چرا روزه گرفتن در عيد قربان و فطر حرام است؟

روز عيد بايد روز خوردن و آشاميدن باشد و مقدس مأبي نبايستي چنان بر آدمها مسلط گردد كه عيد بودن عيد را نيز فراموش كنند.

 چرا روزه گرفتن در عيد قربان و فطر حرام است در صورتي كه در ساير اعياد اين گونه نيست؟

پاسخ:

آنچه در پرسش مطرح گرديده است به قلمرو فلسفه احكام يا علل ‌الشرايع مربوط مي‌گردد كه بايد گفت قلمرويي است دور از دسترس عقل آدمي، مگر مقداري كه توسط وحي (قرآن) يا مفسّران وحي (سنّت معصومين ـ عليهم السّلام ـ ) به ما ابلاغ گرديده است. تا آنجا كه نويسندة اين سطور تتبع كرده است. در خصوص مورد سؤال فوق چيزي در منابع وحياني و سنّت موجود نمي‌باشد. به همين جهت نمي‌توان به صورت قاطع اظهار نظر نمود. اما احتمالاً دو مورد ذيل مي‌تواند از فلسفه‌هاي تحريم روزه در اين دو عيد بزرگ اسلامي باشد:
 الف) حفظ تعادل در جامعه اسلامي، اسلام آييني است كه به تعبير قرآن «امّت»(1) وسط و دين اعتدال مي‌باشد. يكي از مصاديق اين اعتدال برقراري نوعي موازنه ميان دنيا و آخرت مي‌باشد. نه مانند ملحدين كاملاً آخرت‌گرايي را نفي مي‌كند و نه مانند مسيحيت دنيا را به يكباره كناره مي‌گذارد.صراط مستقيم الهي، در اين مورد، راه رفتن در خط اعتدال ميان دنيا و آخرت مي‌باشد. خداوند از زبان قوم بني‌اسرائيل خطاب به قارون مي‌فرمايد: بهره‌ات از دنيا را فراموش نكن، اما در عين حال احسان و نيكويي را نيز مراعات نما.(2)

اگر اين ويژگي دين اسلام را در كنار آن خصوصيت انسانها قرار دهيم كه همواره تمايل به افراط و تفريط و خروج از حدّ اعتدال دارند، مي‌توان ربط ميان اين سخن و فلسفة تحريم روزه در اين دو عيد را درك نمود. روز عيد بايد روز خوردن و آشاميدن باشد و مقدس مأبي نبايستي چنان بر آدمها مسلط گردد كه عيد بودن عيد را نيز فراموش كنند. به ديگر سخن، عظمت و بزرگي اين دو عيد به اندازه‌اي است كه عيد بودن آنها به هيچ عنوان نبايد تحت‌الشعاع مسائل ديگر قرار گيرد. روزه گرفتن در اين دو روز بدون شك اين دو عيد بزرگ را كم‌رنگ مي‌سازد. و شارع چون به اين كم‌رنگ شدن راضي نيست دستور به تحريم داده است. در حديثي از امام صادق ـ عليه السلام ـ اشاره‌اي است به همين مضمون. ايشان مي‌فرمايد: در روز عيد فطر و عيد اضحي روزه نبايد گرفت. چون رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود كه اين روزها روزهاي خوردن و آشاميدن و شادي كردن است.(3) البته ممكن است اين شبهه مطرح گردد كه اگر فلسفة روزه نگرفتن رعايت اعتدال و گرايش نيافتن افراطي به سوي زهد منفي است، چرا در اعياد ديگر نيز اين فلسفه رعايت نگرديده و روزه تحريم نگرديده است.؟!

در پاسخ مي‌توان گفت كه اولاً اعياد رسمي ديني كه ريشة قرآني دارد و مستقيماًُ از طرف خداوند براي مسلمين عيد قرار داده شده است. همين دو عيد مي‌باشد اما بقيه اعياد نظير نيمه شعبان، عيد مبعث، عيد نوروز و… اعيادي هستند كه بعدها توسط مسلمين به خاطر تعظيم و تكريم معصومين ـ عليهم السّلام ـ ترويج گرديده‌اند. البته اين اعياد نيز ريشة روايي دارند،‌ اما تكليف نماز عيد مخصوص اين دو عيد است.
ثانياً: روزهاي عيد فطر و عيد اضحي در اصل اعياد عبادي هستند. مثلاًُ عيد فطر به دنبالة ماه مبارك رمضان است و عيد اضحي دنبالة ايام حج مي‌باشد. حالت سابقه آنها عبادت است و آن هم عبادت همراه زهد و گريز از دنيا، ما در ماه رمضان يك ماه تمرين زهد و دنياگريزي مي‌كنيم و در ايام حج نيز همين گونه است، بنابراين مناسب است كه جهت رعايت اعتدال يك روز نيز زهد را كنار بگذاريم. اما در اعياد ديگر چنين نيست.

ب) فلسفة ديگري هم كه ممكن است براي تحريم بيان گردد اين است كه مردم به تعبير روايات در اين دو روز مهمان خدايند و خداوند نمي‌پسندد كه مهمانانش روزه‌دار و گرسنه باشند. البته اين فلسفه‌اي است كه در بعضي روايات آمده است.(4) در بعضي تعابير هم آمده است كه اين دو روز و نيز ايام ديگري كه روزه در آنها حرام است، مانند ايام تشريق و نيز در نفي روزه در سفر، هديه‌ها و يا صدقات خداوند است بر بندگانش. و سزاوار نيست كه صدقه و هديه را ردّ نماييم.(5)
باز هم تأكيد مي‌كنيم كه اينها فقط احتمال است و فهم فلسفة واقعي احكام را هيچ فقيه صاحب علمي مدّعي نيست.

پ ن:

1. بقره: 143.
2. قصص: 77.
3. نوري طبرسي، حاج ميرزا حسين، مستدرك الوسايل، قم، مؤسسه آل‌ البيت لاحياء التراث، چاپ اول، 407 هـ . ق، ج 7، ص 551.
4. ن. ک: حر عاملي، وسايل‌الشيعه، بيروت، داراحياء التراث العربي، چاپ پنجم، 1403 هـ . ج 4، ص 368. و صدوق، علل الشرايع،‌ ج 2، ص 251.
5. علل الشرايع،‌ ج 2، ص 239.

منبع:

نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات