روش های امام حسین در تربیت اخلاقی پیروان : تبیین عملی معارف
يکی از دستورات دلپذير و تربيتی اسلام، اين است که اگر کسی به شما خوبی کرد، به بهتر از آن جواب دهید. اين کار موجب گسترش نيکی ميان افراد جامعه و توسعه فرهنگ محبت و اخلاق نیک میشود. رفتار امام حسين(ع)، يکی از جلوههای آشکار اين سخن است. أَنس بن مالک میگويد:
نزد امام حسين(ع)بودم، کنيزکی در حالی که دستهای ريحان به دست داشت، وارد شد و آن را تقديم امام نمود. حضرت فرمود: «تو را به خاطر خداوند آزاد کردم». با تعجب پرسيدم: «کنيزکی برای شما دستهای ريحان آورد و به شما سلام کرد. شما او را آزاد کرديد!؟». امام(ع) فرمود: «خداوند اينگونه ما را ادب کرده است؛ زيرا فرموده است: وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ حَسيبا؛ هر گاه کسی به شما تحيت و درود گفت و سخن یا رفتار خوشایندی با شما داشت، شما نيز جواب او را به همان يا بهتر از آن بگوييد؛ و جواب بهتر اين کنيز، آزادی اوست».
رفتار کریمانهتری نیز در زندگی سیدالشهدا(ع) وجود دارد که گذشت از حقوق شخصی و اخلاق عفو مدارانه را آموزش میدهد:
یکی از خدمتکاران امام حسین(ع) جنایتی در محدوده حقوق شخصی حضرت مرتکب شده بود که مستحق مجازات و اجرای حدّ بود. حضرت حکم کرد که شلاق بخورد. آن خدمتکار که حضرت را میشناخت، پس از شنیدن حکم، حضرت را به آیه 134 سوره آلعمران توجه داد و گفت: «وَالکاظِمینَ الغَیظ»؛ یعنی اهل تقوا کسانی هستند که خشم خود را فرو میخورند. امام(ع) فرمود: «رهایش کنید». آن خدمتکار فرصت را مناسب دید و گفت: سرور من! «والعافِینَ عَنِ النّاس؛ متقین از گناه مردم میگذرند». حضرت فرمود: «تو را عفو کردم». آن غلام ادامه داد: «وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ؛ خدا نیکوکاران را دوست میدارد». حضرت فرمود: «أنتَ حُرٌّ لِوجهِ اللهِ و لَكَ ضِعفُ ما كُنتُ أُعطِيكَ؛ تو در راه خدا آزادی و تو را دو برابر [حقوقی] که تا کنون به تو پرداخت میکردم، میدهم».
این رفتار امام حسین(ع)، زندگیساز و درسآموز است تا اگر زیردستی یا کارگری حقی از ما را ضایع کرد، اگرچه از نظر قانون میتوانیم او را مجازات کنیم؛ ولی بر اساس قرآن و روش تربیتی اهلبیت:، رضای خدا را در گذشت، نادیده گرفتن خطا و نیکی کردن به خطاکار برگزینیم؛ رفتاری که برای خطاکار بسیار سازنده است.
زمانی سرش در گریبان بماند
پس آنگه به عفو آستین برفشاند
به دستان خود بند از او برگرفت
سرش را ببوسید و در بر گرفت
بزرگیش بخشید و فرماندهی
ز شاخ امیدش برآمد بهی
منبع:روشهای امام حسین(ع)در تربیت اخلاقی پیروان/فرجالله میرعرب