درس اخلاق امام حسن عسکری‌علیه السلام به شیعیان‌

امام حسن عسکری‌علیه السلام در حوزه علمیه خود، علاوه بر تدریس فقه و معارف اسلامی، درس اخلاق و حقوق را نیز به شاگردانش می‌آموخت و آن‌ها را به آداب حقوق از دیدگاه تشیّع راستین آشنا می‌ساخت. در این راستا به درس زیر، از مکتب آن بزرگ‌مرد علم و کمال توجّه کنید:
شاگردان به بیانات امام حسن عسکری‌علیه السلام گوش فرا می‌دادند، و ایشان به آن‌ها چنین تدریس می‌فرمودند: آن کسی که بهتر از همه حقوق برادران دینی خود را می‌شناسد و نیازهای آن‌ها را تأمین می‌کند، در پیشگاه خداوند متعال ارجمندتر از دیگران است و کسی که در دنیا در برابر برادران دینی‌اش تواضع کند، او در پیشگاه خداوند متعال از انسان‌های راستین و جزء شیعیان حقیقی امیرالمؤمنین علی‌علیه السلام است.

دو نفر پدر و پسر که از برادران دینی بودند، به خانه امیرالمؤمنین علی‌علیه السلام (به عنوان مهمان و دیدار با آن حضرت) آمدند، امیرالمؤمنین علی‌علیه السلام، از جا برخاستند و از آن‌ها استقبال کردند و به آن‌ها احترام کردند و آن‌ها را در صدر مجلس نشانیدند و خودشان هم روبروی آن‌ها نشستند، سپس فرمودند برای آن‌ها غذا بیاورید، غذا را حاضر کردند و آوردند و آن دو نفر از آن غذا خوردند، سپس قنبر که غلام امیرالمؤمنین علی‌علیه السلام بود، ظرف آبی را آورد تا به دست آن دو مهمان بریزد، تا آن‌ها دستشان را بشویند و حوله آورده بود تا آن‌ها دست خود را خشک و تمیز کنند.

امیرالمؤمنین‌علیه السلام آن ظرف آب را گرفتند تا خودشان، بر دست آن مرد مهمان (پدر) آب بریزند؛ اما آن مرد مهمان (پدر) مانع حضرت شد و خودش را به خاک انداخت و گفت: یا امیرالمؤمنین! من خاک پای شما هستم، جسارت و بی‌ادبی می‌شود اگر شما بر دست من آب بریزید، آیا سزاوار است که خداوند متعال نگاه کند و ببیند که شما با این مقام و عظمت بر دست من آب بریزید؟!
امیرالمؤمنین علی‌علیه السلام فرمودند: «بنشین و دستهایت را با آبی که می‌ریزم، بشوی؛ خداوند متعال می‌بیند که برادر دینی تو (من) بدون تفوّق‌طلبی و اظهار برتری نسبت به تو، مشغول خدمت به تو هستم و منظور من از این خدمت این است که (در مقابل این خدمت) در بهشت ده برابر اهل دنیا و اهل ممالک الهی به من خدمت کنند.
آن مرد (تا این سخنان را شنید) نشست، امیرالمؤمنین علی‌علیه السلام به او فرمودند: تو را به حقّ عظیم خودم بر تو که آن را شناخته‌ای و مرا به افتخار خدمت‌گزاری خودت رسانده‌ای، به گونه‌ای با کمال آرامش بنشین و دستت را بشوی، که اگر قنبر دست تو را می‌شست، همان‌گونه می‌نشستی.
آن مرد همان‌گونه نشست و علی‌علیه السلام بر دست او آب ریخت، وقتی دست شستن آن مرد تمام شد، آقا ظرف آب را به پسرش محمد حنفیه دادند و فرمودند: پسرم! اگر پسر این مرد تنها نزد من می‌بود، من دست او را می‌شستم؛ ولی چون او نزد پدرش است، خداوند متعال دوست ندارد که بین پدر و پسر به طور مساوی رفتار شود. پدر دست پدر را شست، حالا تو ای پسرم! دست پسر این مرد را بشوی.
محمد حنفیه هم دستور پدر بزرگوارش را اجرا نمود، سپس امام حسن عسکری‌علیه السلام پس از تمام شدن این جریان زیبا فرمودند: فَمَنْ اِتَّبَعَ عَلِیّاً عَلی ذلِکَ، فَهُوَ الشِّیعِیَّةُ حَقّاً؛ کسی که در امور حقوقی این‌گونه از امیرالمؤمنین‌علیه السلام پیروی کند، شیعه حقیقی ایشان است.

امام حسن عسکری‌علیه السلام که خودشان از معصومین‌علیهم السلام هستند و از گناه و زشتی دور هستند، برای اینکه شیعیان خودشان را از پلیدی‌ها و زشتی‌ها دور کنند، یک برنامه کامل برای زندگی و رسیدن به سعادت برای آنها پیشنهاد می‌کنند، ایشان فرمودند: أُوصِیکُمْ بِتَقْوَی اللَّهِ وَالْوَرَعِ فِی دِینِکُمْ وَالاِجْتِهادِ للَّهِ‌ِ وَصِدْقِ الحَدِیثِ؛ شما را وصیت می‌کنم به: تقوی الهی، پرهیزکاری و پاک زیستن در دین، خداوند (متعال) را بسیار یاد کنید. بسیار یاد مرگ باشید. قرآن را زیاد تلاوت کنید. بر پیامبر حضرت محمد مصطفی‌صلی الله علیه وآله وسلم زیاد صلوات بفرستید که صلوات بر ایشان ده حسنه دارد.
عبادت و بندگی‌
امام حسن عسکری‌علیه السلام هم مانند سایر ائمه‌علیهم السلام قبل از هر چیز بنده خداوند (متعال) بود و ارتباط خالص و تنگاتنگی با اله و معبود خود داشت. از تسبیحات ایشان که با سوز و گداز ملکوتی در روزهای شانزدهم و هفدهم ماه می‌خوانند: سُبْحانَ مَنْ هُوَ فِی عُلُوِّهِ دانٍ وَفِی دُنُوِّهِ عالٍ، وَفِی إِشْراقِهِ مُنِیرٌ وَفِی سُلْطانِهِ قَوِیٌّ، سُبْحانَ اللَّه وَ بِحَمْدِه؛ پاک و منزه است آن خداوندی که در عین علوّ مقامش، نزدیک است و در عین نزدیک بودن در مقام عالی است و تابشش فروزان است و در قدرتش نیرومند می‌باشد. پاک و منزهی که حمد و سپاس، مخصوص او است.
گناهان صغیره را کوچک نشمارید
از ابوهاشم جعفری روایت شده که گفت: شنیدم از امام حسن عسکری‌علیه السلام که فرمودند: از گناهانی که آمرزیده نمی‌شود، حرف و قول آدمی است که می‌گوید: ای کاش من مؤاخذه نمی‌شدم مگر به همین یک گناه؛ یعنی ای کاش گناه من فقط همین یک گناه کوچک بود یک گناه کوچک که اهمیتی ندارد.
من در دل خودم گفتم: این مطلب دقیق و مهمی است و شایسته است که آدمی در نفس خود هر چیزی را جستجو کند. تا این مطلب در دلم گذشت، امام‌علیه السلام رو به من کردند و فرمودند: ای ابوهاشم! راست گفتی، به آنچه که در دل خود گذراندی عمل کن؛ پس همانا شرک در میان مردم پنهان‌تر از جنبیدن مورچه بر سنگ خارا در شب تاریک و پنهان‌تر از جنبیدن مورچه بر پلاس سیاه است.
پس انسان نباید هیچ گناه را کوچک بداند و یا به سبب کوچکی گناه از آن دوری نکند و آن گناه را انجام دهد؛ بلکه انسان باید نگاه کند که انجام هر گناهی، چه کوچک و چه گناه کبیره، سرپیچی و تعدّی از دستور خداوند متعال به حساب می‌آید؛ یعنی با انجام حتی یک گناه کوچک، انسان در مقابل پروردگار متعال خود بی‌ادبی کرده و در برابر خداوند متعال ایستاده است. امیرالمؤمنین علی‌علیه السلام می‌فرمایند: شدیدترین گناهان، آن گناهی است که صاحبش آن را سبک بشمرد.
منبع:

سیری در زندگانی امام حسن عسکری علیه‌السلام، محمدحسین زارعی