نگرش قرآنی امام هادی وزیارت جـامعه کبیره

زیـارت جـامعه که از زبان امام علی النقی علیه السلام، امام دهم شیعیان، و در پاسخ به خواسته یکی از شیعیان صادر شـده، اگـرچه به شیوهٔ خطابی و گفتاری است؛ اما درحقیقت بیانگر جایگاه امامت در تشیع است. ایـن زیـارت را شـیخ طوسی در تهذیب و صدوق در فقه و عیون اخبارالرضا به سند خود ازشخصی به نام نخعی نقل کـرده اند کـه گفت: به علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بـن مـحمد بـن علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب عرض کردم:«ای فرزند رسول خدا، مرا گـفتاری بـیاموز کـه هر وقت خواستم هریک از شما را زیارت کنم همان سخن را درمحضرش بگویم.»

پاسـخ امـام هادی چنین بود: «هر زمانی که به آستان (امامی رسیدی) در آنجا بایست و شهادتین را درحال غسل و طـهارت بـر زبان جاری کن، وقتی نگاهت به قبر افتاد نخست سی مرتبه الله اکـبر بـگو و چند قدم راه برو، البته با کمال وقـار و آرامـش بـسیار، گام های خود را کوتاه بردار و بار دیگر بـایست و سـی مرتبه تکبیر را بر زبان جاری کن، سپس نزدیک قبر شو و این بار چـهل مـرتبه تکبیر بگو تا یکصد مـرتبه کـامل شود آنـگاه او را بـا جـملات زیر زیارت کن…».زیارت های جـامعه گـونه ای از اثار دعایی مذهب شیعه است که در تقابل با زیارت های خاصه قـرار مـی گیرد. در این گونه از ادعیه، زیارت مـی تواند برای هر کـدام از امـامان مذهب شیعه به تنهایی یـا هـمگی آن ها خوانده شود. محمدباقر مجلسی شمار 14 زیارت نامه را با عنوان جامعه گردآوری کـرده اسـت.

دلایل بسیاری برای وصف ایـن گـونه زیـارت ها به عـنوان «جـامعه» ذکر شده است.ایـن مـعیارها عبارتند از جامعیت کاربردی، جامعیت زمانی و مکانی و جامعیت مضمونی. بر اساس جامعیت کاربردی، این زیـارت بـه عنوان جامعه توصیف شده چرا کـه در مـقام زیارت مـقام هـر امـامی قابل استفاده است. بـر اساس جامعیت زمانی-مکانی، این زیارت بعنوان جامعه توصیف شده است چرا که به زمـان و مـکان یا امام خاصی اختصاص ندارد. بـر اسـاس جـامعیت مـضمونی، ایـن دعا شامل تـمامی صـفات ائمه و توصیف مفصل فضائل ایشان است. سید بن طاووس معیار وصف این نوع زیارت به واژه«جـامعه» را، نـام بـردن نام یکایک اهل بیت می داند. اصـطلاح «زیـارت اصـطلاح زیـارت جـامعه رابـرای اولین بار شیخ صدوق معروف به ابن بابویه برای اشاره به زیارت جامعه کبیره بکار برده است.

منبع: ابن بابویه،ج2،1377ش، ص:380