کودک تا هفت سالگی به محبت نیاز دارد، منظور این نیست که بعد از آن احتیاج به محبت ندارد. محبت در طول عمر انسان سرمایه ی بقا و حیات اوست و ضمانت سلامتی روح او، ولی تا هفت سالگی بیشتر باید با او از طریق محبت رفتار کرد و تا آن زمان او معنی تشویق و تأدیب را درک نمی کند. تنها یک چیز باعث رشد و بالندگی او می شود و آن ابراز علاقه ی بیشتر و محبت به اوست، او باید تا هفت سالگی بازی کند، پس از آن پدر و مادر تکالیف دیگری نسبت به او دارند که باید به آنها بپردازند، در راستای این وظایف، جهت هدایت مستمرّ و حفظ و حراست او، دو روش موجود هست یکی راه تشویق است و دیگری راه تأدیب.

با ورود کودک به هفت سالگی، دوران سخت و دشوار تربیت او فرا می رسد. زمان مدرسه رفتن و وارد شدن به جمع دوستان و گروه همسالان، آن هم کودکانی که هرکدام فرهنگ، اخلاق، خلق و خوی متفاوتی دارند، و هر یک از این عوامل می تواند در خلق و خوی او تأثیر بگذارد، و اگر والدین اشراف کامل به او نداشته باشند، احتمال دارد زحمات پیشین آنها هدر رود. در اینجاست که وظیفه ی خطیر و مهم پدر و مادر بیشتر می شود. تشویق و تأدیب ضرورتش در این مواقع احساس می شود.

ادب و تأدیب دو اصطلاح همگون و هم خانواده است، یکی به معنی تربیت کردن و دیگری به معنی تنبیه کردن می باشد. اسلام تربیت و ادب آموزی به فرزند را مقدم بر تأدیب و تنبیه می داند. «ادب» نشان دادن راه و اصول صحیح زندگی است و یاد دادن نحوه ی رفتار با خود و با دیگران است. تأدیب و تشویق هم باید در همین مسیر باشد. تأدیب هم به دو نحو امکان دارد که وقتی کودک از مسیر صحیح و راه درست زندگی منحرف شد او را باز گرداند و یا از ادامه ی راه نادرست باز دارد. یکی اینکه زشتی انحراف را به او نشان دهد و دیگر اینکه با اعمال درست زشتی راهی را که پیش گرفته و یا عملی که انجام داده او را بیدار و شرمنده کند و یا اینکه با مقداری تنبیه بدنی که منجر به صدمه دیدن نباشد و او را متنبه کند وی را تأدیب کند.

دوران تربیت کودک را پیشوایان اسلام، به سه دوره ی هفت ساله تقسیم کرده اند.

ادامه »

 وقتى سخن از«تنبيه‏» به ميان مى ‏آيد، در اكثر ذهن‏ها، «انضباط‏» متبلور مى ‏شود و در نتيجه‏ برخى تنبيه را با انضباط و اطاعت كوركورانه مترادف مى ‏دانند.

بعضى افراد معتقدند كه انضباط در سايه اطاعت كوركورانه به دست مى‏ آيد و منضبط كسى است كه بدون اظهارنظرى، دستور مافوق خود را اجرا نمايد. كسانى كه اين گونه فكر مى ‏كنند، چند فرض ‏را قبول كرده ‏اند كه:
1- مافوق هيچ وقت اشتباه نمى ‏كند و دستورهاى او هميشه با صلاح و صواب همراه است.
بنابراين، زيردستان بدون چون و چرا بايد از وى اطاعت كنند;

ادامه »

این که عبادت باید چگونه باشد، امر بسیار مهمی است که خداوند، آن را در قرآن یادآوری کرده است. عبادت، غذای روح است، ولی همان گونه که غذای جسم ویژگی هایی دارد تا برای بدن سودمند باشد؛ عبادت نیز ویژگی هایی دارد. از جمله این که عبادت باید خاضعانه، عاشقانه، آگاهانه، پنهانی و خالصانه باشد تا روح را به تعالی برساند.

💕

💕

1 _ عبادت خاضعانه و خاشعانه
نماز که یکی از مهم ترین عبادت هاست، باید در نهایت خضوع، فروتنی و سر افکندگی در برابر پروردگار بزرگ صورت گیرد. انسان در حال نماز باید چنان باشد که گویی خداوند را در برابر خود می بیند. هر چه انسان، بزرگی خداوند را بیش تر احساس کند، بیش تر به کوچکی و ناتوانی خود پی می برد و خاضعانه تر به این کار (نماز) می پردازد.

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:

اُعبُدُ اللّه کَاَنَّکَ تَراه.چنان خدا را عبادت کن که گویی او را می بینی.

خداوند نیز در قرآن فرموده است:و الّذینَ هُم فی صلاتهم خاشِعون. (مؤمنون: 3)

کسانی [رستگارند] که در نمازشان، خاضع و خاشع باشند.

💕

2 _ عبادت عاشقانه
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرموده است:

اِنَّ الدّینَ المَتین، فَاَوغِل فیهِ برفِقٍ وَ لا تُبَغِّض اِلی نَفسِکَ عِبادةَ الله.

همانا دین پابرجا است. پس نسبت به آن مدارا کن (زمانی که آمادگی روحی نداری، خود را مجبور به عبادت نکن) تا عبادت نزد تو مبغوض نشود.

عبادت باید به اندازه باشد و از افراط و تفریط دوری شود وگرنه از عشق به عبادت کاسته می شود.

روزی برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم خبر آوردند که گروهی از امّت تو برای انجام عبادت، همسر و فرزند خود را رها کرده و به مسجد آمده اند. پیامبر فریاد برآورد: «این روش من نیست. من خود با همسرم زندگی می کنم و در خانه می نشینم. هر کس غیر از این انجام دهد، از من نیست».

امام علی علیه السلام نیز فرمود:

ان للقلوب اقبالاً و ادبارا، فاذا اَقبَلَتْ فاحملوها علی النَّوافِلِ.

برای قلب ها، روی آوری و پشت کردن است. پس وقتی دل تمایل پیدا کرد، آن را به نوافل وادار کنید.

💕

3 _ عبادت آگاهانه و با حضور قلب
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:

صلاةُ رکعتین بِتَدَبُّر، خیرٌ من قیام لَیلَةٍ و القلبُ ساه.

خواندن دو رکعت نماز با توجه، از شب زنده داری ناآگاهانه بهتر است.

💕

در قرآن نیز آمده است:

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکاری حَتّی تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ. (نساء: 43)

ای کسانی که ایمان آورده اید! در حالی که مست هستید، به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه می گویید.

هم چنین امام صادق علیه السلام فرمود:

مَن صلّی رکعتَینِ یَعلَمُ ما یقولُ فیهما انصرف و لَیسَ بَینَهُ و بَینِ اللّه ذَنبٌ اِلا غَفَر لَهُ.

هر کس دو رکعت نماز بخواند، در حالی که بداند (با چه کسی سخن می گوید و) چه می گوید، گناهش بخشیده می شود.

💕

4 _ عبادت پنهانی
چه بسا عبادت با ریا و خودنمایی انجام گیرد که در این صورت سودمند و سازنده نخواهد بود. به همین دلیل، به عبادت پنهانی سفارش شده است تا آدمی بر این آفت چیره شود.

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:

اَعظَمُ العِبادةِ اَجرا اَخفاه.

پاداش عبادتی بیش تر است که پنهانی تر باشد.

تنها نمازهای جماعت است که اسلام به آشکار کردن آن امر فرموده است که البته آن نیز باید بی ریا و خالصانه باشد. رعایت این جنبه از عبادت برای این است که آدمی، اخلاص واقعی را به دست آورد. گفتنی است پدر و مادر و مربیان هنگام پرورش کودکان باید نماز و دیگر اعمال عبادی را در برابر آنان انجام دهند تا کودکان و نوجوانان از کارشان الگو برداری کنند.

💕

💕

5 _ عبادت خالصانه
هر عبادتی باید خالصانه و برای خشنودی خداوند صورت گیرد؛ زیرا عبادت ناخالص به صاحبش بازگردانده می شود. خداوند در قرآن فرموده است:

وَ لا یُشرِک بِعبادةِ ربّهِ اَحَدا. (کهف: 110)[آدمی باید] کسی را در عبادت با خدا شریک نسازد.

امام رضا علیه السلام فرمود:

مَن شَهَّرَ نَفسَهُ بِالعِبادةَِ فَاتَّهِمُوهُ عَلی دینِه.

هر کس با مطرح کردن عبادت خویش در جامعه، خود را مشهور می کند، نسبت به دین او بدبین باشید.

چنین کسانی، دین را دست مایه ای برای فریب مردم و رساندن خود به مقام های دنیایی می سازند. در این صورت، عبادت بی اخلاص مانند پیکر بی جان و روح است.

در قرآن آمده است:وَ ما اُمِرُوا الاّ لِیَعبُدوا اللّه مُخلِصینَ لَهُ الدّین… (بینه: 5)و امر نشدند مگر این که خدا را با اخلاص تمام در دین حق پرستش کنند…

منبع: پرورش دینی کودک: تاثیر پرورش در جذب کودکان به نماز / زهرا کریما 

دانشمندان علوم تربيتى و صاحب نظران پرورش و آموزش در آغاز تربيت فرزندان اختلاف نظر دارند، گروهى معتقدند تربيت را از دوران دبستان و آموزش هاى اوليه كودك بايد شروع كرد وقتى كه كودك كار نوشتن و خواندن را مى آموزد تربيت را با آموزش شروع مى نمايد و به كمك آموزش، پرورش روحى و تربيت را نيز آغاز مى نمايد و اين برنامه تربيتى را براى پسر و دختر به صورت مساوی غالبا از سنين شش سالگى شروع مى نمايند.

ناگفته نماند كه دنياى متمدن امروز و كارشناسان فرهنگى و آموزش و پرورش، سن شش سالگى را براى آموزش و تعليم در نظر گرفته اند نه تربيت و پرورش روانى و دينى و اخلاقى !!! لذا در كنار كلمات ساده آموزشى، كلمات تربيتى و پرورش كمتر گنجانده شده است و اين نشان مى دهد كه كارشناسان و روان شناسان در كار تعليم و آموزش، سن شش سالگى را مناسب براى پرورش روحى و تربيتى نمى بينند، لذا كمتر دستور العمل آموزشى براى كارهاى روحى و تربيت هاى دينى و معنوى در دبستان و كلاس ‍ اول به چشم مي خورد.
اما در اسلام، پيامبران الهى و پيشوايان معصوم مخصوصا آموزش و پرورش ‍روحى و دينى و عبادى را از سنين پنج تا شش سالگى توصيه نموده اند.
و پاره اى از دانشمندان سنين تربيت اطفال را از دوره راهنمائى يا بالاتر ذكر كرده اند.
و گروهى از صاحب نظران معتقدند كه تربيت روحى از بدو تولد شروع مى گردد.

بنابراين به تبعيت از قانون وراثت، همسرى ان ولى ما به لطف الهى با تحقيقات وسيع، ابتكار عمل را به دست گرفته و مسئله تربيت اطفال را از انتخاب همسر آغاز نموده ايم، درست است كه هنوز فرزندى وجود ندارد كه تربيتش آغاز گردد، ولى اگر ما يك همسر فهميده و عالمه و مؤمنه و مهربانى كه شرایط تربيت صحيح فرزندان آينده ما را در دست بگيرد، اختيار نمائيم به خوبى مى توانيم صاحب يك يا چند فرزند صالح و شايسته باشيم، چرا كه بيشترين بار تربيتى و اخلاقى روى دوش مادرها نهاد شده است و اين مادر با كفايت است كه مهمترين دوران تربيتى كودكان را به عهده دارد.

تخاب نمائيم كه تمامى اوصاف و سجاياى اخلاقى و تربيتى شايسته براى فرزندان آينده مان در آن خانواده يافت شود و بعد از تفحص كامل و تحقيق گسترده از آن خانواده همسر انتخاب نموده تا از چنين همسر فرزندان شايسته و خوبى را انتظار ببريم.
براى دست يافتن به يك همسر با كفايت و خوب و شايسته، به ناچار بايد علم و اطلاعى از قانون وراثت داشته باشيم و يا به وسيله يك دانشمند كه به علم انساب آگاهى داشته باشد بتوانيم يك همسر شايسته اختيار كنيم، حضرت اميرالمؤ منين على (عليه السلام) توسط برادرش عقيل كه عالم به انساب عرب بود و به علم انساب آگاهى داشت، همسر شايسته اى انتخاب كرد و از آن همسر خوب، ابوالفضل العباس (عليه السلام) را به دست آورد.

اينك بپردازيم به قانون وراثت، از اين فصل خواسته هاى خود را تامين نموده و از راه وراثت گمشده خود را بيابيم.
امير مؤ منان على (عليه السلام) در اين مورد مى فرمايد:
خير ما ورث الاباء الابناء الادب. 
بهترين ارثى كه پدران مى توانند به فرزندان خويش بدهند تاديب و تربيت صحيح است.
ثروت و مال تنها، ارثى نيست كه پدران براى فرزندان باقى مى گذارند بلكه اثرى جاويدتر و يادگارى برتر و برجسته تر از ادب و تربيت نيست كه والدين براى فرزندان به ارث مى گذارند.

 
منبع: پدر، مادر، معلم مرا خوب تربيت كن، سيد حسين موسوى راد لاهيجى

کتاب نقش آزادي در تربيت كودكان

نویسنده:بهشتي، محمد1307-1360
پدیدآورندگان دیگر:مرودشتي، عبدالرحيم 1338- ويراستاربنياد نشر آثار و انديشه‌هاي‌ شهيد آيت‌الله‌ بهشتي‌.
زبان:فارسی
موضوعات:تربیت تعلیم دین اسلام تعالیم اسلامی اختیار انسان