گفتگوهای پیامبر صلی الله علیه و آله در شب معراج:گروه اول: ضایع کنندگان نماز

«یَا أَحْمَدُ عَجِبْتُ مِنْ ثَلَاثَةِ عَبِیدٍ: عَبْدٍ دَخَلَ فِی الصَّلَاةِ وَ هُوَ یَعْلَمُ إِلَی مَنْ یَرْفَعُ یَدَیْهِ وَ قُدَّامَ مَنْ هُوَ وَ هُوَ یَنْعُسُ؛ یا احمد! از سه دسته از بندگانم تعجب میکنم، دسته اول: بنده ای که به نماز میایستد و میداند دستان خود را به سمت چه کسی بلند کرده و در برابر چه کسی ایستاده و در عین حال خواب آلود است.»

چقدر زشت و ناپسند است که ما در مقابل خدا بایستیم و توجه نداشته باشیم در برابر چه کسی ایستاده ایم و چه میگوییم! خداوند این حالت را از علائم منافقان به شمار آورده است:

«إِنَّ الْمُنافِقینَ یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَی الصَّلاةِ قامُوا کُسالی یُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلیلا ؛ منافقان می خواهند خدا را فریب دهند در حالی که او آنها را فریب می دهد و هنگامیکه به نماز برمی خیزند، با کسالت برمی خیزند و در برابر مردم ریا می کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی نمایند.»وقتی ما به نماز میایستیم، کمتر به نماز توجه داریم و توجهمان به سایر مسائل معطوف میگردد. گاهی مسائلی که مربوط به دهها سال قبل است، به خاطرمان میآید. تازه وقتی میخواهیم سلام بدهیم، متوجه میشویم که نماز میخواندیم!

روزی سید رضی به نماز جماعتی که به امامت برادرش سید مرتضی اقامه میشد حاضر گشت و نمازش را با حضور قلب و با حال و هوایی عارفانه میخواند. هنگامی که موج نمازگزاران سر از رکوع برمیداشتند، چشم سید رضی به برادرش که در محراب نماز ایستاده بود افتاد و ناگهان او را در برکه ای از خون شناور دید، نیت خود را عوض کرد و به تنهایی (بدون اقتدا به جماعت) نمازش را به پایان برد. وقتی سید مرتضی، علت این کار را از برادرش سید رضی جویا شد، جواب داد: ناگهان تو را در دریایی از خون شناور دیدم! سید مرتضی گفته برادرش را تصدیق کرده و گفت: در آن حال، من ناخودآگاه درباره مسئله ای از مسائل شرعی می اندیشیدم که پیش از آمدن به نماز از من پرسیده بودند.

اگر چه نماز و نمازگزاران در آیات و روایات بسیار مورد احترام قرارگرفته اند؛ اما گاهی بعضی نمازگزاران در آیات مذمت شده اند. آنجا که خداوند متعال میفرماید:

«فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّین، الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتهِِمْ سَاهُون»یکی از نمازهایی که در روایات مورد مذمت واقع شده اند نمازهایی است که بدون حضور قلب و بدون توجه خوانده شود تا جایی که امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود:

«إِذَا قَامَ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ فَإِنَّمَا لَهُ مِنْ صَلَاتِهِ مَا أَقْبَلَ عَلَیْه؛ بنده ای که در برابر خدا (برای نماز) می ایستد، از نماز همان مقداری که حضور قلب داشته نصیب اوست.»

برای حضور قلب در نماز چه باید کرد؟

دستورالعمل های فراوانی برای تحصیل حضور قلب در نماز سفارش شده است؛ اما به دلیل اختصارگویی به یکی از مؤثرترین راههای آن از لسان مبارک امام سجاد علیه السلام اشاره میشود.

حضرت فرمودند:«وَ اِذا صَلَّیْتَ فَصَلِّ صَلاةَ مُوَدِّع ؛ وقتی نماز میخوانی فرض کن (در آستانه مرگ هستی) آخرین نمازت را میخوانی.»

ما وقتی نماز میخوانیم، نمیدانیم که موفق میشویم نمازدیگری بخوانیم یا نه، از این رو امام سجاد علیه السلام میفرماید: فرض کن این آخرین نمازی است که میخوانی. اگر انسان بداند، از عمرش تنها به اندازه خواندن چند رکعت نماز باقی مانده است، حواسش را جمع میکند و سعی میکند نمازش را بهتر و شایسته تر به جا آورد، حال که ما نمیدانیم عمرمان تا کی باقی است، فرض کنیم این آخرین نمازی است که به جا میآوریم. چنین تصوری باعث میگردد در برابر شیطان مقاومت کنیم و او را از خود برانیم و از لحظات و دقایقی که در نماز سپری میکنیم، بهره بیشتری ببریم. شکی نیست که چنین حالتی در پدید آمدن حضور قلب مؤثر است.

فردی در حاشیه جادهای مشغول نماز بود. مجنون بدون اینکه متوجه شود، از بین او و مُهرش عبور کرد.مرد نمازش را قطع کرد و داد زد: ای آقا! چرا بین من و خدایم فاصله انداختی؟مجنون تازه متوجه حضور آن مرد شد. نگاهی به مهر نمازش کرد و گفت: من که عاشق لیلی هستم، تو را ندیدم، تو که عاشق خدای لیلی هستی، چگونه دیدی که من بین تو و خدایت فاصله انداختم!امام پنجم علیه السلام فرمود علی بن الحسین علیه السلام در هر شبانه روزی هزار رکعت نماز میخواند چنانچه امیرالمؤمنین علی علیه السلام این کار را انجام میداد. ایشان پانصد نخله خرما داشت و پای هر نخله ای دو رکعت نماز میگذاشت و چون به نماز می ایستاد، رنگش دگرگون میشد در نماز می ایستاد چنانکه بنده ذلیل پیش پادشاه بزرگی بایستد اندامش از ترس خدا میلرزید، نماز کسی را میخواند که با نماز وداع میکند و عقیده دارد که نماز دیگر را نخواهد خواند و عمرش کفاف نخواهد داد که نماز بهتری بجا بیاورد.

منبع:حیات طیبه