زیارت جامعه ومهدویت

امام هادی (ع) در این زیارتـنامه بـه مـعرفی جایگاه و شناسایی ابعاد وجودی امامان (ع) در نظام آفرینش و نقش هدایتگرانه آنان در به کمال رساندن استعدادها و سـیراب کردن تشنگان از سرچشمه های زلال معرفت و دانش و… پرداخته و در بیانی ژرف و قالبی رسا و عارفانه از گوشه هایی از اسرار نـهفته امامت پرده برداشته وتـنها راه سـعادت و دستیابی به کمال را در پیروی از امامان (ع) و چنگ زدن به ریسمان محبّت و ولایت شان و دوری و بیزاری از دشمنان شان دانسته است. زیارت جامعه کبیره که از متقن ترین، صحیح ترین و جامع ترین متون زیارتی شیعه است، علاوه بر بـیان اصل امامت، مسئله مهدویت ودوران ظهور حضرت مهدی (ع) و رهاورد حکومت ایشان را مورد اشاره و توجّه قرار داده است. این مقاله به طرح نگرش قرآنی امام هادی(علیه لسلام)در زیارت جامعه کبیره به امام مـهدی(عـلیه السلام)پرداخته است.

الف) بقیّة اللّه
«السَّلَامُ عَلَی الْأَئِمَّةِ الدُّعَاةِ… وَ بَقِیَّةِ اللَّهِ؛ سلام بر امامان دعوت کننده [به سوی خداوند]… و باقیمانده خدا، شیخ صدوق نقل کرده است که: «اولین آیه ای که حـضرت قـائم (ع) به هنگام قیام می خواند، این آیه است: «بَقِیَّتُ اللّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُوءْمِنینَ»؛ «بقیة اللّه بهتر است برای شما، اگر مؤمن باشید.»آن گاه می فرماید: «أَنَا بَقِیَّةُ اللّهِ فـِی اَرْضِهِ وَ خَلِیفَتُهُ وَ حُجَّتُهُ عَلَیْکُمْ فَلا یُسَلِّمَ عَلَیهِ مُسْلِمٌ اِلاَّ قالَ السَّلامُ عَلَیْکَ یا بَقِیَّةَ اللّهِ فِی اَرْضِهِ؛ من بقیة اللّه در زمین خدا و خلیفه و حجّت او بر شما هستم. پس هر مسلمانی که به او سـلام مـی کـند، می گوید: درود بر تو ای بـقیة اللّه در زمـین او

ب)خـبر از غیبت امام زمان(ع)
در سخت ترین دورانی که اختناق همه جا را فرا گرفته بود و امامان معصوم (ع) تحت نظر بودند و به شدّت حـرکات و رفـتار و گـفتار آنها کنترل می شد، حضرت هادی (ع) از دعا و زیـارت بـیشترین استفاده را برد و مسائل مهم امامت را بیان کرد و مسئله غیبت امام زمان (ع) را گوشزد نمود تا شیعیان را برای چنین دوران سخت و غـمباری آمـاده سـازد و لذا فرمود: «مُوءْمِنٌ بِسِرِّکُمْ وَ عَلَانِیَتِکُمْ وَ شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ أَوَّلِکُمْ وَ آخِرِکُم؛ ایمان آورنـده به نهان و آشکار شما و حاضر و غائب شما و اوّل و آخر شما.»مراد از شاهد، امامی است که مردم او را مشاهده کنند و او مـردم را مـشاهده نـماید و مراد از غایب، حضرت قائم (ع) است که در هستی و جامعه حضور دارد، ولی ظهور نـدارد؛ یـعنی او مردم را می بیند و می شناسد، امّا مردم یا او را نمی بینند و یا می بینند، ولی نمی شـناسند.

ج) انـتظار ظـهور دولت حق
از بهترین و برترین آرزوهایی که امامان ما به جامعه تلقین کرده و نـوید تـحقق آن را داده انـد، ظهور حکومت عادلانه مهدوی است. تزریق و تلقین این آرزو، جامعه را با نشاط و فعال و سرزنده نـگه مـی دارد و روح امـید را در دل انسانها می دمد.حضرت هادی (ع) نیز این آرزوی بلند را این گونه تلقین می کند: «مـُنْتَظِرٌ لِاَمـْرِکُمْ مُرْتَقِبٌ لِدَوْلَتِکُمْ؛ منتظر امر [و خروج] شما و چشم به راه دولت شمایم.»جمله فوق هر چـند بـه صـورت خبری است، ولی گویا انشاء این امر است که انتظار آمدن مهدی (ع) و تشکیل حکومت تـوسط آن حـضرت امری است مستحب و با فضیلت؛ چنان که در روایات دیگر نیز به آن اشـاره شـده اسـت. امام صادق (ع) فرمود: «مِنْ دِینِ الْاَئِمَّةِ الْوَرَعُ وَالْعِفَّةُ… وِانْتِظارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ؛ از دین امامان، ورع و عـفت… و انـتظار فرج با صبر کردن است.»عمّار ساباطی می گوید: از امام صادق(ع) پرسـیدم کـه: آیـا عبادت پنهانی با امام غائب و پنهان در دوران دولت باطل بهتر است و یا عبادت با ظهور دولت حق [و در زمـان ظـهور مـهدی(ع) حضرت فرمود: «شما در ورود به دین خدا و نماز و روزه و حج و دیگر خیراتی که خـداوند تـوفیق داده و به عبادت خدا در پنهان سبقت دارید و از دیگران پیشی گرفتید و پیوسته به حق امام و حقوق خویش مـی نـگرید که در دست ستمگران است و ایشان که شما را ناچار به زندگی دنیوی و طـلب مـعاش با شکیبایی بر دین و عبادت و طاعت امـام و خـوف از دشـمنان نموده اند. بنابراین، خداوند اعمال شما را در دنـیا مـضاعف کرده است. پس گوارای وجود شما باد)تنها به آرزوی تشکیل دولت حضرت مهدی(ع) اکـتفا نـمی شود، بلکه گام را فراتر نـهاده و آرزو مـی کند کـه جـزء حـکمرانان و کارگزاران و یاران اصلی حضرت مهدی(ع) قـرار گـیرد و لذا می فرماید: «وَ جَعَلَنِی مِمَّنْ… وَ یُمَلَّکُ فِی دَوْلَتِکُمْ وَ یُشَرَّفُ فِی عَافِیَتِکُمْ وَ یُمَکَّنُ فـِی أَیـَّامِکُم؛ و مرا از کسانی قرار بده… که در دولت شـما به فرمانروایی رسد و در عـافیت شـما گرامی گردد و در روزگار شما تـمکّن یـابد.»یعنی در دولت شما از حکمرانان و فرمانداران بر مردم باشم و در زمان سلامت و عافیت شما به جـایگاه بـلند برسم؛ به طوری که سـتم سـتمکاران و طـاغیان به من نـرسد و در زمـان دولت و چیرگی شما دارای ارزش و اعتبار و مـنزلت شـوم.و با این آرزوها، آرزوی دیدار آن حضرت نیز برآورده می شود که: «وَ تَقَرُّ غَدا بِرُؤْیَتِکُمْ؛ و چـشمش فـردا به دیدار شما روشن شود)

د)رجـعت در زمـان حضرت مـهدی(عـج)
یـکی از اعتقادات قطعی شیعه، اعـتقاد به رجعت است. براساس این اعتقاد و بر مبنای روایات اهل بیت (ع) در زمان حضرت مهدی (ع) عـدّه ای از انـسانهای خوب و بد به این دنیا بـاز خـواهند گـشت.از جـمله مـسائلی که در جای جـای زیـارت جامته به آن تصریح شده، بحث رجعت است؛ آن هم با عبارات قطعی و یقینی. در یک جا مـی فـرماید: «مـُؤْمِنٌ بِاِیابِکُمْ مُصَدِّقٌ بِرَجْعَتِکُمْ؛ مؤمن به آمدن شـما و تـصدیق کـننده رجـعت شـما هـستم.»دو جمله فوق صرفا برای تأکید نیست؛ بلکه برای بیان اعتقاد به این است که رجعت اتفاق می افتد، چه اینکه هر چه را معصومین (ع) که از اشتباه و خطا مـصون اند خبر دهند، واقع خواهد شد و باید به آن ایمان داشت.و در جای دیگر می فرماید: «وَ یَکُرُّ فِی رَجْعَتِکُمْ؛ [و قرار ده مرا از کسانی که] باز گردد در رجعت و برگشت شما!» و در زیارت وداع در ذیل زیـارت جـامعه می خوانیم: «وَ اَحْیانِی فِی رَجْعَتِکُمْ؛ [خدا] زنده گرداند مرا در رجعت و برگشت شما )

 منبع: قیومی اصفهانی، جواد، صحیفه امام هادی(ع)، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۱