و فی حدیثه (علیه السلام) إِنَّ لِلْخُصُومَةِ قُحَماً

در گفتار آن حضرت علیه السّلام است (در زیان زد و خورد) نزاع و زد و خورد را رنجها ص1204 و نابودیها است (چون اگر شخص در آن کوشیده پافشارى نماید به معصیت و گناه گرفتار شود، و اگر از آن چشم پوشد و دست بردارد مغلوب و مظلوم گردد، و در هر دو صورت رنج بیند و چنین فردی از پرهیزکارى باز مى ماند چنانکه در فرمایش دویست و نودم باین نکته تصریح شده، پس سزاوار آنست که کارى کند که نزاع و زد و خورد پیش نیاید. 

یرید بالقحم المهالک لأنها تقحم أصحابها فی المهالک و المتالف فی الأکثر فمن ذلک قحمة الأعراب و هو أن تصیبهم السنة فتتعرق أموالهم فذلک تقحمها فیهم.و قیل فیه وجه آخر و هو أنها تقحمهم بلاد الریف أی تحوجهم إلى دخول الحضر عند محول البدو.

سیّد رضىّ «علیه الرّحمة» فرماید:) امام علیه السّلام از لفظ قحم نابودیها را اراده نموده است، زیرا زد و خورد بیشتر اوقات اشخاص را بسختیها و نابودیها مى افکند، و (جمله) قحمة الأعراب یعنى سختى بادیه نشینان عرب، از آن گرفته شده است، و مراد اینست که قحطى و خشکسالى ایشان را دریابد بطوریکه دارائیهاى آنان را از بین ببرد و از چارپایانشان باقى نگذارد مگر استخوان بى گوشت که معنى نابود شدن دارائیهاشان همین است. و در (معنى) قحمة الأعراب جور دیگر هم گفته شده است، و آن اینست که قحطى و خشکسالى آنها را به رفتن شهرهاى آباد وا مى دارد یعنى خشکیدن بیابان (نبودن آب و گیاه در آن) ایشان را نیازمند گرداند و وادار نماید که بشهر آیند.

منبع نهج البلاغه غرائب شماره۳

وَ قَالَ ( علیه السلام ) : فَوْتُ الْحَاجَةِ أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِهَا إِلَى غَیْرِ أَهْلِهَا.

امام علیه السلام است فرموده است: از دست رفتن حاجت و نیاز آسان تر است از خواستن آن از ناکس (زیرا از دست رفتن آن مستلزم اندوهی است ولی درخواست از ناکس روا بشود یا نشود موجب شرمندگی است). 

منبع نهج البلاغه حکمت شماره ۶۳

وَ قَالَ ( علیه السلام ) : فَقْدُ الْأَحِبَّةِ غُرْبَةٌ.

امام علیه السلام فرموده است: از دست دادن دوستان غربت است (زیرا مانند دورماندگی از وطن است). 

منبع نهج البلاغه حکمت شماره۶۲

وَ قَالَ ( علیه السلام ) : أَهْلُ الدُّنْیَا کَرَکْبٍ یُسَارُ بِهِمْ وَ هُمْ نِیَامٌ.

 امام علیه السلام فرموده است: اهل دنیا مانند کاروانی هستند که ایشان را می برند در حالی که خوابند (و آگاه نیستند که ناگهان راه طی شده به جایگاه همیشگی رسیده اند و منادی فریاد می کند: فرود آئید و بار بگشائید). 

منبع نهج البلاغه حکمت شماره ۶۱

وَ قَالَ ( علیه السلام ) : الشَّفِیعُ جَنَاحُ الطَّالِبِ.

امام علیه السلام فرموده است: خواهشگر برای درخواست کننده (از دیگری مانند) بال است (برای پرنده که به سبب آن به حاجت خود دست می یابد). 

منبع نهج البلاغه حکمت شماره ۶۰