پنج دستورالعمل برای انسانیت

 

پنج دستورالعمل برای انسانیت
حقیقت صراط: از جمله حکمت 82 نهج البلاغه که حضرت در این حکمت می فرمایند: شما را به پنج چیز سفارش مى کنم که اگر براى آنها شتران را پر شتاب برانید و رنج سفر را تحمل کنید، سزاوار است:

1- کسى از شما جز به پروردگار خود امیدوار نباشد 2- و جز از گناه خود نترسد 3- و اگر از یکى سوال کردند و نمى داند، شرم نکند و بگوید نمى دانم 4- و کسى در آموختن آنچه نمى داند شرم نکند 5- و بر شما باد به صبر، که صبر در ایمان مومن چون سر است براى بدن و ایمان بدون صبر، چونان بدنى بى سر، ارزشى ندارد. ( نهج البلاغه ترجمه دشتى/ حکمت 82)p style="text-align: justify;">1-امید به غیر خدا ممنوع
ابراهیم بن داود یعقوبى، از قول برادرش روایت کرده است که: مردى از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم درخواست کرد که چیزى به من بیاموز تا با انجام دادن آن خدا در آسمان و مردم در زمین مرا دوست داشته باشند، حضرت به او فرمود: (فقط) به آنچه در نزد خداست، چشم امید داشته باش تا خداوند تو را دوست بدارد، و به آنچه که در نزد مردم است بى‏میل و رغبت باش، تا مردم نیز تو را دوست داشته باشند. (پاداش نیکیها و کیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال / 461) از این رو چشم امید به خدا داشتن و نظر از غیر به خدا افکندن نه تنها موجب محبوبیت انسان نزد خدا می گردد بلکه دوستی مردم را نیز در پی خواهد داشت. مالک بن عوف اشجعى مى‏گوید: نزد رسول خدا (صلی الله علیه ) نه، یا هشت و یا هفت نفر بودیم، فرمود: آیا شما نمى‏خواهید با رسول خدا بیعت کنید؟ عرض کردیم: مگر ما تا کنون با شما بیعت نکرده‏ایم؟ دوباره فرمود: آیا شما با رسول خدا بیعت نمى‏کنید؟ ما دستهایمان را باز کردیم و با آن بزرگوار بیعت کردیم، یکى از ما گفت: چه بیعت کنیم و روى چه چیز بیعت کنیم؟ فرمود: خدا را عبادت کنید و چیزى را شریک خدا نشمارید و پنچ وعده نماز گزارید، و گوش به فرمان بوده و مطیع باشید و یک کلمه را آهسته فرمود: از مردم چیزى در خواست نکنی. (مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام / ترجمه تنبیه الخواطر / 307 )
زندگی لبریز از فراز و فرودهایی است که گر صبور نباشی در اولین پیچ و خم آن سرنگون شده و قادر به ادامه راه نخواهی بود ، چاره ای جز صبوری نیست کاری که بس دشوار و طاقت فرسا و در عین حال نتیجه بخش است
2- جز از گناه خود نترسید
انواع ترس‏ پنج‏تاست‏ خوف و خشیت و وجل و رهبت و هیبت. خوف براى گنهکاران و خشیت براى عالمان و وجل براى فروتنان و رهبت براى عابدان و هیبت براى عارفان. خوف از براى گناهان است، خداوند مى‏فرماید: «هر کس از مقام پروردگارش بترسد، دو بهشت دارد.» « سوره الرحمن، آیه 46 » و خشیت براى آن است که خود را اهل تقصیر مى‏بیند، خداوند مى‏فرماید: «همانا در میان بندگان خدا فقط دانشمندان از خدا مى‏ترسند.» « سوره فاطر، آیه 28» و وجل به خاطر ترک خدمت است، خداوند مى‏فرماید: «آنها که وقتى خدا یاد شود دل‏هایشان مى‏ترسد» « سوره انفال، آیه 2 » و رهبت به جهت احساس کوتاهى است، خداوند مى‏فرماید: «و ما را از روى رغبت و ترس مى‏خوانند.» « سوره انبیاء، آیه 90» و هیبت به خاطر شهود حق به هنگام کشف اسرار عارفان است، خداوند مى‏فرماید: «و خداوند شما را از خود مى‏ترساند.» « سوره آل عمران، آیه 27» از پیامبر خدا (صلوات الله علیه ) روایت شده که وقتى نماز مى‏خواند از ترس خدا از سینه‏اش صدایى چون صداى دیگ جوشان مى‏آمد. (الخصال / ترجمه جعفرى / ج‏1 /411)

3- از گفتن نمی دانم شرم نکنید
و این کلام حضرت امیر المومنین علی علیه السلام است که می فرمایند: کسی که از گفتن نمی دانم روی گردان است به هلاکت و نابودی میرسد. ( نهج البلاغه/ حکمت 85 ) هرکسی که نباید عالم دهر باشد! یا هر روحانی که نباید تمام سوالات جهان را بداند! یکی در رشته فقه تخصص دارد دیگری کلام و دیگری ….! پس توقع بیجا از دیگران نداشته باشیم! اگر بتوانید و عمرتان اجازه داد خودتان را عالم دهر تربیت کنید!!!
4- از آموختن شرم نکنید
طلب دانش بر هر زن و مرد مسلمان واجب‏ است پس علم را از جایگاهش بخواهید و تاسی از اهل علم بجویید، زیرا آموزش دانش براى خدا حسنه‏اى است و طلب آن عبادت است و گفتگوى علم تسبیح و عمل به آن جهاد و آموختن به نادان صدقه و بذل علم به اهل آن نزدیکى به خداى تعالى مى‏باشد زیرا علم نشانه‏هاى به حلال و حرام است و راه بهشت را روشن مى‏کند، و در وحشت مونس انسان است و در غربت و تنهایى رفیق انسان است و در خلوت با انسان گفتگو مى‏کند و راهنماى آسودگى و تنگى است و دانش سلاح علیه دشمنان و زینت نزد دوستان است خدا بواسطه علم گروهى را بالا برد و ایشان را در خوبیها رهبر قرار داد که از آثار ایشان اقتباس مى‏شود و افعال آنها الگوى راهنماى دیگران است و از افکار ایشان استفاده مى‏شود و ملایکه در دوستى با ایشان راغبند و با پرهایشان ایشان را لمس مى‏کنند (و تبرک مى‏جویند) (آداب راز ونیاز به درگاه بى نیاز (ترجمه عدة الداعی) / 69)
مردى از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم درخواست کرد که چیزى به من بیاموز تا با انجام دادن آن خدا در آسمان و مردم در زمین مرا دوست داشته باشند، حضرت به او فرمود: (فقط) به آنچه در نزد خداست، چشم امید داشته باش تا خداوند تو را دوست بدارد، و به آنچه که در نزد مردم است بى‏میل و رغبت باش، تا مردم نیز تو را دوست داشته باشند
5- صبور باشید
زندگی لبریز از فراز و فرودهایی است که گر صبور نباشی در اولین پیچ و خم آن سرنگون شده و قادر به ادامه راه نخواهی بود ، چاره ای جز صبوری نیست کاری که بس دشوار و طاقت فرسا و در عین حال نتیجه بخش است. امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: معنى صبر، هر چیزى است که تلخ مزه باشد و مقارن اضطراب نباشد، چه، هر چه تلخ باشد و مقارن اضطراب باشد او را صبر نمى‏نامند و معنى جزع اضطراب دل است با اظهار حزن و تغییر حال و تغییر لون. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان/ 557 ) عبد اللَّه بن عباس گفت: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله بر قاطرى که کسرى یا قیصر به او پیش کش کرده بود سوار شد، سپس موى آن قاطر را گرفت و مرا پشت سر خود سوار نمود، و فرمود: اى جوان! بیاد خدا باش تا خدا تو را حفظ کند، به یاد خدا باش تا همواره خدا را جلوى روى خود بینى، خداى عزّ و جل را در سستى‏ها و لغزشها بیاد آور تا خداوند تو را در سختیها اجابت و دستگیرى کند، هر گاه سوال کردى از خدا سۆال کن، و هر گاه طلب کمک کردى استعانت به خدا بجوى، که قلم تقدیر مشخّص نموده آنچه را باید انجام شود، اگر مردم کوشش کنند که به امرى که خداوند مقدر نفرموده به تو نفعى برسانند قادر بر آن نخواهند بود.اگر مى‏توانى که صبر نمائى به همراه یقین این کار را بکن، و اگر نمى‏توانى صبر کن که در صبر کردن بر آنچه بر تو سخت است خیر بسیار مى‏باشد. و بدان که صبر به همراه پیروزى است، و گشایش به همراه سختى، و به دنبال هر سختى آسانى است. (مشکاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى / متن / 27)
راه برای تحقق کامل نعمت وجودی و انسانیت بسیار است اما هوای نفسانی انسان نیز با آدمی در انتخاب این راه ها در کشمکش و تضاد است، در این صورت هر چند اکتفا کردن به کمترین ها یعنی از دست دادن بیشترین ها با این وجود:
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید