مشكات الانوار28

علت هجرت حضرت معصومه (سلام الله علیها) به قم‌


حضرت معصومه(س) با گروهي از همراهان (علويان)، به ظاهر براي زيارت امام رضا(ع) مدينه را به سوي خراسان ترك مي كنند. يك سال از آخرين ملاقات با برادرشان گذشته و اينك پس از يك سال تحمّلِ رنجِ فراق برادر و جلب امام رضا(ع) به خراسان، قصد هجرت كرده اند.
اما روي ديگر سكه آن است كه اين زيارت، يك ملاقات عادي نبوده است؛ بلكه يك حركت است. تحول عظيمي است كه آغاز آن با حضرت امام رضا(ع) بوده است و ادامه آن با حضرت معصومه(س). (گرچه ديدار حضرت معصومه با امام رضا انجام نشد و در اثناي سفر و در ساوه، جنگ سختي درگرفت و كريمه اهل بيت 23 تن از عزيزان خود را در اين ستيز از دست داد و خود نيز پس از هفده روز در قم وفات يافت).
اين حركت، مانند حركت حضرت ابي عبدالله است كه آغاز حركت، با سيدالشهدا و ادامه آن با حضرت زينب(س) بود. اينكه هجرت امام رضا(ع) از مسير بصره ـ‌اهواز ـ فارس به مرو صورت گرفت و هجرت حضرت معصومه يك سال بعد، از مسير ديگري انجام شد، مي تواند علت مهم تري داشته باشد و آن اين است كه معصومين (عليهم السلام) مي خواستند پايگاهي بسيار قوي در سرزمين ايران ايجاد كنند كه قم را بهترين و مناسب ترين مكان يافتند؛ لذا نخستين جرقه از لسانِ مبارك امام صادق(ع) بود كه خبر دفن يكي از اولادشان در قم را بيان فرمودند. حضرت معصومه(س) قم را انتخاب كردند تا با آمدن به اين شهر، سخن امامان خود را به تحقق برسانند كه تا آن زمان هيچ‌يك از اولاد معصومين(عليهم‌السلام) در قم دفن نشده بودند؛ بلكه حتي به اين شهر قدم نيز نگذاشته بودند.
چهار فاطمه در خانه امام
مطابق نوشته مورّخان، حضرت موسي بن جعفر(ع) چهار دختر به نام «فاطمه»‌به شرح زير داشته اند (كه به فواطم اربعه معروفند):
1. فاطمه كبري، ملقب به «حضرت معصومه»(س) كه در قم مدفون است.
2. فاطمه صغري، ملقب به «بي بي هيبت» كه در مدخل شهر باكو در جمهوري آذربايجان مدفون است.
3. فاطمه وسطي، ملقب به «ستّي فاطمه»‌كه در اصفهان مدفون است.
4. فاطمه اُخري، مشهور به «خواهر امام» كه در رشت مدفون است.
نكته:‌ فقط حضرت معصومه(س) از نجمه خاتون (مادر امام رضا(ع)) تولد يافته است.
ـ ‌محدّث گران‌قدر، حاج شيخ عباس قمي(ره) به هنگام بحث از دختران حضرت موسي بن جعفر(ع) مي-نويسد:‌«برحسب آنچه به ما رسيده، افضل آنها سيده جليله معظّمه، فاطمه بنت امام موسي(ع)، معروف به حضرت معصومه است».
ـ‌اين خاتون دوسرا و شفيعه روز جزا، القاب فراواني دارد كه برخي از آنها عبارتند از:
معصومه، كريمه اهل‌بيت، اُختُ الرضا،‌نقيه، سيده، طاهره و حميده.
عالمه آل عبا
پيرمردهاي عالم اسلام، سؤال هايشان را جمع كرده، نوشته و آورده بودند خدمتِ‌امام‌كاظم(ع). چون امام(ع) نبودند، سؤال ها را دادند به دختر او (حضرت معصومه(س)) تا مطمئن شوند كه سؤال ها به دست پدر خواهد رسيد. وقتي فردا آمدند، هنوز امام كاظم(ع) نيامده بودند. سؤال ها را گرفتند و رفتند. دختر امام، سؤال ها را كامل جواب داده بود. ميان راه به امام كاظم(ع) برخوردند و جواب ها را به او نشان دادند. حضرت(ع) همه جواب ها را تأييد كردند و فرمودند:‌ «فِداها اَبُوها؛ پدرش به فدايش»!
بيت النور
بيت النور حجره اي است كه حضرت معصومه(س) در مدت اقامت هفده روزه اش در منزل موسي بن خزرج، در آنجا مشغول عبادت بودند كه هم اكنون نيز اين حجره در محله ميدان مير قم وجود دارد و مورد توجه دوست داران اهل‌بيت است. عبادت و شب زنده داري هفده روزه اين بانوي مكرمه در واپسين روزهاي عمر شريفش، گوشه‌اي از يك عمر عبوديت و خضوع و خشوع او در برابر ذات پاك الهي است. بر سرْدرِ آن مكان مقدس اين دو بيت به چشم مي خورد:
شده بنياد اين كاخ منوّر
به پاس دختر موسي بن جعفر
عبادتگاه معصومه است اين‌جا
كز اينجا قم شرافت يافت ديگر
اشارات :: آبان 1387، شماره 114
محمدكاظم بدرالدين