اعمال و فضیلت خاص روز عرفه به همراه دعای عرفه

روز عرفه از روزهای پرفضیلتی است که زمینه و بستر مناسب برای بهره‌مندی هرچه بهتر از برکات الهی آماده است، انجام برخی اعمال در این زمان مشخص، موجب نزدیکی سازنده تر به خالق هستی و کسب خیرات دنیوی و اخروی بیشتر است .
۹ ذی‌الحجه مصادف با روز عرفه است. روزی که هر کسی آرزو دارد در سرزمین کربلا و در کنار حرم مطهر حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) باشد، این عشق و علاقه برای حضور در کربلا در چنین روزی بی‌جهت نیست.

امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمود: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَتَجَلَّی لِزُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع. قَبْلَ أَهْلِ عَرَفَاتٍ وَ یَقْضِی حَوَائِجَهُمْ وَ یَغْفِرُ ذُنُوبَهُمْ وَ یُشَفِّعُهُمْ فِی مَسَائِلِهِمْ ثُمَّ یَأْتِی أَهْلَ عَرَفَةَ فَیَفْعَلُ ذَلِکَ بِهِم‏؛ خداوند بزرگ پیش از آنکه در روز عرفه بر اهل عرفات تجلّی کند، بر زائران قبر حسین (علیه‌السلام) تجلّی می‏‌کند، و حاجاتشان را بر می‌آورد و گناهانشان را می‌آمرزد، و شفاعتشان را در باره دیگران می‏‌پذیرد، آن‌گاه به اهل عرفات توجه می‏‌کند و با آنان نیز این گونه رفتار می‌کند». (کامل الزیارات، ص. ۱۷۰)

عرفه به واقع روز دعا و مسألت از خداوند متعال است و خداوند درهای مغفرت و رحمت خود را در این روز به روی بندگان باز می‌کند. یکی از اعمالی که در این روز وارد شده است، زیارت امام حسین (علیه السلام) است. بطوری که در روایات وارد شده است، خداوند در این روز اول به زوار امام حسین (علیه السلام) نگاه می‌کند، پیش از کسی که در صحرای عرفات است.

اعمال روز عرفه

اوّل: غسل

دوم: زیارت حضرت سید الشّهداء علیه السّلام که برابر هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد و بلکه افضل از این است، و روایات در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است [یعنى از افراد بسیارى نقل شده است]و اگر کسى در این روز توفیق یابد، که زیر قبّه مقدّسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست، بلکه بیشتر و بیشتر است، و کیفیت زیارت آن حضرت بعد از این در باب زیارات ان شاء اللّه تعالى مى‌آید.

سوم: پس از نماز عصر، پیش از آنکه مشغول خواندن دعاهاى عرفه شود، در زیر آسمان دو رکعت نماز بجا آورد، و به گناهانش نزد خدا اعتراف و اقرار نماید، تا به ثواب عرفات دست یابد، و گناهانش آمرزیده گردد، آنگاه به اعمال و دعاهاى عرفه که از ائمه طاهره علیهم السّلام روایت شده است مشغول گردد، و آن اعمال و ادعیه بیشتر از آن است که به طور کامل در این مختصر ذکر شود ولى به اندازه‌ای که این کتاب گنجایش آن را داشته باشد نقل می‌کنیم. شیخ کفعمى در کتاب «مصباح» فرموده: براى کسیکه از دعا خواندن ضعف پیدا نکند روزه روز عرفه مستحب است، و پیش از زوال [رسیدن آفتاب به وقت شرعى ظهر]غسل استحباب دارد، و همچنین زیارت امام حسین علیه السّلام در روزوشب عرفه مستحبّ است.

و، چون وقت زوال رسید، زیر آسمان رود، و نماز ظهر را با رکوع و سجود نیکو بجا آورد، و، چون از نماز ظهروعصر فارغ شود، دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول پس از سوره «حمد» سوره «توحید» و در رکعت دوم بعد از (حمد) سوره (کافرون) بخواند، پس از ان چهار رکعت نماز بجا آورد، در هر رکعت پس از سوره (حمد) پنجاه مرتبه سوره (توحید) بخواند.

سیّد ابن طاووس در «اقبال» ذکر فرموده بخوان:

سُبْحَانَ الَّذِی فِی السَّمَاءِ عَرْشُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْأَرْضِ حُکْمُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْقُبُورِ قَضَاؤُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْبَحْرِ سَبِیلُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی النَّارِ سُلْطَانُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْقِیَامَةِ عَدْلُهُ سُبْحَانَ الَّذِی رَفَعَ السَّمَاءَ سُبْحَانَ الَّذِی بَسَطَ الْأَرْضَ سُبْحَانَ الَّذِی لا مَلْجَأَ وَ لا مَنْجَى مِنْهُ إِلا إِلَیْهِ

منزّه است خدایى که عرشش در آسمان است، منزّه است خدایى که حکمش در زمین است، منزّه است خدایى که فرمانش در گورهاست، منزّه است خدایى که راهش در دریاست، منزّه است خدایى که سلطنتش در آتش است، منزّه است خدایى که رحمتش در بهشت است، منزّه است خدایى که عدالتش در قیامت است، منزّه است خدایى که آسمان را برافراشت، منزّه است خدایى که زمین را بگسترد، منزّه است خدایى که پناهگاه و نجاتى از او جز به سوى او نیست

سپس صد مرتبه بگو:

سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.

منزّه است خدا، و سپاس از آن خدا است، و معبودى جز خدا نیست، و خدا بزرگتر است؛

سپس سوره «توحید» را صد مرتبه و «ایة الکرسى» را صد مرتبه بخوان، و صد مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات فرست، و ده مرتبه بگو:

لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

معبودى جز خدا نیست، یگانه و بیشریک است، فرمان روایى و سپاس از ان اوست، زنده میکند و می‌میراند، و می‌میراند و زنده می‌کند، و او زنده پاینده است، خیر تنها به دست اوست و او بر هرچیز تواناست؛

و ۱۰ مرتبه:

أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ

آمرزش می‌جویم از خدایى که معبودى جز او نیست، زنده و به خود پاینده است و به سوى او باز می‌گردیم؛

و ۱۰ مرتبه:

یَا اللَّهُ

اى خدا

و ۱۰ مرتبه:

یَا رَحْمَنُ‌

ای مهربان

و ۱۰ مرتبه:

یَا رَحِیمُ

اى بخشنده

و ۱۰ مرتبه:

یَا بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ یَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ

اى پدید آورنده آسمان‌ها و زمین، اى داراى شوکت و بخشش

و ۱۰ مرتبه:

یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ

اى زنده اى پاینده

و ۱۰ مرتبه:

یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ

اى نعمت افزا اى عطابخش

و ۱۰ مرتبه:

یَا لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ

اى که خدایى جز تو نیست

و ۱۰ مرتبه:

آمِینَ

اجابت فرما

آنگاه بگو:

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى وَ بِالْأُفُقِ الْمُبِینِ یَا مَنْ هُوَ الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى یَا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ

خدایا از تو درخواست می‌کنم، اى کسیکه از رگ گردن به من نزدیکتر است، اى کسیکه میان انسان و دلش پرده می‌شود، اى کسیکه در چشم انداز برتر و افق آشکار است، اى کسیکه بخشنده و بر حکومت هستى قرار دارد، اى کسیکه چیزى مانندش نیست، و او شنوا و بیناست، از تو درخواست می‌کنم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست

و حاجت خود را بخواه که به خواست خدا برآورده خواهد شد، آنگاه این صلوات را که از امام صادق علیه السّلام روایت شده بخوان، که هرکه بخواهد محمّد و آل محمّد علیهم السّلام را در فرستادن صلوات بر ایشان مسرور کند، بگوید:

اللَّهُمَّ یَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَى وَ یَا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ وَ یَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْأَوَّلِینَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْآخِرِینَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْمَلَإِ الْأَعْلَى وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْمُرْسَلِینَ اللَّهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّدا وَ آلَهُ الْوَسِیلَةَ وَ الْفَضِیلَةَ وَ الشَّرَفَ وَ الرِّفْعَةَ وَ الدَّرَجَةَ الْکَبِیرَةَ اللَّهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ فَلا تَحْرِمْنِی فِی [یَوْمِ]الْقِیَامَةِ رُؤْیَتَهُ وَ ارْزُقْنِی صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنِی عَلَى مِلَّتِهِ وَ اسْقِنِی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَبا رَوِیّا سَائِغا هَنِیئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ أَبَدا إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ فَعَرِّفْنِی فِی الْجِنَانِ وَجْهَهُ اللَّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّدا صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنِّی تَحِیَّةً کَثِیرَةً وَ سَلاما

خدایا اى بخشنده‌ترین کسیکه عطا فرمود، و اى بهترین کسیکه درخواست شد، و اى مهربان‌ترین کسى که از او مهربانى خواسته شد، خدا درود فرست بر محمّد و آلش در بین گذشتگان، و بر محمّد و خاندانش در میان آیندگان، و بر محمّد و خاندانش در میان فرشتگان، و بر محمّد و خاندانش در میان رسولان. خدایا عطا فرما به محمّد و خاندانش وسیله و فضیلت و شرف، و بلندى مقام و درجه والا. خدایا ایمان آوردم به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) درحالیکه او را ندیدم، پس مرا در قیامت از دیدارش محروم مساز، و همنشینى با او را نصیبم فرما، و مرا بر دین او بمیران، و از حوضش سیرابم کن، نوشیدنى بدون تشنگى، دلنشین و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم، همانا تو بر هرچیز توانایى. خدایا ایمان آوردم به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) درحالیکه او را ندیدم، پس در بهشت چهره اش را به من بشناسان. خدایا به محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) از سوى من تحیّت و سلام بسیار برسان.

پس دعاى امّ داود را که بیانش در ضمن اعمال ماه رجب گذشت بخوان، آنگاه این تسبیح را که ثوابش در زیادتى شماره نمی‌شود و ما میزان ثواب آن را به خاطر رعایت اختصار بیان نکردیم بگو:

سُبْحَانَ اللَّهِ قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ مَعَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ یَبْقَى رَبُّنَا وَ یَفْنَى کُلُّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحا یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کَثِیراً قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحا یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلا کَثِیرا بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلا کَثِیرا مَعَ کُلِّ أَحَدٍ.

منزّه است خدا، پیش از هرکس، و منزّه است خدا پس از هرکس، و منزّه است خدا با هرکس و منزّه است خدا، پاینده است پروردگار ما، و فنا مى پذیرد هرکس، و منزّه است خدا، تنزیهى که فزونى مى گیرد بر تنّزیه تنزیه کنندگان فزونى بسیار پیش از هرکس، و منزّه است خدا، تنزیهى که فزونى مى گیرد بر تنزیه تنزیه کنندگان فزونى بسیار پس از هرکس، و منزّه است خدا تنزیهى که فزونى می‌گیرد بر تنزیه تنزیه کنندگان فزونی بسیار به همراه هرکس.

وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کَثِیراً لِرَبِّنَا الْبَاقِی وَ یَفْنَى کُلُّ أَحَدٍ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً لا یُحْصَى وَ لا یُدْرَى وَ لا یُنْسَى وَ لا یَبْلَى وَ لا یَفْنَى وَ لَیْسَ لَهُ مُنْتَهًى وَ سُبْحَانَ اللَّهِ تَسْبِیحاً یَدُومُ بِدَوَامِهِ وَ یَبْقَى بِبَقَائِهِ فِی سِنِی الْعَالَمِینَ وَ شُهُورِ الدُّهُورِ وَ أَیَّامِ الدُّنْیَا وَ سَاعَاتِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ أَبَدَ الْأَبَدِ وَ مَعَ الْأَبَدِ مِمَّا لا یُحْصِیهِ الْعَدَدُ وَ لا یُفْنِیهِ الْأَمَدُ وَ لا یَقْطَعُهُ الْأَبَدُ وَ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ

و منزّه است خدا تنزیهى که فزونى می‌گیرد بر تنزیه تنزیه کنندگان فزونى بسیار، برای پروردگار ما پاینده است و هیچ کس نپاید، و منزّه است خدا تنزیهى که شمرده نشود، و دانسته نگردد و فراموش نشود و کهنه نمی‌شود؛ و فانى نمی‌شود، و برایش نهایتى نباشد، و منزّه است خدا تنزیهى که دوام یابد به دوامش، و باقى ماند به بقایش در امتداد سالهاى جهانیان، و ماههاى روزگاران، و روزهاى دنیا و ساعات شب و روز، و منزّه است خدا به ابدیت ابد، و همپاى ابد، آن تنزیهى که آن را عددى شماره نکند، و مدّتى فنایش نکند، و سرانجامى قطعش نکند، و بزرگ است خدا نیکوترین آفرینندگان.

سپس بگو:

وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ؛

و سپاس خداى را پیش از هرکس، و سپاس خداى را پس از هر کس

تا آخر دعا، ولى به جاى هر سبحان اللّه بگو: الحمد لله و، چون به احسن الخالقین رسیدى بگو: «لا اله الاّ اللّه قبل کل احد» تا آخر که بجاى سبحان اللّه «لا اله الاّ اللّه» می‌گویى، و پس از آن بگو: «اللّه اکبر قبل کل احد» تا آخر که بجاى سبحان اللّه: (الله اَکبر) می‌گوید.