راهکار امام رضا(ع) برای برون رفت از پدیده تکفیر

حضرت امام رضا علیه السلام در ضمن توصیه هایی به ابن ابی محمود، اهداف جعل احادیث از سوی مخالفین که به دروغ آن را به ائمه نسبت داده اند تشریح فرموده اند.

ابراهيم بن ابي محمود می گويد: به امام رضا عليه السّلام عرض كردم: يابن رسول اللَّه! از مخالفين شما در فضائل امير مؤمنان و خاندان شما رواياتى هست كه امثال آن را در بين روايات شما نمى بينم، آيا به آنان معتقد شويم؟.
حضرت فرمودند: پدرم از پدرش و آن حضرت از جدّ خود برايم روايت كردند؛ كه حضرت رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: هر كس به سخنگويى گوش فرا دهد او را عبادت كرده است. اگر آن سخنگو از جانب خدا سخن مي گفت، او خدا را عبادت كرده و اگر از جانب ابليس سخن مي گفت، ابليس را عبادت كرده است؛ سپس فرمودند: اى ابن ابي محمود! مخالفين ما سه نوع خبر در فضائل ما جعل كرده اند:

1- غلوّ؛
 2- كوتاهى در حقّ ما؛
 3- تصريح به بدى هاى دشمنان ما، و دشنام به آنان.
وقتى مردم، اخبار غلوّ آمیز آن دسته را مي شنوند، شيعيان ما را تكفير مى كنند و مي گويند: شيعه قائل به ربوبيّت ائمّه خود مى باشد. و وقتى كوتاهى در حقّ ما را مى شنوند، به آن معتقد مي شوند و هنگامی که بدى هاى دشمنان ما و دشنام به آنان را مي شنوند، ما را دشنام مي دهند!.
(پیش خود می گویند: همان گونه که امامان شیعه، ما را دشنام می دهند، ما نیز آن ها را دشنام می دهیم!!) حال آن كه، خداوند مي فرمايد: «وَ لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ» (و كسانى را كه مشركين، به عنوان عبادت مي خوانند، دشنام ندهيد، چه آن كه آنان نيز خدا را به ظلم و از روى نادانى دشنام خواهند داد. انعام: 108)
اى ابن ابي محمود!
 وقتى مردم به چپ و راست مي روند تو ملازم طريقه ما باش، زيرا هر كس با ما همراه شود ما با او همراه خواهيم بود، و هر كس از ما جدا شد ما نيز از او جدا خواهيم شد، كمترين چيزى كه باعث مى شود انسان از ايمان بيرون رود اين است كه: در مورد سنگريزه بگويد؛ اين هسته است و سپس بدان معتقد شده و از مخالفين خود تبرّى جويد.
اى ابن ابي محمود!
آن چه را براي تو گفتم، حفظ كن و نگه دار، زيرا خير دنيا و آخرت را براي تو در اين گفتار گردآورى كردم.

*متن عربی
 قَالَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ أَبِي مَحْمُودٍ فَقُلْتُ لِلرِّضَا يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنَّ عِنْدَنَا أَخْبَاراً فِي فَضَائِلِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع وَ فَضْلِكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ هِيَ مِنْ رِوَايَةِ مُخَالِفِيكُمْ وَ لَا نَعْرِفُ مِثْلَهَا عِنْدَكُمْ أَ فَنَدِينُ بِهَا فَقَالَ يَا ابْنَ أَبِي مَحْمُودٍ لَقَدْ أَخْبَرَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَنْ أَصْغَى إِلَى نَاطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ فَإِنْ كَانَ النَّاطِقُ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَدْ عَبَدَ اللَّهَ وَ إِنْ كَانَ النَّاطِقُ عَنْ إِبْلِيسَ فَقَدْ عَبَدَ إِبْلِيسَ ثُمَّ قَالَ الرِّضَا يَا ابْنَ أَبِي مَحْمُودٍ إِنَّ مُخَالِفِينَا وَضَعُوا أَخْبَاراً فِي فَضَائِلِنَا وَ جَعَلُوهَا عَلَى ثَلَاثَةِ أَقْسَامٍ أَحَدُهَا الْغُلُوُّ وَ ثَانِيهَا التَّقْصِيرُ فِي أَمْرِنَا وَ ثَالِثُهَا التَّصْرِيحُ بِمَثَالِبِ أَعْدَائِنَا فَإِذَا سَمِعَ النَّاسُ الْغُلُوَّ فِينَا كَفَّرُوا شِيعَتَنَا وَ نَسَبُوهُمْ إِلَى الْقَوْلِ بِرُبُوبِيَّتِنَا وَ إِذَا سَمِعُوا التَّقْصِيرَ اعْتَقَدُوهُ فِينَا وَ إِذَا سَمِعُوا مَثَالِبَ أَعْدَائِنَا بِأَسْمَائِهِمْ ثَلَبُونَا بِأَسْمَائِنَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لا تَسُبُّوا الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ يَا ابْنَ أَبِي مَحْمُودٍ إِذَا أَخَذَ النَّاسُ يَمِيناً وَ شِمَالًا فَالْزَمْ طَرِيقَتَنَا فَإِنَّهُ مَنْ لَزِمَنَا لَزِمْنَاهُ وَ مَنْ فَارَقَنَا فَارَقْنَاهُ إِنَّ أَدْنَى مَا يَخْرُجُ بِهِ الرَّجُلُ مِنَ الْإِيمَانِ أَنْ يَقُولَ لِلْحَصَاةِ هَذِهِ نَوَاةٌ ثُمَّ يَدِينَ بِذَلِكَ وَ يَبْرَأَ مِمَّنْ خَالَفَهُ يَا ابْنَ أَبِي مَحْمُودٍ احْفَظْ مَا حَدَّثْتُكَ بِهِ فَقَدْ جَمَعْتُ لَكَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَۀ

منبع: عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج 1، ص:303