مَعاشِرَ النّاسِ، إنَّكُمْ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ تُصافِقُوني بِكَفٍّ واحِد في وَقْت واحِد اي مردم، شما بيش از آن هستيد كه با يك دست و در يك زمان با من دست دهيد

وَقَدْ أَمَرَنِيَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ آخُذَ مِنْ أَلْسِنَتِكُمُ الاْقْرارَ بِما عَقَّدْتُ لِعَلِيٍّ أَميرِالْمُؤْمِنينَ و پروردگارم مرا مأمور كرده است كه از زبان شما اقرار بگيرم درباره‌ي آنچه براي علي اميرالمؤمنين عليه السلام منعقد نمودم

وَلِمَنْ جاءَ بَعْدَهُ مِنَ الأئمة مِنّي وَمِنْهُ، عَلى ما أَعْلَمْتُكُمْ أَنَّ ذُرِّيَّتي مِنْ صُلْبِهِ و اماماني كه بعد از او مي‌آيند و از نسل من و اويند، پيش از اين به شما خبردادم و گفتم كه فرزندان من از نسل اويند.

فَقُولُوا بِأَجْمَعِكُمْ:‹‹إنّا سامِعُونَ مُطيعُونَ راضُونَ مُنْقادُونَ لِما بَلَّغْتَ عَنْ رَبِّنا وَرَبِّكَ في أَمْرِ إمامِنا عَلِيٍّ أَميرِالْمُؤْمِنينَ وَمَنْ وُلِدَ مِنْ صُلْبِهِ مِنَ الأئمة
پس همگي چنين بگوئيد: «ما شنيديم و اطاعت مي‌كنيم و راضي هستيم و سر تسليم فرود مي‌آوريم درباره‌ي آنچه از جانب پروردگار ما و خودت به ما رساندي درباره‌ي امر امامتِ اماممان علي اميرالمؤمنين و اماماني كه از نسل او به دنيا مي‌آيند.

ادامه »

با توجه به اهمیت واقعه ی غدیرخم در جهان اسلام، ابتدا باید به دستورات خداوند و استشهاد پیامبر (ص) و نزول آیات قرآن در این زمینه توجه داشت؛ زیرا خداوند و پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) زمینه این رویداد بزرگ اعتقادی و تاریخی را رقم زده اند و تأیید و نصرت آن پرداخته اند. در اینجا به تفسیر 13 آیه ای که در این رویداد بزرگ بشری نازل شده است، می پردازیم. در واقعه غدیر، 3 آیه مهم و مطرح بر پیامبراسلام، حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل گشته است.

آیه 79 سوره بقره
فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَابَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَٰذَا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ لِيَشْتَرُوا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۖ فَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَوَيْلٌ لَهُمْ مِمَّا يَكْسِبُونَ
پس وای بر آن کسانی که از پیش خود کتاب را نوشته و به خدای متعال نسبت دهند تا به بهای اندک بفروشند، پس وای بر آنها از آن نوشته‌ها و آنچه از آن به دست آرند.

ادامه »

مَعاشِرَ النّاسِ، إِنَّ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ مِنْ شَعائرِاللَّهِ، « فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ »
اي مردم، حج و عمره از شعائر الهي هستند، (خداوند مي‌فرمايد:)«پس هر كس به خانه‌ي خدا به عنوان حج يا عمره بيايد براي او اشكالي نيست كه بر صفا و مروه بسيار طواف كند و كسي كه در انجام كارهاي خير فرمان خدارا اطاعت كند خداوند سپاس گزار وداناست.»

مَعاشِـرَ النّاسِ، حِجُّـوا الْبَيْتَ، فَما وَرَدَهُ أَهْـلُ بَيْتٍ إلاَّ اسْتَغْنَـوْا وَأُبْشِـرُوا، وَلا تَخَلَّفُـوا عَنْهُ إلاّ بُتِـرُوا وَافْتَقَرُوا
اي مردم، به حج خانه‌ي خدا برويد. هيچ خانداني به خانه‌ي خدا وارد نمي‌شوند مگر آنكه مستغني مي‌گردند و شاد مي‌شوند، و هيچ خانداني آن را ترك نمي‌كنند مگر آنكه منقطع مي‌شوند و فقير مي‌گردند.

مَعاشِرَ النّاسِ، ما وَقَفَ بِالْمَوْقِفِ مُؤْمِنٌ إلاّ غَفَرَ اللهُ لَهُ ما سَلَفَ مِنْ ذَنْبِهِ إلى وَقْتِهِ ذلِكَ، فَإذَا انْقَضَتْ حجَّتُهُ اسْتَأْنَفَ عَمَلَهُ
اي مردم، هيچ مؤمني در موقف (عرفات، مشعر، مني) وقوف نمي‌كند مگر آنكه خداوند گناهان گذشته‌ي او را تا آن وقت مي‌آمرزد، و هرگاه كه حجش پايان يافت اعمالش را از سر مي‌گيرد.

مَعاشِرَ النّاسِ، الْحُجّاجُ مُعانُونَ وَنَفَقاتُهُمْ مُخَلَّفَةٌ عَلَيْهِمْ وَاللهُ لا يُضيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنينَ
اي مردم، حاجيان كمك مي‌شوند و آنچه خرج مي‌كنند به آنان برمي‌گردد، و خداوند جزاي محسنين را ضايع نمي‌نمايد.

ادامه »

شواهد موجود در كتب تاریخى گویاى این حقیقت است كه پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) از آغاز رسالت ‏با رویكرد عمده زنان به آیین توحیدى روبرو شد. اولین پذیرنده اسلام (خدیجه)، اولین شهیده (سمیه)[1]و بانوانى كه از سابقین و مهاجران [2]شمرده مى‌‏شدند [3]نمونه روشنى از مشاركت زنان در عرصه‌هاى اجتماعى را به نمایش مى‌گذارند. حضور زنان در حجة‌الوداع بارزترین و ماندگارترین نوع شركت در صحنه‏‌هاى اجتماعى است. اخبار فراوانى كه به وسیله راویان زن از این مراسم عظیم نقل شده، گویاى تلاش گسترده زنان در پاسدارى از این میراث مقدس است. دستاوردهاى بانوان در عرصه اخبار غدیر به دو گروه عمده تقسیم مى‌شود:
 زنان صحابی حضرت زهرا (س]
ام سلمه
اسماء بنت عمیس
ام‏ هانى بنت ابى‏طالب (سلام ‏الله علیهما)
عایشه دختر ابى ‏بكر
فاطمه دختر حمزة بن‏ عبدالمطلب
همسر زید بن‏ ارقم
زنان تابعین 
همسر زید بن عایشه بنت‏ سعد
دارمیه حجونیه كنانیه
حسنیه
عمیرة بنت ‏سعد بن ‏مالك
ام‏ال مجتبى علویه
فاطمه بنت على بن ‏ابى‏ طالب(علیه السلام)

 اخبار زنان صحابى:

در سال دهم هجرى، با اعلام پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، مؤمنان بسیارى از شهرهاى مختلف به سوى مدینه روان شده، در حومه شهر مسكن گزیدند و به انتظار موسم حج نشستند؛ حجى كه بعدها به حجة‏الوداع، حجة‏الاسلام، حجة‏البلاغ، حجة‏الكمال، حجة‏التمام شهرت یافت. پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روز شنبه، پنج ‏یا شش روز قبل از آغاز ذى‏‌الحجة، از مدینه حركت كرد. در این سفر همه زنان و اهل‌بیت پیامبر با وى همراه بودند. [4]گروهى از این بانوان حدیث غدیر را نقل كرده‌اند كه نام و روایت‌شان چنین ‏است:

حضرت زهرا (س)
حضرت فاطمه زهرا (علیهاالسلام) یگانه یادگار رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است كه همچون دیگر اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بارها به یادآورى واقعه غدیر پرداخت. نگاهى به سخنان آن بزرگوار جایگاه وى در عرصه اخبار غدیر را آشكار مى‏‌سازد:
گروهى از انصار، براى توجیه خطاى خویش، به ایشان گفتند: اگر مطالب شما را قبل از بیعت ‏با دیگران مى‌شنیدیم، با غیر على بیعت نمى‌كردیم. حضرت فرمود:

آیا پدرم در روز غدیر براى كسى جاى عذر باقى گذاشت؟ [5]و نیز در جواب محمود بن ‏لبید كه پرسیده بود: آیا از سخنان پیامبر دلیلى بر امامت على دارید؟

فرمود: شگفتا، آیا روز غدیر را فراموش كردید؟!

محمود بن ‏لبید گفت: آن روز چنان بود؛ ولى از آنچه به شخص شما اشاره شده، بگویید.

حضرت فرمود: خدا را شاهد مى‏‌گیرم، شنیدم [پیامبر] فرمود: على بهترین كسى است كه در میان شما جانشین خود قرار مى‌دهم. على (علیه السلام) امام و جانشین بعد از من است و دو فرزندم حسن و حسین و نه تن از فرزندان حسین امامان نیك‏ان‌اند. اگر از آنان اطاعت كنید، شما را هدایت‏ خواهند كرد و اگر با آنان مخالفت ورزید، تا قیامت اختلاف در میان شما حاكم خواهد بود. [6]

روایتى با سند بسیار دقیق و مشهور بیان مى ‏دارد كه دختر بزرگوار پیامبر، حدیث غدیر را چنین بیان فرمود:

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): «من كنت ولیه فعلى ولیه و من كنت امامه فعلى امامه.» [7]

رسول خدا (ص) فرمود: هر كه من سرپرست اویم، على سرپرست اوست و هر كه من امام او هستم، على امام اوست.
 احتجاجى از فاطمه زهرا (علیهاالسلام) به وسیله چند تن از زنان به این صورت روایت ‏شده است:
قالت: انسیتم قول رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یوم غدیر خم، من كنت مولاه فعلى مولاه و قوله: انت منى بمنزلة هارون من موسى علیهماالسلام. [8]

آیا سخن رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز غدیر خم را فراموش كرده‌‏اید كه فرمود: هر كه من مولاى او هستم، على مولاى اوست و آیا سخنش را فراموش كرده‌اید كه فرمود: تو نسبت ‏به من، مانند هارون نسبت ‏به موسى هستى.
حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) عمر خویش را در راه اثبات ولایت امیرمؤمنان (علیه‌السلام) به انصار و مهاجرین صرف نمود و سرانجام نیز در همین راه به شهادت رسید و سیده شهیدان ولایت نام گرفت.ام‏ سلمه
حضور زنان پیامبر، از جمله ام ‏سلمه [9]در مراسم غدیر، در كتب مختلف مورد تاكید قرار گرفته است. [10]صاحب روضة‏الصفا مى‌گوید:
 «چون حضرت رسول خدا (ص) در غدیر خم حدیث «من كنت مولاه فعلى مولاه‏» را در شأن امیرمؤمنان فرمود، سپس از منبر فرود آمد و در خیمه خاص خود نشست و فرمود كه امیرمؤمنان در خیمه دیگر بنشیند، بعد از آن طبقات خلائق را فرمود تا به خیمه على (علیه السلام) رفتند و زبان به تهنیت على (علیه السلام) گشادند. چون مردم از این امر فارغ شدند، امهات مؤمنین به فرموده آن حضرت نزد على رفتند و او را تهنیت دادند». [11]
ام ‏سلمه یكى از دو زن پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) است كه حدیث غدیر را روایت كرده است. او ماجراى غدیر را چنین باز مى‏ گوید:

اخذ رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) بید على بغدیر خم فرفعها حتى راینا بیاض ابطیه فقال «من كنت مولاه فعلى مولاه‏» ثم قال «ایها الناس انى مخلف فیكم الثقلین كتاب الله و عترتى و لن یفترقا حتى یردا على الحوض‏».[12]

در غدیر خم رسول خدا (ص) دست على (صلی الله علیه و آله و سلم) را بالا برد تا آنجا كه سفیدى زیر بغلش را دیدیم، آنگاه فرمود: هر كه من مولاى او هستم، پس على مولاى اوست. بعد فرمود: اى مردم، من دو چیز گرانبها در میان شما بر جاى مى‌گذارم، كتاب خدا و عترتم. این دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا وقتى در حوض به من برگردند.
ام ‏سلمه از معدود كسانى است كه بعد از وفات نبى اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در خط ولایت امیرمؤمنان (علیه‌السلام) باقى ماند. او به فرزنش چنین وصیت كرد. «یا بنى الزمه فلا و الله ما رایت ‏بعد نبیك صلى الله علیه و آله اماما غیره‏»; پسركم، همراهش [على] باش. به خدا قسم، بعد از پیامبرت امامى غیر او ندیدم. [13]ام ‏سلمه روایات دیگرى نیز، درباره امیرمؤمنان (علیه‌السلام)، از پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل كرده است.[14]

ادامه »

اراده حكيمانه خداوند بر اين تعلق گرفته است كه واقعه تاريخى غدير در تمام قرون و اعصار، به صورت زنده در دلها وبه صورت مكتوب در اسناد وكتب، بماند ودر هر عصر وزمانى نويسندگان اسلامى در كتابهاى تفسير و حديث و كلام و تاريخ از آن سخن بگويند و گويندگان مذهبى در مجالس وعظ و خطابه در باره آن داد سخن دهند و آن را از فضايل غير قابل انكار حضرت على -عليه السلام بشمارند. نه تنها خطبا و گويندگان، بلكه شعرا وسرايندگان بسيارى از اين واقعه الهام گرفته ‏اند وذوق ادبى خود را از تامل در زمينه اين حادثه و از اخلاص نسبت‏به صاحب ولايت مشتعل ساخته ‏اند و عاليترين قطعات را به صورت هاى گوناگون و به زبانهاى مختلف از خود به يادگار نهاده ‏اند.

از اين جهت، كمتر واقعه تاريخى همچون رويداد غدير مورد توجه دانشمندان، اعم از محدث ومفسرومتكلم وفيلسوف وخطيب وشاعر ومورخ وسيره نويس، قرار گرفته است و تا اين اندازه در باره آن عنايت مبذول شده است.
يكى از علل جاودانى بودن اين حديث، نزول دو آيه از آيات قرآن كريم در باره اين واقعه است و تا روزى كه قرآن باقى است اين واقعه تاريخى نيز باقى خواهد بود و از خاطرها محو نخواهد شد.

جامعه اسلامى در اعصار ديرينه آن را يكى از اعياد مذهبى مى شمرده ‏اند وشيعيان هم اكنون نيز اين روز را عيد مى‏گيرند ومراسمى را كه در ديگر اعياد اسلامى برپا مى‏دارند در اين روز نيز انجام مى‏ دهند.
از مراجعه به تاريخ به خوبى استفاده مى‏شود كه روز هجدهم ذى الحجة الحرام در ميان مسلمانان به نام روز عيد غدير معروف بوده است، تا آنجا كه ابن خلكان در باره مستعلى بن المستنصر مى‏ گويد:در سال‏487 هجرى در روز عيد غدير كه روز هجدهم ذى الحجة الحرام است مردم با او بيعت كردند.  والعبيدى در باره المستنصر بالله مى‏نويسد:وى در سال‏487 هجرى، دوازده شب به آخر ماه ذى الحجه باقى مانده بود كه درگذشت. اين شب همان شب هجدهم ذى الحجه، شب عيد غدير است. 

ادامه »