چهل حدیث نورانی از امام موسی الکاظم علیه السلام

۱. کلید بصیرت
الإمام الكاظم(ع : تَفَقَّهوا فی دینِ اللّهِ، فَإِنَّ الفِقهَ مِفتاحُ البَصیرَةِ.

امام كاظم(ع):در دین خدا، ژرفكاوی كنید؛ زیرا دین شناسی، كلید بصیرت است.
تحف العقول: ص۴۱۰

۲. پیری زودرس
الإمام الكاظم(ع : كَثرَةُ الهَمِّ یورِثُ الهَرَمِ.

امام كاظم(ع):فراوانی غصّه، موجب پیری است.
تحف العقول: ص ۴۰۳

۳. صداقت در گفتار
الإمام الكاظم(ع : مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَكی عَمَلُهُ.

امام كاظم(ع):هر كه زبانش صادق باشد کردارش پاکیزه است.
تحف العقول: ص ۳۸۸، س ۱۷

۴. حسن نیت
الإمام الكاظم(ع : مَنْ حَسُنَتْ نیتُهُ زیدَ فی رِزْقِهِ.

امام كاظم(ع):هر كه فكر و نیتش نیك باشد در روزی اش توسعه خواهد بود.
تحف العقول: ص ۳۸۸، س ۱۷

۵. نیکی به برادران و خانواده
الإمام الكاظم(ع : مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِإخْوانِهِ وَ أهْلِهِ مُدَّ فی عُمْرِهِ.

امام كاظم(ع):هر كه به دوستان و خانواده اش نیكی و احسان كند، عمرش طولانی خواهد شد.
تحف العقول: ص ۳۸۸، س ۱۷

۶. دغلکاری و آزار
الإمام الكاظم(ع : لَیسَ مِن أخلاقِ المُؤمِنینَ الغِشُّ ولَا الأَذی.

امام كاظم(ع):دَغَلکاری و آزاررسانی، از اخلاق مؤمنان نیست.
الكافی: ج ۸ ص ۱۲۶ ح ۹۵

۷. ولخرجی و اسراف
الإمام الكاظم(ع : مَن بَذَّرَ و أَسرَفَ زالَت عَنهُ النِّعمَةُ.

امام كاظم(ع):هر كس ولخرجی و اسراف كند، نعمت از او زایل می شود.
تحف العقول: ص ۴۰۳

۸. راهنمای عاقل
الإمام الكاظم(ع : لِكُلِّ شَیءٍ دَلیلٌ وَ دَلیلُ الْعاقِلِ التَّفَكُّر.

امام كاظم(ع):برای هر چیزی، دلیل و راهنمائی است و راهنمای شخص عاقل، تفكّر و اندیشه می باشد.
تحف العقول: ۳۸۶

۹. مشورت
الإمام الكاظم(ع : مَنِ اسْتَشارَ لَمْ یعْدِمْ عِنْدَ الصَّوابِ مادِحا، وَ عِنْدَ الْخَطإ عاذِرا.

امام كاظم(ع):كسی كه در امور زندگی خود با اهل معرفت مشورت كند، چنانچه درست و صحیح عمل كرده باشد مورد تعریف و تمجید قرار می گیرد و اگر خطا و اشتباه كند عذرش پذیرفته است.
نزهة الناظر و تنبیه الخاطر: ص ۱۲۳، ح ۱۳

۱۰. پرخوابی و بیکاری
الإمام الكاظم(ع : إنَّ اللّهَ جَلَّ وعَزَّ یبغِضُ العَبدَ النَّوّامَ الفارِغَ.

امام كاظم(ع):خداوند عز و جل بنده پُر خوابِ بیكار را دشمن می دارد.
الكافی: ۵ / ۸۴ / ۲

۱۱. امانت داری
الإمام الكاظم(ع : رَأسُ السَّخاءِ أداءُ الأَمانَةِ.

امام كاظم(ع):سرآمد سخاوت، بازگرداندن امانت است.
نزهة الناظر: ص ۱۹۰ ح ۴۰۶

۱۲.خلاصه علوم
الإمام الكاظم(ع : وَجَدْتُ عِلْمَ النّاسِ فی أرْبَعٍ: أوَّلُها أنْ تَعْرِفَ رَبَّكَ، وَالثّانِیةُ أنْ تَعْرِفَ ما صَنَعَ بِكَ، وَالثّالِثَةُ أنْ تَعْرِفَ ما أرادَ مِنْكَ، وَالرّابِعَةُ أنْ تَعْرِفَ ما یخْرِجُكَ عَنْ دینِكَ.

امام كاظم(ع):تمام علوم جامعه را در چهار مورد شناسائی كرده ام:
اوّلین آن ها این كه پروردگار و آفریدگار خود را بشناسی و نسبت به او شناخت پیدا كنی.
دوّم، این كه بفهمی كه از برای وجود تو و نیز برای بقاء حیات تو چه كارها و تلاش هائی صورت گرفته است.
سوّم، بدانی كه برای چه آفریده شده ای و منظور چه بوده است.
چهارم، معرفت پیدا كنی به آن چیزهائی كه سبب می شود از دین و اعتقادات خود منحرف شوی یعنی راه خوشبختی و بدبختی خود را بشناسی و در جامعه چشم و گوش بسته حركت نكنی.
كافی: ج ۱، ص ۵۰، ح ۱۱،

۱۳. اسباب رحمت و برکت الهی
الإمام الكاظم(ع : إنَّ أهْلَ الاْ رْضِ مَرْحُومُونَ ما یخافُونَ، وَ أدُّوا الاْمانَةَ، وَ عَمِلُوا بِالْحَقِّ.

امام كاظم(ع):اهل زمین مورد رحمت ـ و بركت الهی ـ هستند، مادامی كه خوف و ترس (از گناه و معصیت داشته باشند)، ادای امانت نمایند و حقّ را دریابند و مورد عمل قرار دهند.
تهذیب الا حكام: ج ۶، ص ۳۵۰، ح ۹۹۱

۱۴. انسان های دو چهره و دو زبان
الإمام الكاظم(ع : بِئْسَ الْعَبْدُ یكُونُ ذاوَجْهَینِ وَ ذالِسانَینِ.

امام كاظم(ع):بد شخصی است آن كه دارای دو چهره و دو زبان می باشد، ـ كه در پیش رو چیزی گوید و پشت سر چیز دیگر ـ.
تحف العقول: ص ۲۹۱

۱۵. خسارت دیده
الإمام الكاظم(ع : اَلْمَغْبُونُ مَنْ غَبِنَ عُمْرَهُ ساعَة.

امام كاظم(ع):خسارت دیده و ورشكسته كسی است كه عُمْر خود را هر چند به مقدار یك ساعت هم كه باشد بیهوده تلف كرده باشد.
نزهة الناظر و تنبیه الخاطر حلوانی: ص ۱۲۳، ح ۶.

۱۶. فرق عاقل و جاهل
الإمام الكاظم(ع : ما قُسِّمَ بَینَ الْعِبادِ أفْضَلُ مِنَ الْعَقْلِ، نَوْمُ الْعاقِلِ أفْضَلُ مِنْ سَهَرِالْجاهِلِ.

امام كاظم(ع):چیزی با فضیلت تر و بهتر از عقل، بین بندگان توزیع نشده است، تا جائی كه خواب عاقل بهتر از شب زنده داری جاهل بی خرد است.
تحف العقول: ص ۲۱۳،

۱۷. اداء امانت و راستگویی
الإمام الكاظم(ع : أداءُالاْمانَةِ وَالصِّدقُ یجْلِبانِ الرِّزْقَ.

امام كاظم(ع):امانت داری و راست گوئی، هر دو موجب توسعه روزی می شوند.
تحف العقول: ص ۲۹۷

۱۸. خیانت و دروغ
الإمام الكاظم(ع : الْخِیانَةُ وَالْكِذْبُ یجْلِبانِ الْفَقْرَ وَالنِّفاقَ.

امام كاظم(ع):خیانت در امانت و دروغ گوئی موجب فلاكت و بیچارگی و سبب تیرگی دل می باشد.
تحف العقول: ص ۲۹۷

۱۹.قدرت معنوی
الإمام الكاظم(ع : مَنْ اَرادَ أنْ یكُونَ أقْوی النّاسِ فَلْیتَوَكَّلْ علَی اللّهِ.

امام كاظم(ع):هركس بخواهد (در هر جهتی) قوی ترینِ مردم باشد باید توكّل در همه امور، بر خداوند سبحان نماید.
بحارالا نوار: ج ۷۵، ص ۳۲۷، ضمن ح ۴.

۲۰. اینگونه باش
الإمام الكاظم(ع : أبْلِغْ خَیرا وَ قُلْ خَیرا وَلاتَكُنْ إمَّعَة.

امام كاظم(ع):نسبت به هم نوع خود خیر و نیكی داشته باش، و سخن خوب و مفید بگو، و خود را تابع بی تفاوت و بی مسئولیت قرار مده.
تحف العقول: ص ۳۰۴

۲۱.برخورد با عالم و جاهل
الإمام الكاظم(ع : عَظِّمِ العالِمَ لِعِلْمِهِ وَدَعْ مُنازَعَتَهُ، وَ صَغِّرِالْجاهِلَ لِجَهْلِهِ وَلاتَطْرُدْهُ وَلكِنْ قَرِّبْهُ وَ عَلِّمْهُ.

امام كاظم(ع):عالم را به جهت عملش تعظیم و احترام كن و با او منازعه منما، و اعتنائی به جاهل مكن ولی طردش هم نگردان، بلكه او را جذب نما و آنچه نمی داند تعلیمش بده.
تحف العقول: ص ۲۰۹

۲۲. دنیا مانند مار
الإمام الكاظم(ع : مَثَلُ الدّنیا مَثَلُ الْحَیةِ، مَسُّها لَینٌ وَ فی جَوْفِهَا السَّمُّ الْقاتِلِ، یحْذَرُهَاالرِّجالُ ذَوِی الْعُقُولِ وَ یهْوی اِلَیهَا الصِّبْیانُ بِأیدیهِمْ.

امام كاظم(ع):مَثَل دنیا همانند مار است كه پوست ظاهر آن نرم و لطیف و خوشرنگ، ولی در درون آن سمّ كشنده ای است كه مردان عاقل و هشیار از آن گریزانند و بچّه صفتان و بولهوسان به آن عشق می ورزند.
تحف العقول: ص ۲۹۲

۲۳. دنیا مانند آب دریا
الإمام الكاظم(ع : مَثَلُ الدُّنیا مَثَلُ ماءِ الْبَحْرِ كُلَّما شَرِبَ مِنْهُ الْعطْشانُ اِزْدادَ عَطَشا حَتّی یقْتُلُهُ.

امام كاظم(ع): مثَل دنیا (و اموال و زیورآلات و تجمّلات آن) همانند آب دریا است كه انسانِ تشنه، هر چه از آن بیاشامد بیشتر تشنه می شود و آنقدر میل می كند تا هلاك شود.
تحف العقول: ص ۲۹۲

۲۴. ترک اهل بیت(ع)
الإمام الكاظم(ع : مَنْ تَرَكَ أهْلَ بَیتِ نَبیهِ ضَلَّ.

امام كاظم(ع):هركس اهل بیت پیغمبر(ص) را رها كند گمراه می گردد.
اصول كافی: ج ۱ ص ۷۲ ح ۱۰.

۲۵. مشقت در کودکی
الإمام الكاظم(ع : یسْتَحَبُّ غَرامَةُ الْغُلامِ فی صِغَرِهِ لِیكُونَ حَلیما فی كِبَرِهِ.

امام كاظم(ع):بهتر است پسر را در دوران كودكی به كارهای مختلف و سخت، وادار نمائی تا در بزرگی حلیم و بردبار باشد.
وسائل الشّیعة: ج ۲۱، ص ۴۷۹، ح ۲۷۸۰۵.

۲۶. خوب خرج کردن برای خانواده
الإمام الكاظم(ع : ینْبَغی لِلرَّجُلِ أنْ یوَسِّعَ عَلی عَیالِهِ لِئَلاّ یتَمَنَّوْا مَوْتَهَ.

امام كاظم(ع):سزاوار است مرد نسبت به اهل منزل خود دست و دل باز باشد و در حدّ توان رفع نیاز كند تا آرزوی مرگش را ننمایند.
وسائل الشّیعة: ج ۲۱، ص ۴۷۹، ح ۲۷۸۰۵.

۲۷. محاسبه نفس
الإمام الكاظم(ع : لَیسَ مِنّا مَنْ لَمْ یحاسِبْ نَفْسَهُ فی كُلِّ یوْمٍ، فَإِنْ عَمِلَ حَسَنا إسْتَزادَ اللّهَ، وَ إنْ عَمِلَ سَیئا اسْتَغْفَرَ اللّهَ وَ تابَ اِلَیهِ.

امام كاظم(ع):از شیعیان و دوستان ما نیست، كسی كه هر روز محاسبه نَفْس و بررسی اعمال خود را نداشته باشد، كه اگر چنانچه اعمال و نیاتش خوب بوده، سعی كند بر آن ها بیفزاید و اگر زشت و ناپسند بوده است، از خداوند طلب مغفرت و آمرزش كند و جبران نماید.
وسائل الشّیعة: ج ۱۶، ص ۹۵، ح ۲۱۰۷۴.

۲۸. عمل از روی درایت
الإمام الكاظم(ع : قَلیلُ الْعَمَلِ مِنَ الْعاقِلِ مَقْبُولٌ مُضاعَفٌ وَ كَثیرُ الْعَمَلِ مِنْ أهْلِ الْهَوی وَالْجَهْلِ مَرْدُودٌ.

امام كاظم(ع):اعمال شخص عاقل مقبول است و چند برابر أجر خواهد داشت، ولی شخص نادان و هوسران گرچه زیادكار و خدمت و عبادت كند پذیرفته نخواهد بود.
الكافی: ج ۱ ص ۱۷ ح ۱۲.

۲۹. اسباب نورانیت چشم
الإمام الكاظم(ع : ثَلاثَةٌ یجْلُونَ الْبَصَرَ: النَّظَرُ إلَی الخُضْرَةِ، وَالنَّظَرُ إلَی الْماءِ الْجاری، وَالنَّظَرُ إلَی الْوَجْهِ الْحَسَنِ.

امام كاظم(ع):سه چیز بر نورانیت چشم می افزاید: نگاه بر سبزه، نگاه بر آب جاری و نگاه به صورت زیبا.
وسائل الشّیعة: ج ۵، ص ۳۴۰، ح ۳.

۳۰. محبوب ترین بنده
الإمام الكاظم(ع) : إنَّ أحَبَّ عِبادِ اللّهِ إلَى اللّهِ المُتَّقِی التّائِبُ.

امام كاظم(ع): محبوب ترینِ بندگان در نزد خداوند، پرهیزگار توبه كننده است.
تفسیر القمّی: ج ۲ ص ۳۷۷، دانشنامه قرآن و حدیث جلد ۱۸، صفحه: ۲۰

۳۱. طلب روزی حلال مانند جهاد در راه خدا
الإمام الكاظم(ع) : مَن طَلَبَ هذَا الرِّزقَ مِن حِلِّهِ لِیعودَ بِهِ عَلى نَفسِهِ وعِیالِهِ، كانَ كَالمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللّهِ عز و جل.

امام كاظم(ع): هر كس این روزى را از حلالش بجوید تا آن را براى خود و خانواده اش فراهم آورَد، مانند مجاهدِ در راه خداوند عز و جل است.
الكافی: ج ۵ ص ۹۳ ح ۳، دانشنامه قرآن و حدیث جلد ۱۸، صفحه: ۴۹۴

۳۲. پذیرایی از مهمان
الإمام الكاظم(ع) : إنَّ رَسولَ اللّهِ(ص) كانَ إذا أتاهُ الضَّیفُ أكَلَ مَعَهُ، ولَم یرفَع یدَهُ مِنَ الخوانِ حَتّى یرفَعَ الضَّیفُ یدَهُ.

امام كاظم(ص): پیامبر خدا(ص) هر گاه برایش مهمان مى آمد، غذایش را با او مى خورد و دست از سفره نمى كشید تا آن كه مهمان، دست مى كشید.
الكافی: ج ۶ ص ۲۸۶ ح ۴، سیره پیامبر خاتم(ص)، جلد۴ صفحه: ۳۰۸

۳۳. یاد مرگ
الإمام الكاظم(ع) ـ عندَ قَبرٍ ـ: إنّ شیئا هذا آخِرُهُ لَحَقیقٌ أن یزهَدَ فی أوَّلِهِ، و إنّ شیئا هذا أوَّلُهُ لَحَقیقٌ أن یخافَ آخِرُهُ.

امام كاظم(ع)ـ در كنار یك گور ـ فرمود: چیزى كه پایانش این است، سزاست كه از همان آغاز دل از آن بركَنند و چیزى كه آغازش این است، بجاست كه از پایانش بترسند.
معانی الأخبار: ۳۴۳ / ۱، میزان الحكمه، جلد ۹ صفحه: ۲۵۰

۳۴. عاقل و دروغگویی
الإمام الكاظم(ع) ـ لِهشامٍ و هُو یعِظُهُ ـ: إنّ العاقِلَ لا یكذِبُ و إن كانَ فیهِ هَواهُ.

امام كاظم(ع)ـ در اندرز به هشام ـ فرمود: خردمند دروغ نمى گوید، اگر چه منافع او در آن باشد.
بحار الأنوار: ۷۸ / ۳۰۵ /۱، میزان الحكمه، جلد ۱۰ صفحه: ۶۱

۳۵. نوع نگاه به دنیا
الإمام الكاظم(ع) : كُن فِی الدُّنیا كَساكِنِ دارٍ لَیسَت لَهُ، إنَّما ینتَظِرُ الرَّحیلَ.

امام كاظم(ع): در دنیا، مانند كسى باش كه در خانه اى ساكن است كه مال او نیست و منتظر رفتن است.
تحف العقول: ص ۳۹۸، دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث، جلد ۱ صفحه: ۸۲

۳۶. باارزش ترین مردم
الإمام الكاظم(ع) : إنَّ أعظَمَ النّاسِ قَدرا الَّذی لا یرَى الدُّنیا لِنَفسِهِ خَطَرا.

امام كاظم(ع): با ارزش ترینِ مردم، كسى است كه براى دنیا ارزشى قائل نباشد.
الكافی: ج ۱ ص ۱۹ ح ۱۲، دنیا و آخرت از نگاه قرآن و حدیث، جلد ۲ صفحه: ۹۴

۳۷. ادخال سرور
الإمام الكاظم(ع) : مَن أدخَلَ عَلى مُؤمِنٍ سُروراً فَرَّحَ اللَّهُ قَلبَهُ یومَ القیامَةِ.

امام كاظم(ع): هر كس مؤمنى را شاد كند، خداوند در روز رستاخیز، او را بسیار دل شاد خواهد كرد.
الكافی: ج ۲ ص ۱۹۷ ح ۲، الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث، جلد ۱ صفحه: ۳۹۰

۳۸. غیبت
الإمام الكاظم(ع) : مَلعونٌ مَنِ اغتابَ أخاهُ.

امام كاظم(ع): ملعون است كسى كه از برادرش غیبت كند.
بحار الأنوار: ۷۸ / ۳۳۳ /۹، میزان الحكمه، جلد ۸ صفحه: ۵۷۷

۳۹. جهاد زن
الإمام الكاظم(ع) : جِهادُ المَرأةِ حُسنُ التَّبَعُّلِ.

امام كاظم(ع): جهاد زن، خوب شوهردارى كردن است.
الكافی: ۵ / ۵۰۷ /۴، میزان الحكمه، جلد ۵ صفحه: ۱۰۰

۴۰. در صورت ناتوانی از زیارت قبور اهل بیت(ع)
الإمام الكاظم(ع) : مَن لَم یستَطِعْ أن یزُورَ قُبُورَنا فَلْیزُرْ قُبُورَ صُلَحاءِ إخوانِنا.

امام كاظم(ع): هر كه نتواند قبرهاى ما را زیارت كند، قبور برادرانِ صالح ما را زیارت نماید.
بحار الأنوار: ۷۴ / ۳۱۱ /۶۵، میزان الحكمه، جلد ۵ صفحه: ۱۲۹

۴۱. نخستین احسان به فرزند
الإمام الكاظم(ع) : أوَّلُ ما یبَرُّ الرَّجُلُ وَلَدَهُ أن یسَمِّیهُ بِاسمٍ حَسَنٍ.

امام كاظم(ع): نخستین احسانى كه مرد به فرزند خود مى كند، این است كه نام نیكویى برایش انتخاب كند.
الكافی: ۶ / ۱۸ /۳، میزان الحكمه، جلد ۵ صفحه: ۴۰۶

۴۲. عمل به وعده به کودکان
الإمام الكاظم(ع) : إذا وَعَدتُمُ الصِّغارَ فأوفُوا لَهُم.

امام كاظم(ع): هرگاه به كودكان و عده اى دادید به آن عمل كنید.
بحار الأنوار: ۱۰۴ / ۷۳ /۲۳، میزان الحكمه، جلد ۱۳ صفحه: ۲۵۲

۴۳. عزت در گرو حفظ زبان
الإمام الكاظم(ع) : اِحفَظْ لِسانَكَ تَعِزَّ.

امام كاظم(ع): زبانت را نگه دار تا عزیز گردى.
الكافی: ۲ / ۱۱۳ /۴، میزان الحكمه، جلد ۷ صفحه: ۳۷۰

۴۴. ترس از خدا حتی در تنهایی
الإمام الكاظم(ع) : لیسَ مِن شیعَتِنا مَن خَلا ثُمّ لَم یرُعْ قلبُهُ.

امام كاظم(ع): شیعه ما نیست كسى كه در تنهایى و خلوت، دلش ترسان [از خدا] نباشد.
بصائر الدرجات: ۲۴۷ / ۱۰، میزان الحكمه، جلد ۶ صفحه: ۱۱۹

منبع: حدیث نت