ج ٢، ص ٤٢٣)؛ مردان مومنی که خدا را در کمال شایستگی شناخته اند و ایشان یاوران مهدی آخر زمان اند».

یک زن به منزله یک فرد مسلمان و انسانی که در تربیت و ساختن انسان های با معرفت، مؤثر است. باید حضرت زهرا (علیها السلام) را الگوی خود قرار دهد؛ چرا که بالاترین و بهترین زن نمونه است که تمام زن ها و مسلمانان از او درس میگیرند (طاهرزاده، بصیرت و انتظار فرج، ص ٩٢).

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

«یا علی أعجب الناس إیمانا وأعظمهم یقینا قوم یکونون فی آخر الزمان لم یلحقوا النبی وحجب عنهم الحجۀ فآمنوا بسواد علی بیا ض، (مجلسی، بحارالانور، ج ٢١، ص ٣٦٦)؛

ای علی! ایمان آن مردمی شگفت آورتر و یقینشان باعظمت تر است که در آخر زمان خواهند بود. پیامبر را ندیده اند و حجت هم از آنان در پرده [ی غیبت] است و با این حال، به سیاهی ای که بر روی سفیدی است [یعنی قرآن]، ایمان می آورند».

انسان فطرتا کمال جو و در پی یافتن فرد اکمل می باشد معرفت در پی شناخت از محبوب است، خداوند حجتی است برای ما و در سر راه زندگیمان، همان طور که جد گرامی اش فرمود:

«المهدی طاووس اهل الجنۀ، (گلپایگانی، منتخب الاثر، ص ١٨٥)؛ مهدی طاووس اهل بهشت است».

عدم شناخت امام زمان کفر و نفاق و گمراهی است برای شخصی که معرفت الهی صورت گرفته، ولی در پذیرفتن آن کوتاهی کرده است؛ زیرا همه فضیلت ها و ارزش ها در بندگی خدای متعال و محبت امام و ملتزم شدن به آن برمی گردد (سلیمانیان، درسنامه مهدویت، ج ٢، ص ٢٢٤).

٣- زن منتظر در جامعه منتظر مهدی علیه السلام و تربیت نسل منتظر
خانواده بهترین محیط برای بروز استعداد زن است، زیرا با توجه به نقش بی بدیل انسان سازی زن که متناسب با قوای جسمی و روحی او در محیط خانواده، مناسب ترین گزینه در بنیان اجتماع است (زیبایی نژاد، درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، ص ٨٣).

بنابراین اگر ولایتمداری به ولی خدا از مهمترین ارزش یک فرد است، پس خانواده متولی انتقال آن است، همان رسالتی که در جهان هستی، خالق انسان ها قرار داده شده، معمار انقلاب، حضرت امام خمینی (ره) نیز آن را چنین بیان نموده که:

«همان طور که قرآن انسان ساز میباشد، زن نیز انسان ساز است»، (امام خمینی(ره)، جایگاه و نقش زن در نظام های مختلف، ص ١٤٧).

همچنین بزرگ بانوی اسلام حضرت زهرا (علیها السلام) می فرمایند:

«آن گاه که زن در منزل به امور خانه و تربیت فرزند مشغول است به خدا نزدیک تر میشود»، (دشتی، فرهنگ سخنان حضرت زهرا (علیها السلام)، ص ١٤٦).

زنان شیعه با بهره گیری از آموزه های دینی، آن را به فرزندان منتقل کرده اند، اما در عصر جدید تربیت انسان دیندار از اهمیت بالایی برخوردار است. مادران منتظر باید بدانند یکی از مسئولیت ها تلاش برای تربیت یک نسل ولایی است. چرا که تمامی ارزش دینی، اخلاقی، ملی وغیره در درون خانواده است که شکل میگیرد، و به جامعه منتقل میشود. زیرا ولایتمداری از جمله ارزش ها یی است، که دشمن متوجه آن میشود. او از طریق خانواده وارد میشود که از نسلی به نسل دیگر منتقل میگردد (معین الاسلام، زن منتظر و منتظر پروری، ص ١٢٣).

از این رو رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله وسلم) به والدین سفارش کردند:

«أدبوا أولادکم علی ثلاث خصال: حب نبیکم، و حب أهل بیته، و قراءة القرآن، (کنتوری، خلاصه عرفات الانوار، ج ٤، ص ٢٥٥)؛ فرزندان خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوست داشتن پیامبرتان، دوست داشتن اهل بیت او و خواندن قرآن».

پس زنان باید این مقام را به منزله یک رسالت الهی که خداوند بر دوش آنها قرار داده است، حفظ کنند و از خداوند در انجام چنین مسئولیت خطیری، یاری بخواهند، با تربیت نسل منتظر زمینه برای ظهور آماده و بر نیروهای توانمند بیفزایند و خود در زمره یاران مهدی در زمان غیبت و رزمندگان راه او باشد. و یاد امام عصر را در محیط خانه زنده نگاه دارد که از کودکی خو بگیرند و رابطه قلبی برقرار نماید و حضور حضرت صاحب را در منزل از کودکی احساس نمایند (معین الاسلام، زن منتظر و منتظر پروری، ص ١٧١).

بر اساس روایت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند:

«کلکم راع فمسؤول عن رعیته، و الرجل راع علی أهل بیته و هو مسؤول عنهم و المرأة راعیة علی بیت بعلها و ولده و هی مسؤولة عنهم، (سیوطی، جامع الصغیر، ص ٩٥؛ محمد محمدی ری شهری، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ص ٢٦٤)؛

هر یک از شما که [به گونه ای] سرپرست است، در باره زیردستش بازخواست می شود. مرد، سرپرست خانواده خویش است و در باره آنها از او بازخواست می شود. زن نیز سرپرست خانه شوهر خود و فرزندان اوست و در باره آنها از او سؤال خواهد شد».

زن مسلمان در مقام انتظار با پرداختن به خانواده و تربیت فرزندان مؤثرترین نقش اجتماعی را دارد که با ارائه الگوی برتر از یک زن کامل، هدایتگر سایر زنان گردد، تا دنیا شاهد قدرت عظیم فرهنگی و دینی زنان باشد. بدانند همچنان که زنانی در سقوط پرچمدار هبوط نفس انسانی اند، در معنویت نیز بانوانی مؤمن و با استقامت پاسداری از دین را به عهده داشته و با پرورش فرزندانی که یاور انقلاب مهدوی اند، زمینه را برای تحولی بزرگ فراهم می آورند. زن منتظر با خودسازی و تهذیب نفس به ترتیب فرزندان خود با فرهنگ انتظار به آنان، آگاهی های لازم را در خصوص انتظار و ظهور حضرت حجت (علیه السلام) را به ایشان می آموزد تا یاورانی پاک و شجاع برای یاری بقیه الله الاعظم (عجل الله تعالی علیه) بپروراند (حیدری، زن انتظار ظهور، ص ٧).

منبع : فصلنامه مطالعات و تحقیقات در علوم رفتاری، تابستان 1401 - شماره 11 , شهبازی